Χαλκιδική: Πάνω από 90% η ακαρπία φέτος στις ελαιοκαλλιέργειες

Σε ποσοστό άνω του 90% παρατηρείται το φαινόμενο της ακαρπίας στις ελιές τη φετινή καλλιεργητική περίοδο στην Περιφερειακή Ενότητα Χαλκιδικής, σύμφωνα με το πόρισμα του καθηγητή Δενδροκομίας του ΑΠΘ Αθανάσιου Μολασιώτη, το οποίο εκπρόσωποι 13 συλλογικών και συνεταιριστικών φορέων ελαιοκαλλιεργητών θέτουν υπόψη του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, με επιστολή τους στον υπουργό Λευτέρη Αυγενάκη.

Οι φορείς ζητούν με την επιστολή τους τη στήριξη και ενίσχυση των ελαιοκαλλιεργητών της Π.Ε. Χαλκιδικής «ως ένδειξη ενδιαφέροντος για την επιβίωση της ίδιας της ελαιοκαλλιέργειας», ενώ υπογραμμίζουν ότι οι οικονομικές συνέπειες της ακαρπίας, έχουν και κοινωνικές προεκτάσεις στον νομό.

Οι ασυνήθιστα αυξημένες θερμοκρασίες, που επικράτησαν στην περιοχή της Χαλκιδικής από τον Οκτώβριο έως και τον Δεκέμβριο του 2022, αλλά και τον Ιανουάριο του 2023, όπως σημειώνεται, «επηρέασαν σε μη αναστρέψιμο βαθμό το στάδιο επαγωγής των οφθαλμών και των ενδοοφθαλμικών μορφολογικών μεταβολών των ελαιόδεντρων, με αποτέλεσμα τη μη διαφοροποίηση ή τη μερική διαφοροποίηση, των ανθοφόρων οφθαλμών ανεξάρτητα από τις θερμοκρασίες, που επικράτησαν στη συνέχεια».

Η κύρια ποικιλία ελιάς που καλλιεργείται στη Χαλκιδική η «Χονδρολιά Χαλκιδικής» και η «Χαλκιδικής», σύμφωνα με τη βιβλιογραφία απαιτεί έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες για 900 τουλάχιστον ώρες κάτω των 7,2⁰C κατά τη χειμερινή περίοδο, ώστε να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του δένδρου σε ψύχος.

Η ελαιοκαλλιέργεια στο νομό Χαλκιδικής σε αριθμούς 

Στην περιοχή καλλιεργούνται περίπου 360.000 στρέμματα ελιάς, από τα οποία τα 225.000 για παραγωγή επιτραπέζιας ελιάς και τα 135.000 για παραγωγή ελαιόλαδου, ενώ «η επιτραπέζια ελιά Χαλκιδικής αποτελεί εθνικό και όχι τοπικό προϊόν, κατά 95% εξαγώγιμο και αναγνωρισμένο, με τα υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά του, στην παγκόσμια αγορά».

Επιπλέον, όπως τονίζεται στην επιστολή, με την καλλιέργεια ελιάς είναι συνδεδεμένες, λειτουργούν και αναπτύσσουν οικονομική δραστηριότητα περισσότερες από 150 μεταποιητικές μονάδες επεξεργασίας βρώσιμης ελιάς, ελαιοτριβεία και τυποποίησης ελαιόλαδου, ενώ συνολικά 60.000 άνθρωποι, από τις 100.000 του πληθυσμού της Χαλκιδικής, ποσοστό 60% δηλαδή, ασχολούνται με την καλλιέργεια ελιάς. Στο ποσοστό αυτό συμπεριλαμβάνονται εργαζόμενοι σε μεταποιητικές μονάδες, γεωπόνοι, παραγωγοί, εργάτες γης, έμποροι και όλα τα συναφή με την ελαιοκαλλιέργεια επαγγέλματα.

Σύμφωνα με τεχνικά στοιχεία του ΓΕΩΤΕΕ, τα οικονομικά δεδομένα εξόδων για την καλλιέργεια της επιτραπέζιας ελιάς, είναι υψηλότερα από κάθε άλλη ποικιλία και ανέρχονται στα 775€/στρ. (λίπανση 150€/στρ., φυτοπροστασία 200€/στρ., εργατικά κλαδέματος και συγκομιδής 250€/στρ., ενεργειακό κόστος και άρδευση 100€/στρ., ενοίκιο 75€/στρ.).

Μεταξύ άλλων, στην επιστολή σημειώνεται ότι από τον καθηγητή του ΑΠΘ ζητήθηκε η εκπόνηση έρευνας με αντικείμενο την επιστημονική τεκμηρίωση της ύπαρξης κλώνων των σημαντικότερων ποικιλιών ελιάς, που καλλιεργούνται στη Χαλκιδική, ώστε να απομονωθούν οι κλώνοι, που είναι ανθεκτικοί στην ακαρπία και την κλιματική αλλαγή, να διερευνηθούν περαιτέρω τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά τους, με την προοπτική της αναπαραγωγής και καλλιέργειας αυτών.

Επίσης, οι ελαιοκαλλιεργητές του νομού Χαλκιδικής, ενημερώνουν τον ΥΠΑΑΤ ότι έχουν ήδη καλλιεργήσει και συνεχίζουν να το πράττουν και να φροντίζουν τα ελαιόδεντρα «χωρίς να αναμένουμε να αποδώσουν», ενώ επισημαίνουν ότι γίνεται μεθοδευμένη δουλειά στην καλλιέργεια της ελιάς Χαλκιδικής, με ολοκληρωμένη και βιολογική διαχείριση.

Μερικά από τα πιο σημαντικά ευρήματα που προκύπτουν από αυτή τη μελέτη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στις παραγωγικές περιοχές ελαιοκαλλιέργειας της Χαλκιδικής είναι:

• Η θερμοκρασία δείχνει τη χαρακτηριστική μεσογειακή κατανομή. Οι μέγιστες θερμοκρασίες παρατηρούνται το καλοκαίρι ενώ οι ελάχιστες θερμοκρασίες παρατηρούνται το χειμώνα. Παρατηρείται n αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 1.5-2 οC σύμφωνα με το κλιματικό σενάριο RCP4.5. Η αντίστοιχη αύξηση για το κλιματικό σενάριο RCP8.5 είναι περίπου 3oC.
• Υπάρχει μεταβολή του βροχομετρικού καθεστώτος στη περιοχή της Χαλκιδικής, με τις πιο ηπειρωτικές περιοχές να υφίστανται τις μεγαλύτερες μεταβολές.
• Οι ανάγκες σε νερό για την ελαιοκαλλιέργεια στη Χαλκιδική είναι σημαντικές. Οι κύριες περιοχές ελαιοκαλλιέργιας βρίσκονται στις πιο ξηροθερμικές περιοχές της Χαλκιδικής με τις απαιτήσεις για άρδευση να είναι μεγάλες.
• Μη αρδευόμενες καλλιέργειες ελιάς δεν θα μπορούν να διατηρηθούν στην περιοχή της Χαλκιδικής.
• Η μείωση της βροχόπτωσης σε πιο βόρειες και ηπειρωτικές περιοχές θα έχει ως πιθανό αποτέλεσμα να μειώσει τα αποθέματα νερού στην περιοχή άρα και τις αρδευτική ικανότητα της κάθε περιοχής.
• Όλο και πιο συχνά, οι ελαιοκαλλιέργειες θα βρίσκονται σε συνθήκες θερμικού stress, γεγονός που θα έχει αρνητική συνέπεια στην ποιότητα του καρπού.
• Η αύξηση της θερμοκρασίας, ειδικότερα τη χειμερινή περίοδο, φαίνεται να επηρεάζει την έκπτυξη των ανθοφόρων οφθαλμών. Τη χειμερινή περίοδο όλο και λιγότερες ημέρες θα έχουν χαμηλές θερμοκρασίες, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να μην είναι να δυνατό να συλλεχθούν οι απαραίτητες βαθμομονάδες ψύχους για την διακοπή του λήθαργου και την ανθοφορία της ελιάς.
• Η μειωμένη ανθοφορία θα έχει ως αποτέλεσμα την μείωση του αριθμού των ελιών ανά δέντρο αλλά και της ποιότητας του λαδιού.
• Οι αθροιστικές βαθμομονάδες που επιδρούν στην εμφάνιση των εχθρών της ελιάς, και ειδικότερα του πυρηνοτρύτη, φαίνεται ότι θα αυξηθούν.
• Η ποιότητα της φυτικής παραγωγής θα αλλάξει σημαντικά κατά τους κύριους εαρινούς και καλοκαιρινούς μήνες.

«Όλοι οι προαναφερόμενοι παράγοντες συμβάλλουν σε λιγότερο παραγωγικές συγκομιδές και πολύ μικρότερος οικονομικό κέρδος», τονίζεται στην μελέτη επιπτώσεων.