Μια νέα κλινική δοκιμή που έχει περιγραφεί από κάποιους ως «η τελευταία ζαριά» για νέα γενιά εμβολίων κατά του HIV έχει εισέλθει στα τελευταία της στάδια. Ονομάζεται PrEPVacc και δοκιμάζει δύο εμβόλια μαζί με δύο μορφές προφύλαξης πριν από την έκθεση (PrEP) για να ελέγξει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου ενώ παράλληλα προσφέρει προστασία για την πρόληψη της εξάπλωσης του HIV.
Η επιτυχία θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας νέας φάσης ανάπτυξης εμβολίων. Μία αποτυχία, ωστόσο, θα μπορούσε να δει τους ανοσολόγους να παραιτούνται από μια ολόκληρη γενιά εμβολίων, αναφέρει το CNN, εξηγώντας γιατί γίνεται λόγος για την «τελευταία ζαριά».
Σχεδόν 40 χρόνια από τότε που αναγνωρίστηκε ο HIV ως η αιτία του AIDS και 36 χρόνια από την πρώτη δοκιμή εμβολίου κατά του HIV, η ιατρική κοινότητα εξακολουθεί να μην διαθέτει εμβόλιο που να λειτουργεί. Αν και οι αντιρετροϊκές θεραπείες είναι καθιερωμένες και αποτελεσματικές, η πρόσβαση σε αυτές ποικίλλει. Το UNAIDS υπολογίζει ότι 630.000 άνθρωποι πέθαναν από ασθένειες που σχετίζονται με το AIDS παγκοσμίως το 2022, ενώ 39 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με HIV, συμπεριλαμβανομένων 1,3 εκατομμυρίων ανθρώπων που μολύνθηκαν πέρυσι.
Η ελπίδα είναι ότι το PrEPVacc θα πετύχει εκεί όπου άλλες δοκιμές απέτυχαν: πιο πρόσφατα η δοκιμή για το HVTN 702 (με το όνομα “Uhambo”), που σταμάτησε τον Φεβρουάριο του 2020, για το HVTN 705 (“Imbokodo”), που διακόπηκε το 2021 και για το HVTN (“Mosai) 70 το 2023. Όλα βρέθηκαν ασφαλή, αλλά αναποτελεσματικά στην πρόληψη του HIV.
Τι θα θεωρηθεί επιτυχία
Μόνο μία κλινική δοκιμή, η οποία έλαβε χώρα στην Ταϊλάνδη με αποτελέσματα που δημοσιεύθηκαν το 2009, βρέθηκε να δείχνει μέτρια αποτελεσματικότητα στην πρόληψη της μόλυνσης από τον ιό HIV. Η αποτελεσματικότητα αυτού του εμβολίου, RV144, ήταν περίπου 30% (αν και τα ευρήματα συνεχίζουν να συζητούνται). Για να θεωρηθεί επιτυχημένο το project PrEPVacc, οποιοδήποτε από τα δύο εμβόλια που δοκιμάζονται θα πρέπει να επιτύχει αποτελεσματικότητα τουλάχιστον 70%.
Το ένα εμβόλιο συνδυάζει κομμάτια συνθετικού DNA του HIV με μια πρωτεϊνική βάση, ενώ το άλλο συνδυάζει DNA, MVA (ένας εξασθενημένος ιός ευλογιάς) και μια πρωτεϊνική βάση, όπως αυτή που χρησιμοποιείται στο RV144.
«Αυτή είναι μια εξέλιξη (του RV144), όχι μια επανάσταση», δήλωσε στο CNN ο Jonathan Weber, συντονιστής του PrEPVacc, και διευθυντής του Imperial College Academic Health Science Center στο Λονδίνο. «Αυτά είναι και τα δύο σχήματα που δεν έχουν μπει ποτέ σε μελέτη αποτελεσματικότητας στο παρελθόν», πρόσθεσε, περιγράφοντας τα εμβόλια ως «το καλύτερο αυτή τη στιγμή, που μπορεί να προσφέρει η ιατρική επιστήμη».
Οι τρεις χώρες της κλινικής δοκιμής και πώς επιλέχθηκαν
Η κλινική δοκιμή ξεκίνησε με την εγγραφή τον Δεκέμβριο του 2020 και ενέγραψε τον τελευταίο από τους 1.513 συμμετέχοντες τον Μάρτιο του 2023. Οι συμμετέχοντες είναι όλοι μεταξύ 18-40 ετών και ζουν στη Νότια Αφρική, την Ουγκάντα ή την Τανζανία.
Και οι τρεις χώρες έχουν υψηλά ποσοστά HIV/AIDS στους ενήλικες, συγκαταλέγονται στις 15 κορυφαίες χώρες στον κόσμο ανά εκτιμήσεις για το 2021. Αλλά δεν είναι απαραίτητα αυτός ο λόγος που επιλέχθηκαν να συμμετάσχουν, εξηγεί στο CNN ο Eugene Ruzagira, υπεύθυνος δοκιμών του PrEPVacc.
Ο Ruzagira είναι ο ίδιος από την Ουγκάντα, με έδρα το Entebbe στο Medical Research Council/Uganda Virus Research Institute, και επιβλέπει μια ομάδα ερευνητών σε χώρους δοκιμών στις 3 χώρες. Αυτές οι τοποθεσίες, εξήγησε, «είχαν εμπειρία κάνοντας μελέτες πρόληψης του HIV, όχι μόνο δοκιμές εμβολίων, έχουν δημιουργήσει πολύ καλές συνδέσεις με τις κοινότητες και έχουν την υποδομή που χρειαζόμαστε».
Αν και η χρηματοδότηση για το PrEPVacc προήλθε από το EDCTP που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, «αυτή έπρεπε πραγματικά να είναι μια αφρικανική μελέτη με επικεφαλής Αφρικανούς και συντονισμένη στην Αφρική, όπου τα δεδομένα αναλύονται στην Αφρική και η εργαστηριακή εργασία γίνεται στην Αφρική» δήλωσε ο Weber.
«Ήρθε η ώρα», είπε ο Ρουζαγκίρα. «Είχαμε μερικές δεκαετίες προετοιμασίας και τώρα το κάνουμε πράξη».