Είναι ανίκητη η κλιματική κρίση;

Όπου και να πάμε, ακούμε για την κλιματική αλλαγή. Την οποία αντιμετωπίζουμε σαν την αιτία της έξαρσης των καταστροφικών φυσικών φαινομένων. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί πλέον μέρος της καθημερινότητας και της κανονικότητας, αφού έχει έρθει για να μείνει. Και παρ’ όλο που θεωρείται σαν «κατάρα», ουσιαστικά είναι μια κατάσταση με την οποία θα πορευτούμε για πολλά χρόνια ακόμα.

Τι είναι η κλιματική αλλαγή; Η Σύμβαση – Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCC), ορίζει την «κλιματική αλλαγή» σαν τη μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Διακρίνοντας τον ορισμό της από την «κλιματική μεταβλητότητα», που έχει φυσικά αίτια. Και η διάκριση αυτή, είναι σημαντική, διότι αν ανατρέξουμε στις επιστημονικές έρευνες, θα δούμε πως η κλιματική μεταβλητότητα που παρατηρείται στα μακροπρόθεσμα καιρικά φαινόμενα στη Γη, όπως είναι η θερμοκρασία, η στάθμη της θάλασσας και ο υετός, έχει κατά βάση φυσικά αίτια.

Από τη γέννηση της Γης πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, το κλίμα της Γης έχει υποστεί αρκετές ριζικές αλλαγές. Το κλίμα πέρασε από θερμές περιόδους και εποχές παγετώνων. Και αυτές οι περίοδοι δεν ήταν σύντομες. Σύμφωνα με τα επιστημονικά ευρήματα, οι περίοδοι αυτές διήρκεσαν από δεκάδες χιλιάδες έως εκατομμύρια χρόνια.

Πόσο διαφορετική είναι η κατάσταση σήμερα; Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 150 ετών, τα οποία τείνουμε να ονομάζουμε «βιομηχανική εποχή», οι θερμοκρασίες αυξήθηκαν ταχύτερα από κάθε άλλη φορά στην ιστορία της Γης.

Με άλλες λέξεις, δεν μιλάμε για «κλιματική αλλαγή» επειδή οι αλλαγές που βιώνουμε σήμερα είναι πιο γρήγορες χρονικά και πιο έντονες ως προς τις επιπτώσεις τους. Και η εξήγηση για τη λεγόμενη «κλιματική αλλαγή» είναι η εμπλοκή των ανθρώπινων παραγόντων.

Πού ακριβώς είναι οι ανθρωπογενείς παράγοντες που παρεμβαίνουν στο κλίμα; Είναι η καύση ορυκτών καυσίμων όπως το πετρέλαιο, ο άνθρακας και το φυσικό αέριο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, όπως μάθαμε στη χημεία του γυμνασίου, κατά τη διάρκεια της καύσης, οι χημικές αντιδράσεις «απελευθερώνουν» αέρια. Αυτά περιλαμβάνουν διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, οξείδιο του αζώτου και διάφορα φθοριούχα αέρια.

globe concept showing a green, peaceful and idyllic life style in the world in a cartoony style

Ωστόσο, και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η γεωργία, η κτηνοτροφία και η αποψίλωση των δασών, φαίνεται ότι συμβάλλουν επίσης στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Για να κατανοήσουμε καλύτερα τις αιτίες αυτών των αυξημένων εκπομπών, ας δούμε πώς παράγονται.

Το διοξείδιο του άνθρακα και το οξείδιο του αζώτου παράγονται κατά την καύση του άνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Πρόκειται για ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανική παραγωγή και τις μεταφορές.

Το μεθάνιο απελευθερώνεται σε μεγάλες ποσότητες όταν τα ζώα χωνεύονται στις κτηνοτροφικές μονάδες.

Το οξείδιο του αζώτου παράγεται κατά την παραγωγή αζωτούχων λιπασμάτων για τη γεωργία.

Τέλος, φθοριούχα αέρια εκπέμπονται από βιομηχανικό και καταναλωτικό εξοπλισμό και προϊόντα. Τι λέει η επιστήμη; Οι θερμοκρασίες της ατμόσφαιρας έχουν αυξηθεί κατά 1,1°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Τα φυσικά φαινόμενα, όπως οι αλλαγές στην ηλιακή ακτινοβολία και η ηφαιστειακή δραστηριότητα, συνέβαλαν μόνο κατά 0,1°C στην αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά την ίδια περίοδο. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τη σημασία αυτού του αριθμού, ας τον συγκρίνουμε με την αύξηση της θερμοκρασίας που παρατηρήθηκε τα τελευταία 10 000 χρόνια, η οποία είναι 5°C.

Ποιος είναι ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της “κλιματικής αλλαγής”;

Για να σταματήσει και να επιβραδυνθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) πρέπει να μειωθούν σε μηδενικά επίπεδα και οι εκπομπές άλλων αερίων του θερμοκηπίου, όπως το μεθάνιο, πρέπει να μειωθούν ταχύτατα.

Είναι όλα αυτά εφικτά όταν ο μισός πλανήτης ανεβάζει το βιοτικό του επίπεδο, ανεβάζει το οικονομικό και κοινωνικό του επίπεδο, αποκτά εμπορεύματα, ζει σε κανονικές κατοικίες, καταναλώνει, θερμαίνει, ψύχει, ταξιδεύει και προσπαθεί να αισθάνεται πολιτισμένος και ισότιμος με τους «δυτικούς»; Επικρίνει μάλιστα την «αργή ανησυχία» τους για το περιβάλλον. Πώς είναι δυνατόν αυτό, όταν ο ποταμός Τίγρης στην Ινδία ξυπνάει στις ζούγκλες της Βομβάης, «πεινασμένος» για ορυκτούς υδρογονάνθρακες και βιομηχανικές πρώτες ύλες;

Πριν από είκοσι χρόνια, έγινε ένα συνέδριο στο Λονδίνο σχετικά με τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα, ιδίως τους γενετικά τροποποιημένους σπόρους. Ο υπουργός Γεωργίας μιας μεγάλης αφρικανικής χώρας έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Εσείς οι Δυτικοί έχετε την πολυτέλεια να επιλέγετε τι θα καλλιεργήσετε και τι θα φάτε με βάση τη δική σας ευημερία. Έχω συμπατριώτες μου που πεθαίνουν από την πείνα καθώς η ξηρασία και οι επιδρομές ακρίδων καταστρέφουν τη γεωργική τους παραγωγή. Έχω ανθρώπους που έχουν ανάγκη από μεταλλαγμένους σπόρους που μπορούν να αντέξουν και να ξεπεράσουν τις αντιξοότητες. Δεν έχω την πολυτέλεια να σκέφτομαι αν οι συμπατριώτες μου θα κινδυνεύουν από ασθένειες που προκαλούνται από μεταλλαγμένα τρόφιμα σε 20 ή 30 χρόνια. Διότι αν δεν τρώνε αυτά τα τρόφιμα σήμερα, αύριο θα πεθάνουν από την πείνα.

Αυτό το παράδειγμα μπορεί να φαίνεται τραβηγμένο. Ωστόσο, αυτό δεν διαφέρει πολύ από τον τρόπο με τον οποίο πολλοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες σκέφτονται για τα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής. Αυτό περιπλέκει το πρόβλημα και καθιστά δύσκολη την εξεύρεση πραγματικά πρακτικών λύσεων.