Στο επίκεντρο οι προϋπολογισμοί της ΕΕ και των κρατών μελών

Το θέμα των δημόσιων οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιστρέφει στο τραπέζι μετά την περίοδο ηρεμίας μετά την πανδημία του Covid. Θα πρέπει να τροφοδοτήσει συζητήσεις κατά τους τελευταίους μήνες του 2023, οι οποίοι θα χαρακτηριστούν από ζωηρές συζητήσεις για τους προϋπολογισμούς της ΕΕ και των κρατών μελών.

Από την προτεινόμενη αναθεώρηση του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της Ένωσης έως τη μεταρρύθμιση των φορολογικών κανόνων, πολλά σημεία θα πρέπει να συζητηθούν τους επόμενους μήνες, ενώ οι εθνικές κυβερνήσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μόλις και μετά βίας μπορούν να ακούσουν για αυτά τα θέματα .

Τα προβλήματα του προϋπολογισμού της ΕΕ

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, γνωστός ως Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ), έχει λίγα περιθώρια ελιγμών λόγω των επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία υπό την ηγεσία της Ρωσίας, των αυξανόμενων επιτοκίων δανεισμού και του υψηλού πληθωρισμού.

Τον Σεπτέμβριο, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα συνεχίσουν τις συζητήσεις για τον τρέχοντα επταετή προϋπολογισμό, μετά την πρόταση αναθεώρησης που κατατέθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιούνιο. Η εκτελεστική εξουσία είχε κάνει αυτή την πρόταση προκειμένου να διασφαλίσει ότι ο προϋπολογισμός παραμένει κατάλληλος για τον σκοπό μέχρι το 2027.

Η Επιτροπή ζήτησε επιπλέον 66 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση τεσσάρων βασικών προτεραιοτήτων: οικονομική στήριξη για την Ουκρανία, αύξηση του κόστους δανεισμού για την αποπληρωμή του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ NextGenerationEU, βοήθεια τρίτων χωρών στη διαχείριση της μετανάστευσης και χρηματοδότηση μιας νέας πλατφόρμας για στρατηγικές τεχνολογίες για την Ευρώπη (STEP ).

Ωστόσο, τα κράτη μέλη διστάζουν να διαθέσουν περισσότερα κονδύλια στον προϋπολογισμό και θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να επιβραδύνουν τις διαπραγματεύσεις, ακόμη και αν η Επιτροπή ελπίζει ότι οι Είκοσι Επτά θα υιοθετήσουν κοινή θέση μέχρι τον Οκτώβριο.

Ενώ οι εθνικές κυβερνήσεις μπορεί να είναι σε θέση να συμφωνήσουν σχετικά γρήγορα για τη μακροπρόθεσμη υποστήριξη της Ουκρανίας, τα άλλα στοιχεία της αναθεώρησης του ΠΔΠ ενδέχεται να βαλτώσουν σε μακροπρόθεσμες διαπραγματεύσεις.

Τα κράτη μέλη είναι ιδιαίτερα απρόθυμα να εισαγάγουν νέους ίδιους πόρους  για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, δηλαδή πηγές άμεσων εσόδων, παρά την ανάγκη αποδέσμευσης νέων πόρων για την αποπληρωμή του σχεδίου ανάκαμψης και επένδυσης NextGenerationEU, με 800 δισεκατομμύρια ευρώ για οικολογικό και ψηφιακό μετασχηματισμό.

Σε μια συνεδρίαση του Συμβουλίου της ΕΕ τον Ιούλιο, οι υπουργοί Οικονομικών από πολλά κράτη μέλη αντιτάχθηκαν σαφώς στους νέους ίδιους πόρους και προσπάθησαν να διαχωρίσουν αυτή τη συζήτηση από τη διαπραγμάτευση της αναθεώρησης του ΠΔΠ.

Από την πλευρά του, το Ευρωκοινοβούλιο, το οποίο ζητεί αύξηση των εσόδων της ΕΕεδώ και αρκετό καιρό , πιθανότατα θα επικρίνει την αργή πρόοδο στο θέμα και την απροθυμία των χωρών να αυξήσουν τις συνεισφορές τους.

Το Κοινοβούλιο αναμένεται να πιέσει για ακόμη μεγαλύτερη αύξηση του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού, αλλά θα μπορέσει να διαπραγματευτεί τη θέση του σχετικά με την αναθεώρηση του ΠΔΠ μόνο αφού το Συμβούλιο υιοθετήσει τη δική του θέση.

Ανάλογη σύγκρουση μεταξύ των δύο θεσμών αναμένεται και στις επικείμενες διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2024, οι οποίες αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι τον Νοέμβριο του τρέχοντος έτους.

Τα κράτη μέλη έχουν ήδη υιοθετήσει τη θέση τους σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής, με προσαρμογές προς τα κάτω  σε όλους τους τομείς εκτός από την ανθρωπιστική βοήθεια. Και πάλι, το Κοινοβούλιο είναι πιθανό να ζητήσει αυξήσεις και όχι περικοπές.

Συμφωνία για τους φορολογικούς κανόνες

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ δεν είναι το μόνο θέμα που θα πρέπει να ζωντανέψει την ευρωπαϊκή συζήτηση στο τέλος του έτους.

Πράγματι, εκτός από τις συζητήσεις για τον προϋπολογισμό, αναμένονται διαφωνίες και για τη μεταρρύθμιση των φορολογικών κανόνων της Ένωσης.

Οι τρέχοντες φορολογικοί κανόνες, που θεωρήθηκαν υπερβολικά αυστηροί και ανεφάρμοστοι, ανεστάλησαν χρησιμοποιώντας τη γενική ρήτρα διαφυγής κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid για να επιτρέψουν στις κυβερνήσεις να δαπανήσουν περισσότερα, κάτι που οι περισσότερες από αυτές έχουν κάνει χωρίς να ενδιαφέρονται για τους στόχους του δημοσιονομικού ελλείμματος.

Για το 2024, ωστόσο, η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα τερματίσει τη χρήση της γενικής ρήτρας διαφυγής. Τον Απρίλιο, παρουσίασε μια πρόταση για τη μεταρρύθμιση των κανόνων για το χρέος και το έλλειμμα που θα ισχύουν ξανά το επόμενο έτος, αλλά οι διαφωνίες μεταξύ των εθνικών κυβερνήσεων είναι σημαντικές.

Η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ πρότεινε μια προσέγγιση που επιτρέπει στα κράτη μέλη να ακολουθούν πιο εξατομικευμένες και σταδιακές διαδρομές μείωσης του χρέους, σε συντονισμό με την Επιτροπή, κάτι που θα τους έδινε μεγαλύτερη ευελιξία να επενδύσουν σε σχέση με τους ισχύοντες φορολογικούς κανόνες.

Ωστόσο, η γερμανική κυβέρνηση, και ιδιαίτερα ο φιλελεύθερος υπουργός Οικονομικών της, Christian Lindner, και άλλες εθνικές κυβερνήσεις που είναι πιο επιρρεπείς σε μια σκληρή προσέγγιση, είναι επιφυλακτικές σχετικά με την πρόταση επειδή πιστεύουν ότι η Επιτροπή δεν θα είναι σε θέση να επιβάλει δημοσιονομική πειθαρχία στα εθνικά κυβερνήσεις.

Ως εκ τούτου, το Βερολίνο ζητά αυστηρούς ποσοτικούς κανόνες που δεν αφήνουν πολλά περιθώρια ερμηνείας, κάτι που το Παρίσι αμφισβητεί, ανησυχώντας για τη δυνατότητα χρηματοδότησης επενδύσεων στην οικολογική μετάβαση.

Η συζήτηση διεξάγεται επί του παρόντος σε επίπεδο διπλωματών και υπουργών Οικονομικών, αλλά θα μπορούσε να μεταφερθεί στη σύνοδο κορυφής των ευρωπαίων ηγετών στο τέλος του έτους, καθώς οι νέοι κανόνες θα πρέπει να είναι έτοιμοι μέχρι το επόμενο έτος. Η εναλλακτική λύση είναι να αποκατασταθούν οι προηγούμενοι κανόνες ή η Επιτροπή να βρει μια προσωρινή λύση έως ότου εγκριθούν οι νέοι κανόνες.

Επιπλέον, η συζήτηση θα μπορούσε να κατευθύνεται από τη συνεχιζόμενη συζήτηση ανάμεσα στην Επιτροπή και την Ιταλία σχετικά με τα κεφάλαια ανάκαμψης, με τη Ρώμη να πιέζει για την αποδέσμευση των κεφαλαίων παρά τη μικρή πρόοδο που έχει σημειώσει στην εφαρμογή των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων.

Εάν η Επιτροπή ενδώσει στα ιταλικά κονδύλια ανάκαμψης, οι υποστηρικτές της δημοσιονομικής λιτότητας θα έχουν ισχυρό επιχείρημα να απαιτήσουν αυστηρούς ποσοτικούς κανόνες, καθώς θα μπορούν να υποστηρίξουν ότι η Επιτροπή δεν φαίνεται ικανή να είναι αυστηρή απέναντι στα μεγαλύτερα κράτη μέλη.