Προσδοκίες από την Σύνοδο Ειρήνης για την Ουκρανία στην Τζέντα

Έως και τριάντα χώρες από τη Δύση, σύμμαχοι και εχθροί της, καθώς από τον -ουδέτερο απέναντι στην ευρύτερη γεωπολιτική κρίση- Παγκόσμιο Νότο έχουν προσκληθεί να συμμετάσχουν σε μια ειρηνευτική διάσκεψη για το ουκρανικό, που έχει εξ αρχής χαμηλά τον «πήχη». Μέχρι την παραμονή της εκδήλωσης, ο ακριβής κατάλογος των συμμετεχόντων ήταν άγνωστος. Η μόνη χώρα που σίγουρα θα λάμψει διά της απουσίας της είναι η Ρωσία, ο κύριος παράγοντας της κρίσης.Στο τραπέζι βρίσκεται ένα ειρηνευτικό σχέδιο 10 σημείων που πρότεινε ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelensky.

Το σχέδιο περιλαμβάνει: αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας, αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων, απελευθέρωση όλων των αιχμαλώτων πολέμου, δίκη των υπευθύνων για την εισβολή και την ασφάλεια για το Κίεβο. Στόχος είναι να κερδίσει ευρύτερη υποστήριξη ως μοχλός πίεσης προς τη Μόσχα και ως ρυθμιστικό παράγοντα για την επίλυση της κρίσης. Στην πραγματικότητα, αυτή δεν είναι μια νέα ιδέα. Η διάσκεψη της Τζέντα αποτελεί συνέχεια του σχεδίου που ξεκίνησε στην Κοπεγχάγη. Μόλις στα τέλη Ιουνίου, οι συζητήσεις για την Ουκρανία μεταξύ δυτικών και μη δυτικών συμμάχων γίνονταν υπό πλήρη μυστικότητα και χωρίς σημαντικά αποτελέσματα. Όπως και τότε, η πρωτοβουλία για τη διοργάνωση της συνόδου κορυφής λέγεται ότι ανήκει στο Κίεβο. Η σύνοδος κορυφής διοργανώνεται με την υποστήριξη των ΗΠΑ και των δυτικών δυνάμεων.

Μια αξιοσημείωτη διαφορά έγκειται στη "διοργανώτρια χώρα. Η Σαουδική Αραβία δεν επιλέχθηκε τυχαία. Οι δυτικές χώρες συμφώνησαν να φιλοξενήσουν τη σύνοδο κορυφής, "εν μέρει με την ελπίδα ότι η Κίνα, η οποία διατηρεί στενούς δεσμούς με τη Μόσχα, θα πεισθεί να συμμετάσχει σύμφωνα με τη Wall Street Journal, η οποία αποκάλυψε πρώτη λεπτομέρειες για τη σύνοδο κορυφής. Από αυτή την άποψη, οι αυξανόμενοι δεσμοί με την Κίνα, τόσο διπλωματικοί όσο και εμπορικοί, λειτουργούν ως αντίβαρο σε πολλά από τα μειονεκτήματα της Σαουδικής Αραβίας. Ωστόσο, σύμφωνα με διαρροές, το Πεκίνο, το οποίο έχει εδώ και καιρό υποβάλει ειρηνευτικό σχέδιο για την Ουκρανία, δεν είναι πιθανό να στείλει εκπρόσωπο στην Τζέντα, όπως έκανε στην Κοπεγχάγη.

Από την άλλη πλευρά, δεν είναι τυχαίο ότι η Ινδία, η Βραζιλία και η Νότια Αφρική προσκλήθηκαν στη σύνοδο κορυφής. Οι τρεις αυτές χώρες, μαζί με την Κίνα και τη Ρωσία, ανήκουν στην ομάδα BRICS, η οποία πρόκειται να συνεδριάσει στα τέλη Αυγούστου με κύριο θέμα την αμφισβήτηση της κυριαρχίας του δολαρίου. Επικαλούμενη έναν αξιωματούχο που εμπλέκεται στην οργάνωση της συνάντησης που θα πραγματοποιηθεί στην Τζέντα, ο Guardian αναφέρει ότι ο κύριος στόχος είναι να απομακρυνθούν ουδέτερες χώρες όπως η Βραζιλία και η Ινδία από την προηγούμενη προσέγγισή τους στο θέμα της ρωσικής επιθετικότητας. Ωστόσο, από τον τελευταίο γύρο των συνομιλιών στην Κοπεγχάγη, μια ομάδα αναπτυσσόμενων χωρών κατέστησε σαφές ότι είναι ανοικτή στη συζήτηση κοινών αρχών, αλλά δεν προτίθεται να υποστηρίξει τα σχέδια της Ουκρανίας, σημειώνει η WSJ. Η Νότια Αφρική έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα στείλει μόνο έναν εκπρόσωπο στην Τζέντα, αντί για πολυμελή αντιπροσωπεία.

Η βραζιλιάνικη προεδρία ανακοίνωσε ότι η Μπραζίλια τόνισε στους διοργανωτές την ανάγκη συμμετοχής της Ρωσίας σε οποιεσδήποτε συνομιλίες για το ουκρανικό ζήτημα. Και αυτό διότι η Άγκυρα προσπαθεί να ενισχύσει περαιτέρω τον δικό της διαμεσολαβητικό ρόλο στην κρίση, καταβάλλοντας προσπάθειες για την αναζωογόνηση του εμπορίου σιτηρών της Ουκρανίας. Για τον Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο του θρόνου και de facto κυβερνήτη Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, η σύνοδος για το ουκρανικό ζήτημα αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα των προσπαθειών του να αναβαθμίσει διεθνώς την αραβική μοναρχία του Κόλπου. Επιπλέον, η υπόσχεση του προέδρου των ΗΠΑ Μπάιντεν να καταστήσει το Ριάντ διεθνή παρία στην υπόθεση Κασόγκι έχει προ πολλού αθετηθεί στο όνομα του γεωπολιτικού ρεαλισμού. Οι σχέσεις μεταξύ του σουνιτικού βασιλείου και της Τουρκίας έχουν εξομαλυνθεί, παρά τις περιφερειακές αντιπαλότητες μεταξύ των δύο χωρών.

Η κινεζική διαμεσολάβηση πέτυχε την ιστορική αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, ανοίγοντας τη δυνατότητα επίλυσης του πολέμου στην Υεμένη. Επί του παρόντος, οι κινήσεις για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ, τον άλλο μεγάλο "εχθρό" του Ριάντ, κερδίζουν έδαφος υπό τη μεσολάβηση των ΗΠΑ. Και ο διπλός ρόλος του σκληροπυρηνικού αραβικού βασιλείου στην ουκρανική κρίση αρχίζει να εξελίσσεται σε ατού, όπως και στην περίπτωση της Τουρκίας. Η Σαουδική Αραβία διατηρεί στενούς δεσμούς με τη Ρωσία και απέχει από τις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας. Η Σαουδική Αραβία συνεργάζεται πλήρως με τη Ρωσία στον ΟΠΕΚ+, ελέγχοντας την παραγωγή πετρελαίου και τις διακυμάνσεις στην τιμή του μαύρου χρυσού και αυξάνοντας τους κραδασμούς στην αμερικανική οικονομία.

Η Ουκρανία παρέχει περίπου 400 εκατομμύρια δολάρια σε ανθρωπιστική βοήθεια από τα κέρδη ρεκόρ από τα πετροδολάρια. Το Ριάντ μεσολάβησε για την ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, συμπεριλαμβανομένων δυτικών που απελευθερώθηκαν από τη Ρωσία. Έχει επίσης παράσχει βήμα στον πρόεδρο Ζελένσκι. Για παράδειγμα, τον περασμένο Μάιο, προσκλήθηκε στη σύνοδο κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου για να καταδικάσει τα κράτη μέλη για την ουδέτερη στάση τους στον πόλεμο που προκάλεσε στη χώρα της η ρωσική εισβολή. Οι Financial Times παρατήρησαν ότι "το βασίλειο προσπαθεί να τοποθετηθεί ως μεσαία δύναμη με επιρροή πέρα από την περιοχή του, εξισορροπώντας τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα.

Σύμφωνα με τον Hussein Ibish, αναλυτή στο Ινστιτούτο Αραβικών Κρατών του Κόλπου με έδρα τις ΗΠΑ, η ρευστή γεωπολιτική κατάσταση προσφέρεται για παρόμοια εγχειρήματα. Η μετατόπιση αυτή αντανακλά την παγκόσμια πολυπολικότητα και την άνοδο των περιφερειακών δυνάμεων μεσαίου επιπέδου σε διεθνείς ρόλους, εξήγησε στο δίκτυο CNBC, αναφέροντας ως χαρακτηριστικά παραδείγματα τη Σαουδική Αραβία και την Τουρκία. Φυσικά, δεν είναι μόνοι τους. Μη δυτικές χώρες, όπως η Βραζιλία και αφρικανικά κράτη, καθώς και η Κίνα, έχουν υποβάλει ειρηνευτικές προτάσεις που έχουν προκαλέσει αντιδράσεις και στις δύο πλευρές. Ωστόσο, έλαβαν μόνο μέτρια υποστήριξη από τη Ρωσία και απορρίφθηκαν από την Ουκρανία.

Η αφρικανική ειρηνευτική πρωτοβουλία για την Ουκρανία συζητήθηκε και πάλι στην πρόσφατη ρωσοαφρικανική σύνοδο κορυφής στην Αγία Πετρούπολη. Πολλοί αρχηγοί κρατών που προσκλήθηκαν στη συνάντηση ζήτησαν τον άμεσο τερματισμό του πολέμου υπό το φόβο μιας επισιτιστικής κρίσης, αλλά ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν σημείωσε ότι το αφρικανικό σχέδιο ήταν σύμφωνο με τους όρους του ειρηνευτικού σχεδίου που παρουσίασε η Κίνα. Ποτέ δεν αρνηθήκαμε να διαπραγματευτούμε. Πάντα δηλώναμε δημοσίως ότι είμαστε έτοιμοι να συνεχίσουμε τον διάλογο, τονίζοντας ότι η Ρωσία κατέληξε σε συμφωνία με την Ουκρανία πέρυσι, αλλά επανέλαβε ότι το Κίεβο την εγκατέλειψε.

Τώρα η ουκρανική πλευρά -κατά δήλωση του επικεφαλής του προεδρικού γραφείου στο Κίεβο, Άντριι Γιέρμακ- ευελπιστεί ότι συνομιλίες σαν αυτές στην Κοπεγχάγη και στην Τζέντα μπορεί να οδηγήσουν τελικά σε ειρηνευτική σύνοδο κορυφής μέχρι το τέλος του έτους. «Η Ρωσία θα παρακολουθεί αυτή τη συνάντηση» στη Τζέντα, τόνισε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ. «Είναι αξιέπαινη οποιαδήποτε προσπάθεια διευκόλυνσης, με κάποιο τρόπο, μιας ειρηνικής λύσης», υπογράμμισε. Όμως αυτή τη στιγμή, ξεκαθάρισε, δεν υπάρχουν προϋποθέσεις για ειρηνική επίλυση της κατάστασης στην Ουκρανία.