Η σύνοδος των BRICS και το στοίχημα ενός πολυπολικού κόσμου

Η επικείμενη σύνοδος των BRICS αντιμετωπίζεται ως μια ευκαιρία για τις απαρχές ανάδυσης ενός νέου πολυπολικού κόσμου, αν και δεν λείπουν οι φωνές στο εσωτερικό της ομάδας που προτάσσουν πιο μετριοπαθείς στοχεύσεις.

«Για να είναι βιώσιμη η ομάδα των BRICS και να έχει αυξανόμενο αντίκτυπο, δεν είναι απαραίτητο τα βασικά μέλη της να είναι στενοί φίλοι, αλλά να βλέπουν κοινό συμφέρον», έγραψε ο Σάρανγκ Σίντορ, επικεφαλής του προγράμματος Global South του Quincy Institute.

Ο ίδιος εξήγησε ότι «η συνεργασία με τη Ρωσία και την Κίνα προσφέρει στις χώρες του αναπτυσσόμενου Νότου δυνατότητες χρηματοοικονομικής μόχλευσης στις συναλλαγές με τη Δύση» και επίσης, «βοηθά στη δημιουργία ενός πιο πολυπολικού κόσμου».

Οι ηγέτες των κρατών μελών προσέρχονται στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής, με στόχο να δρομολογήσουν πρωτοβουλίες για τη διεύρυνση της ομάδας χωρίς να έχουν καταλήξει σε απόλυτα ενιαία γραμμή απέναντι στη Δύση, ενώ εμφανίζονται διχασμένοι ως προς τη γεωπολιτική στρατηγική του Πεκίνου.

Η απουσία του Βλαντιμίρ Πούτιν

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, για τον οποίο έχει εκδοθεί ένταλμα σύλληψης από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, είναι ο μόνος ηγέτης των BRICS που δεν θα παραστεί και θα εκπροσωπηθεί από τον υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ.

Οι χώρες BRICS δεν διαμαρτυρήθηκαν σχεδόν καθόλου για τη στάση του Κρεμλίνου. Η Κίνα και η Ινδία αγοράζουν ακόμη περισσότερο από τη Ρωσία εν μέσω των δυτικών κυρώσεων κατά της Μόσχας.

Ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα ανέφερε ότι η Δύση έχει μερίδιο ευθύνης για τη σύγκρουση και έχει καταθέσει πρόταση που αποσκοπεί στην επίτευξη εκεχειρίας μεταξύ Κιέβου και Μόσχας.

Ο απογαλακτισμός από το δολάριο

Η ισχυρή επιρροή του δολαρίου ΗΠΑ στην παγκόσμια οικονομία αποτελεί κεντρικό ζήτημα στο Γιοχάνεσμπουργκ.

Αν και το θέμα δεν περιλαμβάνεται στην επίσημη ημερήσια διάταξη της συνόδου κορυφής, οι συζητήσεις για την “αποδολαριοποίηση” βρίσκονται στο επίκεντρο των συζητήσεων των αντιπροσώπων των BRICS.

Ορισμένοι υποστήριξαν την ανάγκη για ένα ανταγωνιστικό νόμισμα που θα υποστηρίζεται από τα μέλη των BRICS και αμφισβήτησαν την κυριαρχία του δολαρίου.

Ωστόσο, η επινόηση ενός νέου νομίσματος είναι ένα εξαιρετικά φιλόδοξο και πιθανώς ανέφικτο εγχείρημα και η σύνοδος κορυφής αναμένεται να επικεντρωθεί σε επιλογές όπως η μεγαλύτερη χρήση περιφερειακών νομισμάτων στο εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών.

Η Αργεντινή, για παράδειγμα, έχει ήδη αρχίσει να χρησιμοποιεί το κινεζικό γουάν σε ορισμένες συναλλαγές.

Προς μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων;

Το Πεκίνο από την πλευρά του, αντιμετωπίζει τη σύνοδο κορυφής των BRICS ως ευκαιρία για να ενισχύσει το γεωπολιτικό του πλεονέκτημα.

Το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, φιλοξένησε τους ομολόγους του από την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα στο Καμπ Ντέιβιντ, με σκοπό την εμβάθυνση μιας τριμερούς συμμαχίας στο κατώφλι της Κίνας.

Κύριο άρθρο του κινεζικού κρατικού πρακτορείου Xinhua περιέγραψε τη συνάντηση ως «απέλπιδα προσπάθεια των Ηνωμένων Πολιτειών να σώσουν την ηγεμονική τους θέση».

Σε απάντηση, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ πραγματοποιεί το δεύτερο ταξίδι του στη Νότια Αφρική, με σκοπό να προβάλλει τη σύνοδο των BRICS και τον ηγετικό ρόλο της Κίνας σε αυτή, ως απτό παράδειγμα της αναδυόμενης νέας παγκόσμιας τάξης.

Κινέζοι αξιωματούχοι επιδιώκουν μάλιστα την προσθήκη περισσότερων χωρών όπως η Ινδονησία, η Νιγηρία, η Αργεντινή και η Σαουδική Αραβία στους BRICS.

Αντίρροπο βάρος στην G7

Στη σύνοδο κορυφής παρίστανται ηγέτες από περισσότερες από 60 χώρες. Ο πρεσβευτής της Κίνας στη Νότια Αφρική, Τσεν Σιαοντόνγκ, έκανε λόγο για «σημαντική πλατφόρμα συνεργασίας μεταξύ των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων χωρών», καθώς και για «ραχοκοκαλιά της διεθνούς δικαιοσύνης».

Άλλος Κινέζος αξιωματούχος, μιλώντας ανώνυμα στους Financial Times, τόνισε ότι «αν επεκτείνουμε τους BRICS ώστε να αντιπροσωπεύουν μέρος του παγκόσμιου ΑΕΠ, αντίστοιχου μεγέθους με εκείνο της Ομάδας των Επτά μεγαλύτερων οικονομιών, τότε η συλλογική μας φωνή στον κόσμο θα δυναμώσει».

«Ο Σι Τζινπίνγκ δεν προσπαθεί να υπερνικήσει την Αμερική στην υπάρχουσα φιλελεύθερη διεθνή τάξη υπό τις ΗΠΑ», εξήγησε μιλώντας στο CNN ο Στιβ Τσανγκ, διευθυντής του SOAS China Institute του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

«Μακροπρόθεσμος στόχος του είναι να αλλάξει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων», όπως εξήγησε ο ίδιος, τη στιγμή μάλιστα που η Κίνα παλεύει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της δικής της παραπαίουσας οικονομίας.

Η «παραφωνία» Λούλα

Ο Πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα δήλωσε την Τρίτη ότι στόχος του μπλοκ των εθνών BRICS είναι να οργανώσει τον αναπτυσσόμενο Παγκόσμιο Νότο και δεν προορίζεται για να ανταγωνιστεί τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ομάδα των Επτά (G7) των πλούσιων οικονομιών, όπως αναφέρει το Reuters.

Τα σχόλιά του υποδεικνύουν μια απόκλιση στο όραμα των ηγετών του μπλοκ Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική, που έφτασαν σήμερα στο Γιοχάνεσμπουργκ για τη σύνοδο κορυφής. Ορισμένα μέλη πιέζουν στην κατεύθυνση να αποτελέσει το μπλοκ αντίβαρο στη Δύση.

Οι αυξημένες παγκόσμιες εντάσεις που προκλήθηκαν από τον πόλεμο της Ουκρανίας και ο αυξανόμενος ανταγωνισμός του Πεκίνου με τις Ηνωμένες Πολιτείες ώθησαν την Κίνα και τη Ρωσία, ο Πρόεδρος της οποίας ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα παραστεί ουσιαστικά στη συνάντηση, να επιδιώξουν να ενισχύσουν το μπλοκ των BRICS.

Ωστόσο, το όραμά τους για ένα διευρυμένο BRICS ικανό να συναγωνιστεί την παγκόσμια κυριαρχία των ΗΠΑ και της Ευρώπης, αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό από ορισμένα μέλη. Και το αποτέλεσμα της συζήτησης για τη διεύρυνση θα μπορούσε να καθορίσει το μέλλον του αφού επικρίνεται εδώ και καιρό για έλλειψη συνοχής.

«Δεν θέλουμε να είμαστε αντίστιξη με την G7, την G20 ή τις Ηνωμένες Πολιτείες», είπε ο Βραζιλιάνος πρόεδρος,  Λούλα την Τρίτη κατά τη διάρκεια εκπομπής μέσων κοινωνικής δικτύωσης από το Γιοχάνεσμπουργκ. «Θέλουμε απλώς να οργανωθούμε».

Η διοργανώτρια της συνόδου Κορυφής, η Νότια Αφρική, καλωσόρισε τον Κινέζο Σι Τζινπίνγκ, τον κύριο υποστηρικτή της διεύρυνσης των BRICS, που έφτασε την Τρίτη. «Είμαι βέβαιος ότι η επερχόμενη σύνοδος κορυφής θα είναι ένα σημαντικό ορόσημο στην ανάπτυξη του μηχανισμού BRICS», δήλωσε ο Σι Τζινπίνγκ λίγο μετά την άφιξή του στη Νότια Αφρική.

Ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Σίριλ Ραμαφόσα δήλωσε κατά τη διάρκεια διμερούς συνάντησης με τον Σι ότι οι δύο χώρες είχαν «παρόμοιες απόψεις» σχετικά με την επέκταση.

«Συμμεριζόμαστε την άποψή σας, Πρόεδρε Σι, ότι οι BRICS είναι ένα ζωτικής σημασίας φόρουμ που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μεταρρύθμιση της παγκόσμιας διακυβέρνησης και στην προώθηση της πολυμέρειας και της συνεργασίας σε όλο τον κόσμο», είπε.

Ο πρωθυπουργός της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι παρευρίσκεται επίσης στη σύνοδο κορυφής στις 22 έως τις 24 Αυγούστου.

Ο Πούτιν, ο οποίος καταζητείται βάσει διεθνούς εντάλματος σύλληψης για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία, δεν θα ταξιδέψει στη Νότια Αφρική. Πέρα από το ζήτημα της διεύρυνσης, η ενίσχυση της χρήσης των τοπικών νομισμάτων των κρατών μελών βρίσκεται επίσης στην ατζέντα της συνόδου κορυφής. Οι διοργανωτές της Νότιας Αφρικής, ωστόσο, λένε ότι δεν θα γίνουν συζητήσεις για ένα νόμισμα BRICS, μια ιδέα που κυκλοφόρησε από τη Βραζιλία νωρίτερα φέτος ως εναλλακτική λύση στην εξάρτηση από το δολάριο.

Αλληλοσυγκρουόμενες επιδιώξεις

Οι BRICS παραμένουν ένας ανόμοιος όμιλος, που απαρτίζεται από την Κίνα, τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο που αντιμετωπίζει τώρα επιβράδυνση, έως τη Νότια Αφρική,  που αντιμετωπίζει μια κρίση ισχύος που έχει οδηγήσει σε καθημερινές διακοπές ρεύματος.

Η Ρωσία από την πλευρά της, που πλήττεται από κυρώσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία, θέλει να δείξει στη Δύση ότι έχει ακόμα φίλους.

Η Ινδία, ωστόσο, είναι πιο κοντά στη Δύση, όπως και η Βραζιλία υπό τον νέο της ηγέτη.

Δύο μέλη, η Ινδία και η Κίνα, συγκρούστηκαν κατά καιρούς για τα κατά μήκος αμφισβητούμενα σύνορά τους, εντείνοντας το πρόβλημα της λήψης αποφάσεων σε μια ομάδα που βασίζεται στη συναίνεση.

Η επέκταση αποτελεί εδώ και καιρό στόχο της Κίνας, η οποία ελπίζει ότι η ευρύτερη ένταξη θα δώσει ισχύ σε έναν όμιλο που ήδη φιλοξενεί περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και το ένα τέταρτο του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Οι ηγέτες θα πραγματοποιήσουν  δείπνο την Τρίτη το απόγευμα, όπου είναι πιθανό να συζητήσουν ένα πλαίσιο και τα κριτήρια για την αποδοχή νέων χωρών.