Πώς η Ρωσία συγκαλύπτει τους δημόσιους λογαριασμούς της για να μειώσει την ορατότητα των κυρώσεων

Η οικονομική κατάσταση της Ρωσίας θα ήταν πολύ λιγότερο λαμπρή από ό,τι υποδηλώνουν τα επίσημα στοιχεία εκ πρώτης όψεως, κάτι που θα μπορούσε να έχει συνέπειες στον πόλεμο στην Ουκρανία, γράφει ο Pierre-Marie Meunier.

Ο Pierre-Marie Meunier είναι πρώην αξιωματικός των στρατιωτικών πληροφοριών, επί του παρόντος διευθυντής επιχειρήσεων μιας εταιρείας συμβούλων επικοινωνιών, με διπλό μεταπτυχιακό τίτλο στην πληροφορία και την επικοινωνία στη Στρατιωτική Σχολή και τις Διεθνείς Σχέσεις.

Αν και η Ρωσία κατάφερε να βρει, όχι χωρίς δυσκολία, τους στρατιωτικούς και βιομηχανικούς πόρους για να διαρκέσει περισσότερο αυτή η σύγκρουση, εντούτοις αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες που θα μπορούσαν τελικά να βάλουν τέλος στη σύγκρουση πιο γρήγορα από την ίδια τη στρατιωτική αντιπαράθεση. Σε κάθε περίπτωση, αυτό προκύπτει από την ανάλυση των επίσημων ρωσικών στοιχείων, πέρα ​​από τα προπετάσματα καπνού που φαίνεται να έχει βάλει η Ρωσία για να κρύψει τις εν λόγω δυσκολίες.

Το στρατιωτικό συμπέρασμα της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία μάλλον δεν είναι προς το παρόν. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο χρόνος τελειώνει για τη Ρωσία, της οποίας οι οπισθοδρομήσεις στο έδαφος πολλαπλασιάζονται, έστω και αν είναι περιορισμένες, ενώ στα μετόπισθεν, η οικονομική κατάσταση είναι ελάχιστα λαμπρή. Αλλά για να το καταλάβετε, πρέπει να προχωρήσετε πέρα ​​από τα νούμερα στα οποία σταματούν οι περισσότεροι αναλυτές.

Η Ρωσία αντιστέκεται

Μόλις πρόκειται για τις οικονομικές δυσκολίες της Ρωσίας, συχνά ανταποκρίνονται αρκετά επιχειρήματα, η πραγματικότητα των οποίων είναι δύσκολο να αρνηθεί κανείς. Το πρώτο βασίζεται στην φαινομενικά ανεξάντλητη επιμελητεία του ρωσικού στρατού: τώρα σε μια πολεμική οικονομία, η χώρα παράγει όλα τα αναλώσιμα για τον πόλεμο, οβίδες και πυραύλους ειδικά στην ώρα τους.

Μόνο σε ό,τι αφορά τα τεθωρακισμένα, η κατάσταση είναι διαφορετική: η Ρωσία εξακολουθεί να παράγει τέσσερις φορές λιγότερα τεθωρακισμένα από ό,τι χάνει κάθε μήνα κατά μέσο όρο. Αλλά και εδώ τα πράγματα αλλάζουν, αν και πιο αργά από αλλού.

Ένα πράγμα είναι σίγουρο: παρά την υποτιθέμενη εξάντληση των περίφημων «ψυχροπολεμικών αποθεμάτων», η Ρωσία μπορεί να συνεχίσει να πυροβολεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμα κι αν η ένταση των σάλβο (πύραυλοι κρουζ και πυρά πυροβολικού) έχει μειωθεί παγκοσμίως κατά 75% από φθινόπωρο του 2022. Η Ρωσία δεν θα είναι ποτέ «στεγνή», πόσο μάλλον τα καύσιμα που διαθέτει σε αστρονομικές ποσότητες.

Αυτή η κινητοποίηση της ρωσικής αμυντικής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης είναι μια από τις αιτίες του δεύτερου επιχειρήματος που χρησιμοποιείται για να υποστηρίξει την καλή οικονομική υγεία της Ρωσίας: ένας θετικός ρυθμός ανάπτυξης μερικών μονάδων για το 2023, ενώ ολόκληρη η Δύση θα πρέπει να «γονατίσει τη Ρωσία». 

Τρίτο και τελευταίο επιχείρημα: Η Ρωσία έχει ούτως ή άλλως αποθέματα, ιδίως το Εθνικό Ταμείο Πρόνοιας (NWF), ένα κρατικό ταμείο στο οποίο η Ρωσία τοποθετεί τα έσοδα από την πώληση υδρογονανθράκων, μεταξύ άλλων για τη χρηματοδότηση συντάξεων και επενδύσεων σε υποδομές. Και πράγματι, η Ρωσία προφανώς δεν έχει ξεκινήσει σχεδόν καθόλου αυτό το ταμείο, το ποσό του οποίου φαίνεται να είναι σταθερό από το 2022.

Ρωσικό «θαύμα»;

Είναι δυνατόν η Ρωσία, τώρα μια από τις χώρες με τις περισσότερες κυρώσεις στον πλανήτη μαζί με το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, να έχει καταφέρει να ματαιώσει την οικονομική επίθεση εναντίον της; Ομολογουμένως, το δίχτυ δεν είναι στεγανό γύρω από τη Ρωσία, μακριά από αυτήν, και η Ρωσία έχει βρει νέες ευκαιριακές διεξόδους για το πετρέλαιό της, για παράδειγμα.

Ωστόσο, η Ρωσία έχασε το ίδιο με την Ευρώπη μια από τις κύριες οικονομικές διεξόδους της, επιπλέον της σχεδόν ολοκληρωτικής παύσης των ξένων επενδύσεων στη Ρωσία (η συντριπτική πλειοψηφία των εισερχόμενων ΑΞΕ στη Ρωσία προήλθε από τη Δύση σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ).

Προσθέστε σε αυτό μια προβληματική έλλειψη εργατικού δυναμικού, τη δημογραφία στο μισό ιστό και τον πληθωρισμό που είναι δύσκολο να περιοριστεί, και η φαινομενική ρωσική ανθεκτικότητα μπορεί πραγματικά να περάσει ως θαυματουργή… Αλλά θαύματα δεν υπάρχουν στα οικονομικά ζητήματα, και πάνω από όλα, ο διάβολος κρύβεται Οι λεπτομέρειες. Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά.

Για να κρίνουμε την ανάπτυξη της Ρωσίας, ας ξεκινήσουμε από τις προβλέψεις της BCR, της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας, και μάλιστα, η τελευταία την αξιολογεί μεταξύ 1,5% και 2,5% το 2023. Σημειώστε ήδη ότι αυτό είναι το λεγόμενο βασικό σενάριο, το «αισιόδοξο ” σενάριο μάλιστα.

Υπάρχουν δύο άλλα πολύ λιγότερο αισιόδοξα σενάρια στο έγγραφο αναφοράς που δημοσίευσε το BCR. Ακόμη και σε αυτό το σενάριο, θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι προβλέπει χαμηλότερη ανάπτυξη από το 2024, μεταξύ 0,5% και 2,5% με πληθωρισμό μειωμένο στο 4%, κάτι που φαίνεται πολύ απίθανο προς το παρόν.

Επιπλέον, για μια εξορυκτική οικονομία όπως η Ρωσία, σε ένα πλαίσιο υψηλού πληθωρισμού και πτώσης της τιμής του ρουβλίου, αυτό το ποσοστό του 2% αντιπροσωπεύει κάτι περισσότερο από στασιμότητα, στην πραγματικότητα.

Ωστόσο, αυτή η αύξηση της παραγωγής πρέπει να χρηματοδοτηθεί, ακόμη κι αν αφορά μεγάλο μέρος των αγαθών που θα «καταναλωθούν» γρήγορα στην Ουκρανία.

Από πού λοιπόν προέρχονται αυτά τα χρήματα που η Ρωσία δύσκολα μπορεί να δανειστεί πουθενά εκτός από την εγχώρια αγορά της, ότι τα αποθέματά της σε ξένο συνάλλαγμα έχουν παγώσει και ότι τα πετρελαϊκά της έσοδα εξακολουθούν να μειώνονται κατά 40% σε διάστημα ενός έτους; Ομολογουμένως, η Ρωσία έχει αυξήσει απότομα τους φόρους,  αλλά δεν μπορούμε να αντισταθμίσουμε την έκρηξη στις δημόσιες δαπάνες ( +30% το 2022) σε ένα πλαίσιο μείωσης των εσόδων μόνο με φόρους.

Οι πληροφορίες δεν χρειάζονται πολύ χρόνο για να βρεθούν: η Ρωσία σκάβει βαθιά στη μάλλινη κάλτσα της, το NWF, για να αναπληρώσει το έλλειμμα. Αυτό γράφεται και στη μηνιαία έκθεση για τη χρήση αυτού του ταμείου που δημοσιεύει το ρωσικό υπουργείο Οικονομικών, στην ίδια παράγραφο με αυτή στην οποία διευκρινίζει ότι προχωρά κάθε μήνα σε πώληση δισεκατομμυρίων γιουάν και χρυσού.

Επομένως, η ρωσική ανάπτυξη είναι «αγορασμένη» τεχνητή ανάπτυξη, ουσιαστικά για τη χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία. Είναι ένας κεϋνσιανισμός ρωσικού τύπου, που στοχεύει κυρίως στο στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα, όπως εξήγησε η Alexandra Prokopenko, πρώην αξιωματούχος του BCR και ομιλήτρια σήμερα για το Carnegie Russia Eurasia Center.

Αλλά αν η Ρωσία αυτοχρηματοδοτείται αντλώντας από τις οικονομίες της, πώς να εξηγηθεί τότε ότι το συνολικό ποσό που εμφανίζεται από το NWF δεν φαίνεται να κινείται ή να κινείται ελάχιστα;

Για άλλη μια φορά, η εξήγηση είναι στις λεπτομέρειες. Πράγματι, είναι απαραίτητο να εξετάσουμε τη σύνθεση αυτού του ταμείου για να καταλάβουμε ότι η Ρωσία βρίσκεται σε διαδικασία λογιστικής δολοπλοκίας σε μια προφανή προσπάθεια να καμουφλάρει μαζικές αναλήψεις.

Το αναπτυσσόμενο «Χωριό Ποτέμκιν» του Εθνικού Ταμείου Πρόνοιας

Από την 1η Ιανουαρίου 2022, το NWF εμφανίζει 13.565 δισεκατομμύρια ρούβλια στο μετρητή, συμπεριλαμβανομένων διαφόρων μετοχών (3.640 δισεκατομμυρίων ρούβλια ή περίπου το 26% του συνόλου) και διαφόρων ρευστοτήτων (χρυσός και νομίσματα για 8.432 δισεκατομμύρια ρούβλια ή 62% ). Το υπόλοιπο αποτελείται από επενδυτικούς λογαριασμούς και χρέη των ΗΠΑ που δεν έχουν μετακινηθεί ή αλλάξει πολύ από τότε.

Σημαντική λεπτομέρεια: στα νομίσματα, το ρούβλι αντιπροσωπεύει μόνο το 4% των συνολικών «μετρητών», με μόνο 364 εκατομμύρια ρούβλια. Η Ρωσία εξακολουθεί να κατέχει αυτή τη στιγμή 38 δισεκατομμύρια ευρώ, 4 δισεκατομμύρια λίρες στερλίνας και 600 δισεκατομμύρια γιεν μεταξύ άλλων.

Από την 1η Αυγούστου 2023, 19 μήνες αργότερα, το NWF εμφανίζει 13.313 δισεκατομμύρια ρούβλια στον μετρητή, ποσό μόνο ελαφρώς χαμηλότερο. Στην πραγματικότητα όμως συντίθεται πολύ διαφορετικά. Το μερίδιο των μετοχών σε ρωσικές εταιρείες, για παράδειγμα, αυξήθηκε σχεδόν στο 33% (4.275 δισεκατομμύρια ρούβλια), καθώς η κυβέρνηση επέλεξε να αυξήσει το μερίδιό της σε ρωσικές εταιρείες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες.

Επομένως, το ένα τρίτο της εμφανιζόμενης αξίας του NWF βασίζεται σε μετοχές των οποίων η αποτίμηση υπόκειται σε προσοχή. Ποια εύσημα πρέπει να δοθεί, για παράδειγμα, στην αποτίμηση των μετοχών της Aeroflot με αεροπλάνα , η συντήρηση των οποίων δεν είναι πλέον πραγματικά εξασφαλισμένη (η περίπτωση των Airbus και των Boeing τουλάχιστον); Ποιο είναι το πραγματικό μερίδιο των «σκουπιδιών ομολόγων» μεταξύ αυτών των εταιρειών που κατακλύζονται από φόρους και ορισμένες από τις οποίες έχουν τιμωρηθεί σοβαρά από τις κυρώσεις ή από την αποχώρηση δυτικών επενδυτών;

Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι το μερίδιο των μετρητών – το μόνο μέρος που μπορεί πραγματικά να χρησιμοποιηθεί για δημοσιονομικούς σκοπούς – μειώθηκε στο 53% για να φτάσει τα 7.183 δισεκατομμύρια ρούβλια. Ψάχνοντας βαθύτερα, ανακαλύπτουμε ότι μέσα σε αυτές τις ρευστότητες, όλα τα ισχυρά δυτικά νομίσματα έχουν εξαφανιστεί ή σχεδόν: εκτός από 7 δισεκατομμύρια ευρώ, μόνο γιουάν και ρούβλια παραμένουν σε ποσότητα: 5.490 δισεκατομμύρια ρούβλια που αντιπροσωπεύουν τώρα το 76% των μετρητών.

Συγκεκριμένα, τα τελευταία ρωσικά χρηματοοικονομικά αποθεματικά που μπορούν να κινητοποιηθούν βασίζονται επομένως σε ρευστότητες που αποτελούνται από 3/4 ρούβλια, η τιμή των οποίων είναι σε ελεύθερη πτώση (-25% από την 1η Ιανουαρίου 2023, -40% σε ένα χρόνο, επί του παρόντος κοντά στις υψηλότερες ιστορικές κάλτσες του).

Καταλαβαίνουμε καλύτερα γιατί το BCR έχει καταστήσει την καταπολέμηση του πληθωρισμού εθνική προτεραιότητα: σε περίπτωση πληθωριστικής σπείρας και επιδεινούμενης υποτίμησης του ρουβλίου, τα τελευταία ρωσικά αποθέματα μετρητών θα εξαφανιστούν ακόμη πιο γρήγορα από τα τεθωρακισμένα οχήματά του στην Ουκρανία.

Σε απόλυτη αξία, δηλαδή σε ρούβλια, τα αποθέματα ρευστότητας της Ρωσίας μειώθηκαν κατά 15% σε ενάμιση χρόνο. Σε σχετική αξία, λαμβάνοντας υπόψη τον πληθωρισμό και τη συναλλαγματική ισοτιμία, έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 30% την ίδια περίοδο: εξακολουθούν να υπάρχουν 78 δισεκατομμύρια δολάρια χρησιμοποιήσιμων αποθεματικών τον Αύγουστο του 2023 έναντι 113 δισεκατομμυρίων δολαρίων τον Ιανουάριο του 2022.

Με αυτόν τον ρυθμό, και χωρίς τεράστια έσοδα γρήγορα, η Ρωσία έχει περίπου δύο χρόνια πριν από τη χρεοκοπία του ομοσπονδιακού κράτους. Σε μια χώρα όπου περισσότερο από το ήμισυ του πληθυσμού ζει απευθείας με κρατικές επιδοτήσεις και όπου ένα μεγάλο ποσοστό εταιρειών ζει πλέον μόνο με δημόσιες παραγγελίες, το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι ισοδύναμο για τη Ρωσία με την πτώση της ΕΣΣΔ.

Ο χρόνος δεν παίζει για τη Ρωσία.