Μητροπολίτης Χαλεπίου Παύλος: Η αχλύ μυστηρίου γύρω από την απαγωγή και την εξαφάνισή του

Ο Μητροπολίτης Χαλεπίου Παύλος, αφού τέλεσε τη θεία λειτουργία την Κυριακή των Βαΐων πριν από δέκα χρόνια στον Νότο της Τουρκίας, έφυγε κατευθυνόμενος προς τα σύνορα της Συρίας, όπου συνάντησε τον Συροϊακωβίτη ομόλογό του για να πραγματοποιήσουν μαζί ανθρωπιστική αποστολή απελευθέρωσης ομήρων. Στη διαδρομή, όμως, έπεσαν σε ενέδρα τζιχαντιστών και από τότε αγνοείται η τύχη τους. Στο Χαλέπι και στην Αντιόχεια οι απλοί άνθρωποι τον θρηνούν ακόμα και τον μνημονεύουν, όμως όσοι όφειλαν να εξιχνιάσουν την απαγωγή του σιωπούν.

Καλλιεργημένος, δραστήριος και απόφοιτος Πολυτεχνείου, ο ελληνορθόδοξος Μητροπολίτης Χαλεπίου Παύλος δίδασκε τον διάλογο με το Ισλάμ και θεωρούσε ότι ο ρόλος των Ορθόδοξων στη Μέση Ανατολή ήταν να συμβάλλουν στην καλλιέργεια ενός πνεύματος ελευθερίας που θα ακτινοβολεί και σε άλλα μέρη του κόσμου. Αυτό υπερασπιζόταν και στην τελευταία συνέντευξη που παραχώρησε, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στο Άγιο Όρος, λίγο καιρό πριν απαχθεί από ισλαμιστές αντάρτες το 2013, ο χαρισματικός Μητροπολίτης Χαλεπίου, αγαπητός στους χριστιανούς αλλά και στους μουσουλμάνους της περιοχής του. Από τότε το μυστήριο που καλύπτει την υπόθεση αυτή δεν εξιχνιάστηκε ποτέ, παρά το προσωπικό ενδιαφέρον που είχε επιδείξει ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο και την επικήρυξη των απαγωγέων από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ το 2019, έναντι 5.000.000 δολαρίων.

Η φημολογία για οδυνηρή θανάτωση

Ήταν 22 Απριλίου του 2013, πριν από δέκα χρόνια, όταν ο ελληνορθόδοξος Μητροπολίτης Χαλεπίου Παύλος, αδελφός του Πατριάρχη Αντιοχείας, έπεσε θύμα απαγωγής, ενώ κατευθυνόταν από την Αντιόχεια στο Χαλέπι, αγνοώντας τον κίνδυνο που είχε ένα τέτοιο ταξίδι εκείνη την εποχή. Οι πρώτες πληροφορίες ανέφεραν ότι τον απήγαγαν ισλαμιστές κοντά στα τουρκοσυριακά σύνορα, μαζί με τον Συροϊακωβίτη Επίσκοπο Ιωάννη (Γιοχάνα) Ιμπραήμ–έναν από τους σημαντικότερους ακτιβιστές χριστιανούς της Μέσης Ανατολής– και άλλους τρεις που τους συνόδευαν.

Έκτοτε, η εξαφάνισή τους καλύπτεται από μεγάλο μυστήριο. Παρά το γεγονός ότι ο Παύλος είχε αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια και έκανε σημαντικό έργο για τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική γλώσσα στην Τουρκία και τη Συρία, το ελληνικό κράτος έμεινε σε μεγάλο βαθμό αμέτοχο.

Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, η υπόθεση της απαγωγής δεν έχει διαλευκανθεί επίσημα, αν και πολλά στοιχεία έχουν δημοσιευτεί εκτός Ελλάδας και πολλές, αλλά συχνά αντιφατικές, αναφορές έχουν κυκλοφορήσει κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Έξι χρόνια μετά την εξαφάνισή τους, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ επικηρύσσει τους απαγωγείς με αντάλλαγμα την αμοιβή των πληροφοριοδοτών. Ωστόσο, απ’ όσο είναι γνωστό, και αυτό δεν έχει αποδώσει. Ρωτήσαμε την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα αν η επικήρυξη ισχύει ακόμη, αλλά δεν μάθαμε την απάντηση.

Με την πάροδο των χρόνων, οι φήμες για αποκεφαλισμούς και μαρτύρια επιμένουν, αλλά το Πατριαρχείο Αντιοχείας, στο οποίο ανήκε ο Αρχιεπίσκοπος Παύλος του Χαλεπίου, δεν έχει επιβεβαιώσει τίποτα. Σύμφωνα με έναν Έλληνα διπλωμάτη που βρισκόταν σε χώρα της Μέσης Ανατολής εκείνη την εποχή, ένα βίντεο που έδειχνε το μαρτύριο του Παύλου από τζιχαντιστές αναρτήθηκε στο YouTube το 2013, λίγο μετά το περιστατικό, και ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι το είδε και επιβεβαίωσε τον Παύλο. Ωστόσο, το βίντεο αυτό έχει αφαιρεθεί από το YouTube και δεν υπάρχει τρόπος να επαληθευτεί αυτή η πληροφορία.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Παύλος γεννήθηκε ως Ράμι Γιαζίγκι (Rami al-Yazidzhi) στη Λαοδίκεια (Λατάκια) της Συρίας το 1959 και μεγάλωσε σε οικογένεια μορφωμένων χριστιανών. Ο πατέρας του, Manah Yazigi, ήταν δάσκαλος της αραβικής γλώσσας και ποιητής και η μητέρα του, Rozah Moussi, καταγόταν από τον Λίβανο. Η οικογένεια είχε άλλα τρία παιδιά, το ένα από αυτά είναι ο νυν Πατριάρχης Αντιοχείας Ιωάννης, και μία αδελφή τους είναι μοναχή.

Ο Rami Yazigi σπούδασε στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του Τεχνικού Πανεπιστημίου της Λατάκειας, προτού ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές του σπουδές στη θεολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου απέκτησε και διδακτορικό δίπλωμα. Απέκτησε επίσης πτυχίο βυζαντινής μουσικής στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε αγιογραφία στο Άγιο Όρος, ενώ τη δεκαετία του 1990 δίδαξε στη Θεολογική Σχολή του Αγίου Ιωάννη Δαμασκηνού του Πανεπιστημίου Balamand στο Λίβανο.

Εξελέγη ομόφωνα Μητροπολίτης Χαλεπίου, Μπελούτ και Βεροίας από την Ιερά Σύνοδο του Πατριαρχείου Αντιοχείας και Ανατολής.

Ο Παύλος ήταν ένας από τους πιο δραστήριους μητροπολίτες του Πατριαρχείου Αντιοχείας και διατηρούσε στενές σχέσεις με την Ελλάδα. Αν και ήταν Άραβας, μιλούσε ελληνικά και είχε την ελληνική υπηκοότητα. Ίδρυσε ιδρύματα για τους φτωχούς στο Χαλέπι και οικοτροφεία για τους φοιτητές του Πανεπιστημίου του Χαλεπιού και εξέδωσε πολλά ελληνικά βιβλία που μεταφράστηκαν στα αραβικά.

Με δική του πρωτοβουλία και σε συνεργασία με το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, παρείχε υποτροφίες σε φοιτητές της Θεολογικής Σχολής του Μπαλαμάντ και υποστήριξε ένα πρόγραμμα σπουδών που διδάσκουν εκεί Έλληνες καθηγητές θεολογίας. Προώθησε επίσης επιστημονικά και θεολογικά ικανούς ιερείς και προώθησε με ενθουσιασμό την ελληνική γλώσσα. Σύμφωνα με ανθρώπους που τον γνώριζαν, έλεγε στους φοιτητές του ότι έπρεπε να μάθουν ελληνικά για να γίνουν καλοί θεολόγοι. Ίδρυσε ένα ιδιωτικό σχολείο, το «Ανατολή», όπου, εκτός από το συριακό σχολικό πρόγραμμα στα αραβικά, η διδασκαλία γινόταν στα ελληνικά, τα αγγλικά και τα γαλλικά.

Η θέση του στη Μητρόπολη Χαλεπίου παρέμεινε κενή από τις 22 Απριλίου 2013, όταν απήχθη, έως τις 7 Οκτωβρίου 2021, όταν το Πατριαρχείο Αντιοχείας διόρισε άλλο πρόσωπο στη θέση αυτή.

Ο Παύλος υποστήριζε ότι η θρησκεία δεν πρέπει να φανατίζει και θύμιζε συχνά ότι στη Μέση Ανατολή, την περιοχή που γέννησε τις τρεις μεγάλες θρησκείες, γίνονται πόλεμοι εξαιτίας τους. «Ο Θεός είναι αγάπη», έλεγε. «Διδάσκουμε διάλογο με το Ισλάμ… αυτό δημιουργεί ένα πνεύμα ανοιχτό, να δεχθείς τη φιλοσοφία των άλλων θρησκευμάτων. Να δεχθείς τον άλλον, ανεξάρτητα αν είναι χριστιανός, μουσουλμάνος. Αυτή είναι η πίστη του, δεν είναι ο ίδιος. Ο ίδιος είναι δημιούργημα Θεού και πρέπει να τον σέβεσαι». 

Σε ερώτηση προς ιερωμένο που τον γνώριζε καλά, γιατί ο Πατριάρχης Αντιοχείας δεν συνέχισε μέχρι να βγει η αλήθεια για τον Παύλο και γιατί δεν μιλά για το τι έχει συμβεί, μας απάντησε: «Τι να κάνει ο Πατριάρχης; Προσεύχεται». Άλλος ιερωμένος που επίσης τον γνώριζε καλά μάς είπε: «Ο Πατριάρχης Αντιοχείας είναι αδελφός του Παύλου κατά σάρκα. Δεν νομίζω ότι υπήρχε κάποια ψυχρότητα, παρότι ήταν διαφορετικοί και ήταν συνυποψήφιοι για τον πατριαρχικό θρόνο. Ήταν άλλου επιπέδου ο Παύλος, άλλο στυλ εντελώς και μη συγκρίσημα μεγέθη. Προήρχοντο από τις θετικές επιστήμες και οι δύο, ήταν μηχανικοί, είχαν μια καλή αντίληψη του κόσμου. Ο Παύλος ήταν αρκετά δραστήριος, αθόρυβος και πάρα πολύ ουσιαστικός. Και οι δύο ήταν πολύ φιλέλληνες. Ο Παύλος ήταν διευθυντής της Θεολογικής Σχολής του Μπάλαμαντ και είχε βάλει τους σπουδαστές να μαθαίνουν από το πρώτο έτος την ελληνική γλώσσα. Τους έφερνε κάθε καλοκαίρι για δύο μήνες στην Ελλάδα, σε συνεννόηση με την Ιερά Σύνοδο και το υπουργείο Εξωτερικών. Είχε μια μεγάλη αγάπη για την Ελλάδα και καθαρή». 

Η ελληνική κυβέρνηση παρακολουθούσε την υπόθεση και πέντε μέρες μετά ο τότε υπουργός Εξωτερικών Δημήτρης Αβραμόπουλος έστειλε τον τότε υφυπουργό Εξωτερικών Κώστα Τσιάρα στη Βηρυτό, καθώς η έδρα του Πατριαρχείου Αντιοχείας βρισκόταν στον Λίβανο, αντί για τη Συρία και τη Δαμασκό. Σκοπός της αποστολής του, όπως ανακοινώθηκε, ήταν να συνδράμει στις προσπάθειες ανεύρεσης και απελευθέρωσης των απαχθέντων. Ο Δ. Αβραμόπουλος έθεσε το θέμα και στην υπουργική Σύνοδο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες.

Το Μέγαρο Μαξίμου ήταν σε κατάσταση συναγερμού εκείνη την ημέρα, με τον Αντώνη Σαμαρά να βρίσκεται σε συνεχείς τηλεφωνικές επικοινωνίες, ενώ κάποια στιγμή κυκλοφόρησε η ψευδής πληροφορία ότι οι απαχθέντες απελευθερώθηκαν. Ο Αλέξης Τσίπρας, ως πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, είχε επικοινωνήσει κι αυτός με τον Πατριάρχη Αντιοχείας για να του εκφράσει τη συμπαράστασή του για την απαγωγή του αδελφού του και να δηλώσει ότι επιθυμεί να συμβάλει στην επίλυση του ζητήματος. Έναν χρόνο μετά, όλοι οι Έλληνες πολιτικοί είχαν ξεχάσει την απαγωγή του Παύλου και δεν ασχολήθηκαν ξανά.

Πιέσεις για την αποφυγή αποκαλύψεων

Ο δημοσιογραφικός ιστότοπος Nordic Monitor έγραψε ότι στις 26 Αυγούστου 2013 το τουρκικό υπουργείο Δικαιοσύνης απέρριψε το αίτημα της Εισαγγελίας να προχωρήσει σε πρόσθετες κατηγορίες, επειδή η τουρκική κυβέρνηση φοβόταν πως ο Αμπού Μπανάτ θα αποκάλυπτε ότι ο Ερντογάν και η υπηρεσία πληροφοριών του συνεργάζονταν για χρόνια με δυσάρεστες προσωπικότητες σαν αυτόν.

«Στην πραγματικότητα, ο Αμπού Μπανάτ έπαιξε καλά τα χαρτιά του κατά τη διάρκεια της ακρόασης, ισχυριζόμενος ότι ο ίδιος και οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες είχαν συνεργαστεί πολύ στενά στο παρελθόν και δεν καταλάβαινε γιατί κατηγορείται και δικάζεται τώρα. Η κυβέρνηση και η ΜΙΤ πήραν το μήνυμα και έσπευσαν να κλείσουν συμφωνία μαζί του. Στη συνέχεια ο Αμπού Μπανάτ ανακάλεσε τις προηγούμενες δηλώσεις του και αρνήθηκε ότι ήταν ο άνθρωπος που αποκεφάλισε αθώους ανθρώπους στο βίντεο. Είπε ότι πολεμούσε εναντίον του Άσαντ και ότι οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες δεν θα τον βοηθούσαν αν είχε σκοτώσει τους κληρικούς».

Η επικήρυξη από το State Department

Τον Ιούλιο του 2019 η αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα γνωστοποίησε την επικήρυξη του State Department, που προσέφερε αμοιβή έως και 5.000.000 δολάρια σε όσους θα έδιναν πληροφορίες οι οποίες θα οδηγούσαν στον εντοπισμό των χριστιανών κληρικών που απήχθησαν από ισλαμιστές στη Συρία, μεταξύ των οποίων και ο Μητροπολίτης Χαλεπίου Παύλος. Σύμφωνα με ορισμένους, η αμερικανική επικήρυξη είχε ως στόχο την Τουρκία, καθώς ο βασικός ύποπτος ήταν ο Τσετσένος Αμπντουραχμάνοφ ή Αμπού Μπανάτ που συνδεόταν με τη ΜΙΤ.

Καταλήγοντας προσωρινά

Από την εξέταση των δεδομένων που είναι γνωστά δεν προκύπτει κάποια ένδειξη ότι ο Παύλος μπορεί να ζει, παρότι το Πατριαρχείο Αντιοχείας ακόμα και σήμερα δεν τον θεωρεί νεκρό. Ο Έλληνας διπλωμάτης που υπηρετούσε στη Μέση Ανατολή μάς είπε ότι λίγο μετά την απαγωγή του Παύλου ο ίδιος είδε ένα βίντεο με βασανιστήρια και αποκεφαλισμό που είχε αναρτηθεί και είχε αναγνωρίσει τον Παύλο. Κάποιοι αργότερα είπαν ότι το βίντεο εκείνο, που έχει κατέβει, δεν έδειχνε τον Παύλο αλλά κάποιον άλλο.

Εκείνο στο οποίο συμπίπτουν όμως σχεδόν όλες οι αναφορές, αλλά και το δικό μας ρεπορτάζ, είναι ότι ο Παύλος, φεύγοντας από την Τουρκία με προορισμό το Χαλέπι της Συρίας, όπου ήθελε να κάνει Ανάσταση με το ποίμνιό του, συνάντησε πρώτα στα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία, στο πέρασμα Bab-El-Hawa, τον Συρο-ιακωβίτη Γιοχάνα, με τον οποίο θα πραγματοποιούσαν αποστολή απελευθέρωσης θυμάτων των ισλαμιστών απαγωγέων, αλλά τελικά έπεσαν και οι ίδιοι σε ενέδρα.

Η άλλη αβεβαιότητα αφορά τον τόπο στον οποίο μεταφέρθηκαν και μαρτύρησαν. Το μήνυμα του Παύλου δεν αμφισβητείται. Ενώ ο ίδιος ήταν στην Τουρκία και πήγαινε στη Συρία, στο μήνυμά του ανέφερε ότι τους συνέλαβαν και τους πήγαιναν (επέστρεφαν) στην Τουρκία. Τους πήγαν σε κάποιο από τα κέντρα των ισλαμιστών στην Τουρκία; Τους πήγαν ξανά στη Συρία και τους μετέφεραν στο κέντρο των τζιχαντιστών στην Ιντλίμπ; Κρύβει η Ιντλίμπ το μυστικό του μαρτυρίου του Παύλου; Εδώ οι πληροφορίες είναι διαφορετικές και δεν συγκλίνουν, καθώς υπάρχουν και πολιτικές σκοπιμότητες, κάποιες από τις οποίες είναι προφανείς.