Οι BRICS και το δέλεαρ της φιλορωσικής επέκτασης

Οι συζητήσεις γύρω από την προσθήκη νέων μελών βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα της τριήμερης συνόδου κορυφής που ξεκίνησε την Τρίτη, όπου οι ηγέτες των BRICS – με εξαίρεση τον Πούτιν – συναντώνται δια ζώσης για πρώτη φορά μετά την πανδημία της COVID – 19.

Ο πρόεδρος Πούτιν έστειλε μήνυμα μέσω βιντεοσύνδεσης στη σύνοδο κορυφής, η οποία διεξάγεται στο Γιοχάνεσμπουργκ μέχρι αύριο, Πέμπτη, σημειώνοντας ότι η Μόσχα θα εργαστεί για την ενίσχυση του ρόλου των BRICS στον κόσμο, όταν αναλάβει την προεδρία των BRICS (που περιλαμβάνει τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Αφρική) το 2024.

Παράλληλα, προανήγγειλε τη διεξαγωγή της επόμενης συνόδου τον Οκτώβριο του 2024 στην πόλη Καζάν.

Οι αποφάσεις για τη διεύρυνση αφορούν τόσο την κατεύθυνση όσο και την ταυτότητα της ομάδας.

Παρά τις μεταβαλλόμενες δυνάμεις που κυριαρχούν στην παγκόσμια οικονομία τις τελευταίες δεκαετίες, τα μέλη των BRICS εξακολουθούν να επιδιώκουν να έχουν φωνή στο διεθνές σύστημα.

Οι αναλυτές υποστηρίζουν ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο η εν λόγω ομάδα να καταστεί επίσης ένας πιο σημαντικός γεωπολιτικός παράγοντας στις προσπάθειες εξισορρόπησης της παγκόσμιας ισχύος.

Τούτο ισχύει ακόμη περισσότερο, ιδιαίτερα σε μια εποχή που η Κίνα και η Ρωσία διεκδικούν την ηγετική τους θέση απέναντι στον δυτικό κόσμο και το δυτικό σύστημα ασφαλείας. Οι προσπάθειες του Πεκίνου και της Μόσχας να διεκδικήσουν την κυριαρχία τους θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τη διαδικασία διεύρυνσης.

Η διεύρυνση των μελών των BRICS θα είναι η δεύτερη στην ιστορία της ομάδας, η οποία επικεντρώνεται στην οικονομική ανάπτυξη και στην ενίσχυση της φωνής των κρατών μελών στα παγκόσμια φόρουμ.

Συνολικά 22 χώρες έχουν εκδηλώσει επίσημα ενδιαφέρον για την ένταξή τους, ενώ πολλές άλλες βρίσκονται σε συζητήσεις για την ένταξή τους.

Το ευρύ ενδιαφέρον χωρών να ενταχθούν στις BRICS ενισχύει τον Πούτιν, ο οποίος παραμένει ευπρόσδεκτος στην ομάδα παρά το ότι η Δύση τον θεωρεί παρία και εγκληματία πολέμου.

Οι αναλυτές επισημαίνουν επίσης ότι διευρύνεται το χάσμα στις προτεραιότητες μεταξύ των χωρών των BRICS και των πλούσιων δυτικών χωρών που αντιδρούν στη Μόσχα και υποστηρίζουν την Ουκρανία, τονίζουν οι αναλυτές.

Ο αναλυτής Μανόι Κεβαλραμανί με έδρα το Μπανγκαλόρ, επισημαίνει μια άποψη που επικρατεί σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο.

‘Υπάρχουν πολλά παράπονα ότι η Ρωσία ξεκίνησε τον πόλεμο’, λέει, ‘αλλά υπάρχει επίσης η παραδοχή ότι το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ, με τις δικές τους ενέργειες, πυροδότησαν τη σύγκρουση ή βοήθησαν στην παράτασή της’.

Όσον αφορά στο τέλος του πολέμου, «η απομόνωση της Ρωσίας δεν βοηθάει», σχολίασε ο Κεβαλραμανί, ο οποίος είναι επικεφαλής των μελετών Ινδο-Ειρηνικού στο ερευνητικό κέντρο Takshashila Institution.

Αντίθετα, πολλές χώρες βλέπουν την ομάδα των BRICS ως μέσο για την αντιμετώπιση προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή και η περιορισμένη πρόσβαση σε κεφάλαια και τεχνολογία και αποφασίζουν να κινηθούν προς αυτήν, καθώς «η Δύση κλείνεται στον εαυτό της», εξήγησε.

Εσωτερικές διαφοροποιήσεις

            Οι διαιρέσεις εντός της ομάδας των πέντε θα μπορούσαν να αποτελέσουν εμπόδιο για τη λήψη σοβαρών αποφάσεων.

Οι ηγέτες θα μπορούσαν να επανεξετάσουν τα κριτήρια για τον τρόπο επιλογής των νέων μελών, αντί να αποφασίζουν για τα νέα μέλη.

Η απουσία του Ρώσου ηγέτη από τις δια ζώσης συνομιλίες αποτελεί την πιο προφανή ένδειξη αμηχανίας ως προς τις σχέσεις μεταξύ των μελών της ομάδας, όπου συμμετέχουν τόσο χώρες που καταδίκασαν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στα Ηνωμένα Έθνη, όπως η Βραζιλία, όσο και χώρες που απείχαν από την καταδίκη, όπως η Κίνα, η Νότια Αφρική και η Ινδία.

Την επιρροή της Μόσχας στην Αφρική υπογραμμίζει πάντως βίντεο που δείχνει τον Γεβγκένι Πριγκόζιν, επικεφαλής της μισθοφορικής ομάδας Wagner, ο οποίος ξεκίνησε αποτυχημένη ανταρσία κατά της στρατιωτικής ηγεσίας του Κρεμλίνου τον Ιούνιο, να ισχυρίζεται ότι βρίσκεται στην Αφρική και να μιλάει για την ενίσχυση της Ρωσίας σε όλες τις ηπείρους.

            Αποκοπή από τις ΗΠΑ

            Όσον αφορά τη διεύρυνση των BRICS, κάθε χώρα έχει τους δικούς της λόγους να είναι προσεκτική ως προς το ποιον θα συμπεριλάβει, καθώς το θέμα τέθηκε για πρώτη φορά επίσημα κατά την τελευταία προεδρία της Νότιας Αφρικής το 2018.

Τα μέλη αποφάσισαν να το διερευνήσουν περαιτέρω μετά την περυσινή σύνοδο κορυφής που διοργάνωσε ηΚίνα.

Για την Ινδία, η οποία βρίσκεται σε συνοριακή διαμάχη με τηνΚίνα και μετακινείται ολοένα πιο κοντά στις ΗΠΑ λόγω των κοινών ανησυχιών για τις αυξανόμενες διεκδικήσεις του Πεκίνου, ένα πιο έντονο, αντι-αμερικανικό προφίλ δεν θα ήταν επιθυμητό, υποστηρίζουν οι αναλυτές.

«Η Ινδία βρίσκεται σε δύσκολη θέση, επειδή η ταυτότητα της ομάδας μετατοπίζεται», δήλωσε ο Κεβαλραμανί, ο οποίος σημείωσε ότι το Νέο Δελχί θεωρείται ότι επιβράδυνε την υποδοχή νέων μελών πέρυσι, ζητώντας πρώτα τη δημιουργία κριτηρίων.

«Αλλά το για πόσο, σε ποιο βαθμό και με τι αποτέλεσμα (η Ινδία μπορεί να καθοδηγήσει το μπλοκ προς ορισμένες κατευθύνσεις) … είναι αβέβαιο, επειδή η Κίνα είναι ο ισχυρότερος παράγοντας και είναι πολύ περισσότερο ευθυγραμμισμένη με τη Ρωσία», ανέφερε.

Μια διεύρυνση, αντί να κάνει την ομάδα πιο ισχυρή, θα μπορούσε επίσης να την κάνει «πιο δυσκίνητη και αναποτελεσματική» αυξάνοντας τις αντιθέσεις μεταξύ των μελών, πρόσθεσε ο αναλυτής.

Σύμφωνα με τον Ρούμπενς Ντουάρτε, συντονιστή του LABMUNDO, ενός ερευνητικού κέντρου διεθνών σχέσεων με έδρα τη Βραζιλία, η Βραζιλία και η Νότια Αφρική έχουν επίσης δυνατότητες επέκτασης, αλλά θα ήταν “πιο επιφυλακτικές απέναντι σε χώρες με σαφή αντι-αμερικανικό προσανατολισμό”.

Μια τέτοια αλλαγή μπορεί να μην είναι ακριβώς αυτό που επιδιώκει η ομάδα, αλλά περισσότερα μέλη θα δημιουργούσαν ποικιλομορφία και θα εμπλούτιζαν τη συζήτηση των παγκόσμιων θεμάτων.