Η Ρωσία στη μετά τον Πριγκόζιν εποχή

Υπάρχουν διάφορες εικασίες σχετικά με το περίεργο αεροπορικό ατύχημα τόσο ως προς τις αιτίες του, όσο και ως προς τον τελικό «πελάτη». Πολλοί ισχυρίζονται πως πρόκειται για μία δολοφονία – δώρο προς τον ηγεμόνα, επικαλούμενοι αντίστοιχες, όπως τις δολοφονίες της δημοσιογράφου Άννα Πολιτκόφσκαγια το 2006 και του πολιτικού Μπορίς Νεμτσόφ το 2015. Αμφότερες εκτελέστηκαν από Τσετσένους και πολλοί θεώρησαν τα συγκεκριμένα εγκλήματα ως δώρα του Καντίροφ στον προστάτη του Πούτιν. Πιθανόν να αργήσουμε πολύ να μάθουμε ή να μην μάθουμε ποτέ ποιος κρύβεται από πίσω. 

Η «απόσυρση» ωστόσο του Πριγκόζιν, δεν ήταν τίποτα άλλο από ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς διάφορους οπλαρχηγούς, στρατηγούς και μυστικούς πράκτορες: κανείς δεν μπορεί να πάει να δαγκώσει το χέρι που τον ταΐζει ή όταν σηκώνεις το χέρι σου κατά του τσάρου, αυτό θεωρείται προδοσία και η προδοσία τιμωρείται με θάνατο.

Σε δεύτερο πλάνο υπάρχει και ένα άλλο, κρυφό μήνυμα: είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή η διαπιστωμένη αφοσίωση στον ηγεμόνα. Δεν συγχωρείται η παραμικρή απόκλιση, αμφισβήτηση ή άρνηση. Σε αυτή την περίπτωση ο εν αμαρτίαις περιπεσών έχει να αντιμετωπίσει ένα μοναδικό δίλημμα: ή μία σφαίρα στο σβέρκο από τους εκτελεστές της Ρωσικής Στρατιωτικής Κατασκοπίας ή το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης. Μονά ζυγά χαμένος.

Αν γυρίσουμε λίγο πίσω, στις μέρες της ανταρσίας του Πριγκόζιν, θα δούμε πως στην πρώτη επίσημη δήλωσή του, ο Πούτιν χρησιμοποίησε την λέξη «προδότης», πράγμα που σήμαινε πως η τιμωρία θα ήταν αναπόφευκτη. Το σύστημα εξουσίας στην Ρωσίας, στηρίζεται σε άτυπες αρχές, έννοιες και πρακτικές και όχι σε παγιωμένους θεσμούς.

Η πτώση του αεροπλάνου του Πριγκόζιν, επανέφερε στην επιφάνεια την παλιά, καλά, δοκιμασμένη αρχή του μαφιόζικου συστήματος εξουσίας στην Ρωσία: τους δικούς μας τα πάντα, στους εχθρούς ό,τι πει ο νόμος». Η ερμηνεία αυτής της φράσης, φυσικά, γινόταν με τον πιο διασταλτικό τρόπο. 

Η περίπτωση της “πατριωτικής αντιπολίτευσης”

Ο θάνατος, όμως, του Πριγκόζιν, μπορεί να δημιουργήσει εξίσου προβλήματα με την ατιμωρησία του. Ο Πριγκόζιν, ήταν ένας από τους βασικούς πυλώνες της Ρωσίας τον καιρό του πολέμου. Ήδη, η πλειονότητα εκείνων που στηρίζουν ενεργά τον πόλεμο, αλλά ανήκουν στην αντίπερα όχθη από την ελίτ που κυβερνάει, τον θρηνούν και παράλληλα, δεν διστάζουν να πουν πως εκτελέστηκε με άνωθεν εντολή.

Ο διχασμός που προκάλεσε ο Πριγκόζιν στο «πατριωτικό μέτωπο», το οποίο τάσσεται υπέρ του πολέμου μέχρις εσχάτων στην Ουκρανία, βαθαίνει ακόμη περισσότερο, αν λάβουμε υπόψη μας, αφενός την δυσμένεια στην οποία έχει πέσει ο στρατηγός Σουροβίκιν, ο οποίος απαλλάχτηκε των καθηκόντων του ως επικεφαλής των Αεροπορικών – Διαστημικών Δυνάμεων, αλλά και η προφυλάκιση του καταζητούμενου από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, Ίγκορ Γκίρκιν. Δεν θα ήταν άστοχος, ο ισχυρισμός πως το μήνυμα που εκπέμπεται είναι πολύ ξεκάθαρο και ισχυρό: κανείς δεν μπορεί να πάει αντίθετα στην πολιτική που χαράσσεται στο Κρεμλίνο.

Από τη στιγμή που στην Ρωσία, μέσω απηνών διώξεων δεν υπάρχει πια δημοκρατική και αντιπολεμική αντιπολίτευση, βασικός εχθρός του πολέμου στην Ρωσία είναι οι «άχρωμοι γραφειοκράτες» του κρατικού μηχανισμού, οι οποίοι συνεχίζουν να ζουν σαν να μην συμβαίνει τίποτα και οι μαχητικοί μιλιταριστές που κηρύττουν τον ολοκληρωτικό πόλεμο. Τα δύο αυτά στρατόπεδα το μόνο που κάνουν είναι να υποδεικνύουν το ένα το άλλο ως βασικό εχθρό του συστήματος εξουσίας.

Έτσι, η ανταρσία του Πριγκόζιν, έδωσε την ευκαιρία στον Πούτιν, να ορίσει ποιος είναι ο χειρότερος εχθρός του στην παρούσα φάση του πολέμου. Επέλεξε την λεγόμενη «πατριωτική αντιπολίτευση», η οποία τον στηρίζει μεν στα λόγια, μα μονίμως μεμψιμοιρεί για τις αποτυχίες στα μέτωπα του πολέμου, τα λάθη της ηγεσίας σε όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής και, το κυριότερο, κατάφερε να αποκτήσει δημοφιλία μεταξύ των απλών πολιτών.

Γαλουχημένος στις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες, ο Πούτιν δεν δίστασε να ξεπεράσει το ηθικό όριο και να διατάξει διώξεις εναντίον των δικών του ανθρώπων, οι οποίοι στηρίζονται από την «πατριωτική αντιπολίτευση». Αν δεν το έκανε, θα προκαλούσε αμηχανία σε αυτή την πλειοψηφική τάση της ρωσικής κοινωνίας, η οποία θα αναρωτιόταν «αν ο Πούτιν είναι, όντως ο Πούτιν» που γνώριζαν.

Βέβαια, στην ρωσική ιστορία, έχουμε πολλά παραδείγματα, όταν θεωρούνταν εύκολο να διώξεις τους εχθρούς, μα γενναιότητα οι διώξεις κατά των δικών σου ανθρώπων. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα, ήταν ο Ιωσήφ Στάλιν, ο οποίος σχεδίασε και υλοποίηση την Μεγάλη Τρομοκρατία 1936 – 1938, εξοντώνοντας, κατά κύριο λόγο τη γενιά με την οποία ανέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία το κόμμα των Μπολσεβίκων.

Η περίοδος των ταραχών

Πολλοί διατυπώνουν την άποψη / ευχή, πως ένας πιθανός θάνατος ή αποστρατεία του Πούτιν, θα οδηγήσει την Ρωσία σε μια «περίοδο Ταραχών» (1598 – 1613) , ανάλογη με εκείνη που ακολούθησε το θάνατο του Ιβάν Δ’ του Τρομερού (1584), όταν οι Βογιάροι της εποχής, διεκδικούσαν ο καθένας για λογαριασμό του το θρόνο της Ηγεμονίας της Μοσχοβίας και κατ’ επέκταση του νεοσύστατου ρωσικού, συγκεντρωτικού κράτους.

Είναι πολύ πιθανός ένας πόλεμος μεταξύ των διαφόρων φατριών της σημερινής ρωσικής ελίτ. Παραμένει, ωστόσο, άγνωστος, ο βαθμός επιρροής στη λήψη των αποφάσεων, τόσο των μυστικών υπηρεσιών με επικεφαλής τον πανίσχυρο γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας Νικολάι Πάτρουσεφ, όσο και του στρατιωτικού – βιομηχανικού συμπλέγματος, το οποίο προς το παρόν εκπροσωπούν ο υπουργός Άμυνας Σοϊγκού και ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, Βαλέρι Γκεράσιμοφ.

Υποψίες για τις μελλοντικές εξελίξεις, ίσως μας δώσουν οι μεταθέσεις και οι αποστρατείες τόσο από το στράτευμα, όσο και από τις μυστικές υπηρεσίες, μα αυτό είναι ένα ζήτημα, για το οποίο πληροφορίες θα έχουμε στο μέλλον.