Η εκλεκτική συγγένεια χουλιγκανισμού και ακροδεξιάς

Μπορεί να μην είναι όλοι οι εξτρεμιστές χούλιγκανς (ultras) ακροδεξιοί, ούτε όλοι οι ακροδεξιοί να ανήκουν σε ομάδα χουλιγκάνων, αλλά μια ματιά στα βίαια περιστατικά με ιδεολογικά κίνητρα που διαπράχθηκαν από χούλιγκαν και εξτρεμιστές σε ευρωπαϊκά κράτη, δείχνει μια αιματοβαμμένη σύνδεση μεταξύ τους.

Αλλά πόσο ισχυρός είναι αυτός ο δεσμός;

Είναι εκείνοι οι ύπουλοι παράγοντες που οδηγούν ένα άτομο να ενταχθεί σε μια ομάδα χούλιγκαν παρόμοιοι με εκείνους που μπορούν να οδηγήσουν ένα άτομο σε μια εξτρεμιστική ομάδα; Γιατί εκδηλώνεται ο εξτρεμισμός σε αυτές τις ομάδες; Οι εξτρεμιστές εντάσσονται σε ομάδες χούλιγκαν ή οι χούλιγκαν γίνονται εξτρεμιστές στη πορεία;

Σε ειδική μελέτη του Ran Centre of Excellence  -ενός δικτύου της ΕΕ που ασχολείται με τη πρόληψη του βίαιου εξτρεμισμού- για τη διασύνδεση του χουλιγκανισμού και της ακροδεξιάς,  καταδεικνύεται ότι ο ακροδεξιός εξτρεμισμός είναι ένα ιδιαίτερα εμφανές -και αυξανόμενο- φαινόμενο μεταξύ των ομάδων χούλιγκαν και ακραίων (ultra).

Οι Wessel Haanstra και Fenna Keiser, οι οποίοι επισκέφθηκαν την Πολωνία για ερευνητικούς σκοπούς το 2018, πιστεύουν ότι είναι ζωτικής σημασίας να γίνει διάκριση μεταξύ των οργανωμένων επιθέσεων από οργανωμένους χούλιγκαν και της ανεξέλεγκτης βίας, όπως η επίθεση στον άτυχο Μιχάλη στη Νέα Φιλαδέλφεια.

Τέτοιες επιθέσεις αποτελούν «ένα ολοένα και πιο πιεστικό πρόβλημα σε πολλές χώρες της ΕΕ», λένε οι ειδικοί.

Το αίσθημα της κοινότητας

Πρώτον, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο χουλιγκανισμός και ο εξτρεμισμός είναι παρόμοιοι ως προς τα βαθύτερα αίτια και τις κινητήριες δυνάμεις τους. Και στις δύο περιπτώσεις, το άτομο εντάσσεται σε μια ομάδα που του δίνει κάτι, όπως την αίσθηση του ανήκειν, τη συλλογική ταυτότητα και τις μελλοντικές προοπτικές.

Τόσο ο βίαιος χουλιγκανισμός όσο και ο εξτρεμισμός μοιράζονται «ελκυστικές» πτυχές, όπως η αλληλεγγύη, η φιλία, η εδαφική ταυτότητα, η κυριαρχία, η αυτονομία, η φήμη και οι βίαιες τάσεις.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι Πολωνοί εμπειρογνώμονες ανέδειξαν αυτά τα στοιχεία ως ελκυστικά για τις ομάδες χούλιγκαν και πρόσθεσαν αρκετά άλλα, όπως το πάθος, οι πολιτικές απόψεις, η διασκέδαση και οι σαφείς κανόνες και δομές.

Το γήπεδο παρέχει επίσης μια πλατφόρμα για την ομάδα να εκφράσει την ιδεολογία της σε ένα ευρύτερο κοινό. Αυτό είναι εμφανές στη χρήση εξτρεμιστικών συμβόλων, τα οποία χρησιμοποιούνται ευρέως σε ολόκληρη την ΕΕ. Σε αυτά περιλαμβάνονται σύμβολα που σχετίζονται με τους Ναζί, τους Κέλτες και τους Σταυροφόρους. Όταν τέτοια περιστατικά αναφέρονται στα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης, το κοινό τους είναι πολύ ευρύτερο από τα άτομα στο γήπεδο, λένε οι Haanstra και Keizer.

«Φταίνε οι Εβραίοι και ο καπιταλισμός»

Μια άλλη σημαντική πτυχή είναι… οικονομική. Οι οργανώσεις αυτές συχνά εμπλέκονται και σε άλλα εγκλήματα κατά των πλουσίων.

Ένας πρώην αγωνιστής χούλιγκαν στη Βαρσοβία εξήγησε στους ερευνητές γιατί είχε πάρει αυτόν τον βίαιο δρόμο: «Υπήρχε απογοήτευση που δεν έχουμε τα ίδια πράγματα με τις δυτικές χώρες. Ένας από τους συντρόφους μας έδωσε την απάντηση: καταδικάστε τους Εβραίους και τον καπιταλισμό. Ήταν η σωστή απάντηση για εμάς. Ήθελα μια αίσθηση του ανήκειν, μια εξήγηση, έναν σκοπό. Οι τοπικές ομάδες χούλιγκαν τα παρείχαν όλα αυτά, αλλά ο αθλητισμός δεν είχε καμία σχέση με αυτό».

Ένας Πολωνός αστυνομικός σημείωσε ότι ο εξτρεμιστικός χουλιγκανισμός στην Πολωνία είναι επίσης πρόβλημα γενεών: “Τα παιδιά μεγαλώνουν μισώντας τους άλλους ανθρώπους”, εξήγησε, σημειώνοντας ότι δεν παρασύρονται σε εξτρεμιστικές ομάδες χούλιγκαν, αλλά ότι τα παιδιά αυτά μεγαλώνουν και γίνονται μέλη.

Τα γήπεδα σαν πεδία στρατολόγησης

Ένα κοινό στοιχείο μεταξύ των φανατικών μελών των ενώσεων και των ακροδεξιών ομάδων είναι η ευκολία με την οποία οι ομάδες αυτές στρατολογούν εξτρεμιστές.

«Οι εξτρεμιστές πηγαίνουν στα γήπεδα για να στρατολογήσουν νέους», αναφέρει η μελέτη. «Μερικές φορές βλέπουμε υπερήλικες που δεν παρακολουθούν αγώνες, αλλά απλώς μιλούν με άλλους ανθρώπους. Αυτοί οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για το ποδόσφαιρο και συχνά είναι οι πιο επικίνδυνοι».

Οι εξτρεμιστές χρησιμοποιούν επίσης την ιδεολογία για να ενισχύσουν τις θεωρίες περί «εμείς» και «αυτοί», ενισχύοντας την αίσθηση του ανήκειν και την πίστη σε μια συλλογική ταυτότητα και σκοπό.

Η ομάδα Ultra Football Team παρέχει ήδη αυτό το στοιχείο. Επιπλέον, οι Ultra Teams καλωσορίζουν μαχητικούς χούλιγκαν για να αυξήσουν τον αριθμό τους. Ωστόσο, ορισμένες ομάδες Ultra έχουν συνδεθεί με ρητορική μίσους, εγκλήματα μίσους και εξτρεμιστική ιδεολογία από την ίδρυσή τους, οπότε δεν είναι πάντα διαδεδομένες. Όπως δήλωσαν οι Alberto Testa και Gary Armstrong σε προηγούμενη μελέτη τους, “το γήπεδο ποδοσφαίρου ερμηνεύεται ως κοινωνική αγορά του 21ου αιώνα.

Η «λευκή τζιχάντ»

Κατά καιρούς, οι εξτρεμιστές χούλιγκαν δεν στρατολογούνται απλώς ως μέλη μιας εξτρεμιστικής ομάδας, αλλά ως στρατιώτες για τη «λευκή τζιχάντ» με ακροδεξιά εξτρεμιστικά ιδανικά. Οι χούλιγκαν είναι οργανωμένες ομάδες, πρόθυμες να σπάσουν το νόμος και προσφυγή στη βία.

Αυτό τους καθιστά εξαιρετικά κατάλληλους να πραγματοποιήσουν το έργο των «στρατιωτών» των ακροδεξιών εξτρεμιστικών ομάδων, όπως υπογράμμισαν οι συμμετέχοντες κατά τη διάρκεια της επίσκεψης μελέτης. Ενώ η πλειοψηφία των χούλιγκαν δεν υποστηρίζει τον ακροδεξιό εξτρεμισμό, οι «στρατολόγοι» ακροδεξιών εξτρεμιστικών ομάδων μπορούν να τον χειραγωγήσουν σε ευάλωτες ομάδες χούλιγκαν.

Ορισμένα μέλη χουλιγκάνων και εξτρεμιστών μπορούν να χειραγωγήσουν τον φόβο των ατόμων για τρομοκρατικές επιθέσεις από ισλαμιστές εξτρεμιστές και τον φόβο της μετανάστευσης για να ενισχύσουν το αφήγημα ότι το κράτος δεν προστατεύει τα συμφέροντά τους και να δικαιολογήσει τη χρήση βίας.