Φάρμακα νέας γεννιάς για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας

Ούτε οι δίαιτες αλλά ούτε και η επέμβαση γαστρικής παράκαμψης στην οποία είχε υποβληθεί κατά το παρελθόν η Ρόμπιν Ντέμοϊ κατάφεραν να την κάνουν να συμφιλιωθεί με τη ζυγαριά της και να αποκτήσει ένα υγιές σωματικό βάρος. H ταξιδιωτική πράκτορας που ζει και εργάζεται στο Nιου Χαμσάιρ των ΗΠΑ στράφηκε στο Wegovy, εναποθέτοντας τις ελπίδες στο φάρμακο νέας γενιάς για την απώλεια βάρους. Εκτοτε έχασε 60 κιλά. Ομως ένα πρωί, πριν από αρκετές εβδομάδες, η Ντέμοϊ ξύπνησε με έντονη ζαλάδα. Είχε ναυτία και τα πόδια της ήταν αδύναμα. Εκανε εμετούς και για αρκετό καιρό η επιθυμία της για φαγητό ήταν μειωμένη.

Η 52χρονη γυναίκα παραδέχεται ότι, παρά τα ενοχλητικά συμπτώματα, δεν ήθελε να σταματήσει τη λήψη του φαρμάκου που, σύμφωνα με την Washington Post, γνωρίζει «έκρηξη δημοτικότητας», με αποτέλεσμα τις σποραδικές ελλείψεις του στην αγορά. Για τη φαρμακοβιομηχανία, πάλι, τα στοιχεία συνηγορούν ότι πρόκειται για… πηγή χρυσού. Επιστρέφοντας στην εμπειρία της Ντέμοϊ, εκείνη αποφάσισε πως τα οφέλη από την απώλεια βάρους υπερτερούν των ήπιων ενοχλήσεων που βιώνει, και συνέχισε τη θεραπεία της. Αρχικά προσπάθησε να «γιατρέψει» τις γαστρεντερικές ενοχλήσεις πίνοντας ηλεκτρολύτες ώστε να παραμένει ενυδατωμένη και τρώγοντας περισσότερη πρωτεΐνη. Εν τέλει, ο γιατρός της μείωσε την εβδομαδιαία δόση – και τα συμπτώματά της υποχώρησαν.

H Washington Post αναφέρει, εντούτοις, πως αντιμέτωποι με το ίδιο δίλημμα βρίσκονται ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι που στρέφονται για την αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη και της παχυσαρκίας σε φάρμακα όπως το Wegovy, το Ozempic και το Mounjaro. Οι περισσότεροι εξ αυτών είναι γεγονός πως νιώθουν μικρές ενοχλήσεις –ναυτία, διάρροια, έμετο–, οι οποίες συνήθως μπορούν να ελεγχθούν με προσεκτική διατροφή και ιατρική επίβλεψη. Ωστόσο, ορισμένοι ασθενείς κάνουν λόγο για παρενέργειες, συμπεριλαμβανομένων των αυξημένων καρδιακών παλμών, που τους ανάγκασαν να σταματήσουν την αγωγή.

Στα τέλη Ιουλίου, η Novo Nordisk, η εταιρεία που παράγει το Ozempic και το Wegovy, είχε σημειώσει στην εφημερίδα Independent ότι οι γαστρεντερικές παρενέργειες είναι ήπιες έως μέτριες, προσθέτοντας πως η δραστική ουσία σεμαγλουτίδη έχει εξεταστεί εκτενώς σε προγράμματα κλινικής ανάπτυξης, καθώς και σε μεγάλες κλινικές μελέτες, και μετράει «αθροιστικά πάνω από 9,5 εκατ. χρόνια έκθεσης ασθενών». Αντίστοιχα, η εταιρεία Lilly είχε επισημάνει ότι οι παρενέργειες από την τιρζεπατίδη «είναι ως επί το πλείστον ήπιες έως μέτριες, συνήθως εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της περιόδου κλιμάκωσης της δόσης και υποχωρούν μετά τη διακοπή της θεραπείας». Τα… blockbuster της φαρμακοβιομηχανίας Η δραστική ουσία σεμαγλουτίδη είναι «αγωνιστής του υποδοχέα GLP-1». Οταν λαμβάνεται σε μικρότερες δόσεις (Ozempic) συμβάλλει στη ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη. Σε μεγαλύτερες δόσεις (Wegovy), έχει διαπιστωθεί ότι καταστέλλει επίσης την όρεξη, μειώνοντας έτσι την πρόσληψη τροφής.

Το Mounjaro (τιρζεπατίδη), όπως σημειώνει η Washington Post, που είναι εγκεκριμένο για την αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη, μιμείται επίσης μια δεύτερη, στενά συνδεδεμένη ορμόνη που ονομάζεται GIP, η οποία διεγείρει αντίστοιχα την παραγωγή ινσουλίνης. Αναμένεται, εντούτοις, έως το τέλος του έτους να λάβει στις ΗΠΑ έγκριση και για την παχυσαρκία. Παρά τα υποσχόμενα αποτελέσματα και την αποθέωσή τους από celebrities και social media, αρκετοί ενδιαφερόμενοι διστάζουν να λάβουν την αγωγή. Η αιτία δεν εντοπίζεται όμως στις πιθανές παρενέργειες ή στο κόστος της αγωγής, αλλά (και) στον φόβο των ενέσεων στις οποίες θα πρέπει να υποβληθούν. Εξ ου και η φαρμακοβιομηχανία επιδίδεται σε πυρετώδεις προσπάθειες για την άμεση διάθεσή τους σε μορφή χαπιών. Η αγορά, άλλωστε –και συνεπακόλουθα το εκτιμώμενο ενδιαφέρον– είναι μεγάλη. Πάνω από το 14% των ενηλίκων στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διαβήτη και σχεδόν το 42% είναι παχύσρκοι, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC). Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι περισσότεροι από 32 εκατ. άνθρωποι ζουν με σακχαρώδη διαβήτη, δηλαδή ένας στους δέκα ενήλικες.

Επίσης, έξι στους δέκα Ευρωπαίους είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος. Και η χώρα μας, δυστυχώς, ακολουθεί τον παγκόσμιο αυτόν κανόνα, καθώς πάνω από ένα εκατ. άτομα πάσχουν από τη συγκεκριμένη νόσο, ενώ μόλις ένας στους τρείς διατηρεί φυσιολογικό βάρος. Κάπως έτσι εξηγείται γιατί το Ozempic, παρότι στη Ελλάδα έχει λάβει έγκριση μόνο για τον σακχαρώδη διαβήτη, χορηγείται παρατύπως σε δοσολογία που φθάνει αθροιστικά εκείνη του Wegovy, ώστε να… μιμείται τη δράση του φαρμάκου για το αδυνάτισμα. Ομως η (ύπερ)κατανάλωση, έπειτα από τη διεθνή φρενίτιδα, οδήγησε σε ελλείψεις και στην εγχώρια αγορά, με αποτέλεσμα το συγκεκριμένο σκεύασμα να βρίσκεται και στην ανανεωμένη λίστα του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ) που περιλαμβάνει όλα τα φάρμακα για τα οποία απαγορεύονται οι παράλληλες εξαγωγές.

Εν τω μεταξύ, τον περασμένο Μάιο, η παρασκευάστρια εταιρεία του Wegovy διέκοψε την τηλεοπτική διαφήμιση προκειμένου να κερδίσει χρόνο, αυξάνοντας κατά το μεσοδιάστημα την παραγωγή. Γιατί ορισμένοι σταματούν την αγωγή; Σε μια μελέτη της Mayo Clinic που παρουσιάστηκε τον περασμένο Μάιο οι μισοί από τους 305 ασθενείς που λάμβαναν σεμαγλουτίδη για απώλεια βάρους σε διάστημα ενός έτους ανέπτυξαν ανεπιθύμητες ενέργειες, με πιο συχνές τη ναυτία και τη διάρροια. Σύμφωνα με μια άλλη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, το 82% των συμμετεχόντων ανέφεραν ανεπιθύμητες ενέργειες και πιο συγκεκριμένα ήπια έως μέτρια γαστρεντερικά προβλήματα. Είναι όμως αξιοσημείωτο πως μόλις εννέα συμμετέχοντες διέκοψαν τη λήψη σεμαγλουτίδης λόγω των ανεπιθύμητων παρενεργειών. H Κόρτνι Μπλερ, 40 ετών, ανήκει σε αυτή τη μειοψηφία. Οπως περιγράφει στην Washington Post, δεν μπόρεσε να διαχειριστεί τους πόνους στο στομάχι που προκάλεσε το Ozempic.

«Το σώμα μου το απέρριψε βίαια» περιγράφει, διευκρινίζοντας ότι η ίδια δεν πάσχει από διαβήτη, αλλά έπαιρνε Ozempic για να χάσει βάρος. Ο γιατρός της, εν τέλει, της χορήγησε το Saxenda (με τη δραστική ουσία λιραγλουτίδη), που είναι εγκεκριμένο από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) για τη διαχείριση της παχυσαρκίας. Το φάρμακο προκαλεί μόνο περιστασιακά ναυτία και ελαφρούς πονοκεφάλους, είπε, αλλά η Μπλερ επιμένει πως το Ozempic ήταν πιο αποτελεσματικό στον περιορισμό των ιδεοληπτικών σκέψεων για φαγητό. Πάντως, οι ειδικοί στην παχυσαρκία λένε ότι πολλές από τις αναφερόμενες παρενέργειες μπορούν να μειωθούν με προσεκτική προσέγγιση σε δύο σημαντικούς τομείς: τη δοσολογία και τη διατροφή. Για να αποφευχθεί η ναυτία και ο έμετος θα πρέπει να αποφεύγονται τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, αλλά και οι μεγάλες ποσότητες φαγητού – ιδίως αμέσως μετά τις ενέσεις. Ο Tέρι Σίμπσον, χειρουργός στην Καλιφόρνια, σημειώνει ενδεικτικά ότι ορισμένοι ασθενείς που προμηθεύονται τα συγκεκριμένα φάρμακα από το διαδίκτυο δεν λαμβάνουν επαρκείς συμβουλές. Η δοσολογία του Wegovy, για παράδειγμα, θα πρέπει να αυξάνεται σταδιακά, καθώς σύμφωνα με τις οδηγίες θα πρέπει να μεσολαβήσουν πέντε μήνες για να μεταβεί κάποιος από τα 0,25 στα 2,4 mg. Στην περίπτωση, όμως, ανεπιθύμητων παρενεργειών, όπως είναι η ναυτία, η δόση θα πρέπει να διατηρείται ίδια –ή να μειωθεί– έως ότου προσαρμοστεί ο ασθενής.

Ωστόσο, η συνιστώμενη δοσολογία δεν αποτρέπει πάντα τις παρενέργειες. Η 40χρονη δασκάλα, όταν αύξησε τη δόση έπειτα από έναν μήνα –όπως, δηλαδή, προβλέπει το πρωτόκολλο–, ένιωσε τη ναυτία να τη χτυπά κατά κύματα. Επισκέφθηκε, μάλιστα, το νοσοκομείο, καθώς εκτός από τις γαστρεντερικές ενοχλήσεις είχε αυξημένο καρδιακό ρυθμό για αρκετές ημέρες. Εκτοτε, σταμάτησε τη θεραπεία και δηλώνει αποφασισμένη να μειώσει τις μερίδες φαγητού που καταναλώνει στο μισό. Στο ίδιο άρθρο, η εφημερίδα αναφέρει πως μία ακόμη γυναίκα από τη Λουιζιάνα μήνυσε τη Novo Nordisk και την Eli Lilly, υποστηρίζοντας ότι οι εταιρείες έχουν υποβαθμίσει τα σοβαρά γαστρεντερικά προβλήματα που δύναται να προκαλέσουν. Το δικηγορικό γραφείο που έχει αναλάβει την υπόθεση, Morgan and Morgan, τονίζει ότι 500 επιπλέον πελάτες του σε 45 Πολιτείες ανέφεραν παρόμοιες ιστορίες. Επιπροσθέτως, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) ανακοίνωσε τον περασμένο μήνα ότι ερευνά το φάρμακο Ozempic για τον διαβήτη και τo Saxenda για την απώλεια βάρους, μετά την επισήμανση της ρυθμιστικής Αρχής Υγείας της Ιρλανδίας για τρεις περιπτώσεις ασθενών με αυτοκτονικές σκέψεις. Στη λίστα των παρενεργειών θα πρέπει επίσης να συμπεριλάβει κανείς τον κίνδυνο απώλειας μυϊκής μάζας, ως αποτέλεσμα της μείωσης του σωματικού βάρους σε σύντομο χρονικό διάστημα. Για τον λόγο αυτόν, οι ειδικοί συνιστούν κατανάλωση πρωτεΐνης σε συνδυασμό με φυσική άσκηση. Η Ντέμοϊ, πάντως, ζυγίζοντας τα θετικά και τα αρνητικά, δηλώνει στην Washington Post ότι δεν πρόκειται να σταματήσει το Wegovy. Ο λόγος; Η χοληστερίνη της μειώθηκε, όπως και η αρτηριακή της πίεση. «Θα λαμβάνω το συγκεκριμένο φάρμακο για το υπόλοιπο της ζωής μου. Είναι η σωστή απόφαση για την υγεία μου» καταλήγει.