Για όποιον διαβάζει τον διεθνή Τύπο, ένα παγκόσμιο κύμα αγένειας και κακής συμπεριφοράς είναι πλέον ορατό δια γυμνού οφθαλμού. Τουρίστες καταστρέφουν ιστορικά μνημεία μόνο για να βγάλουν μία selfie, ταξιδιώτες πιάνονται στα χέρια μέσα σε αεροπλάνα και άτομα από το κοινό πετούν αντικείμενα, τραυματίζοντας τους τραγουδιστές κατά τη διάρκεια συναυλιών.
Το πρώτο μεταπανδημικό καλοκαίρι δείχνει ότι η κακή συμπεριφορά που γιγαντώθηκε λόγω του στρες των lockdowns του κορωνοϊού, δεν λέει να διορθωθεί.
Ειδικοί διαπιστώνουν πως πρόκειται για μια αλλαγή που παραμένει και μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας, καθώς οφείλεται στον συνδυασμό των προβλημάτων ψυχικής υγείας και της αποσύνθεσης των κοινωνικών σχέσεων που ασφαλώς επιδεινώθηκε τον καιρό του κορωνοϊού.
«Νομίζω πως πρόκειται για μία κατάρρευση των κοινωνικών κανόνων», λέει στο Axios η Megan Ranney, πρύτανης του Yale School of Public Health.
«Η πανδημία πραγματικά μας άλλαξε πραγματικά πολύ εγγενώς γιατί, για πρώτη φορά στη ζωή όλων μας, ήταν ο καθένας για τον εαυτό του. Ξέρετε, τσακωνόμασταν για το χαρτί υγείας», εξηγεί η νευροψυχολόγος Sanam Hafeez από τη Νέα Υόρκη. «Η ζωή όπως την ξέραμε άλλαξε».
Ασφαλώς, δεν ξέχασαν όλοι τους κανόνες καλής συμπεριφοράς. Αλλά οι περισσότεροι έχουν βιώσει περιστατικά πελατών που μιλούν άσχημα στους σερβιτόρους σε κάποιο εστιατόριο, που ξεσπούν τα νεύρα τους σε όσους βρίσκονται γύρω τους ή που σπάνε τους κανόνες χωρίς να το πολυσκεφτούν.
Η Ranney λέει ότι βλέπει περισσότερους γονείς που δικαιολογούν τα παιδιά τους όταν κάνουν bullying σε άλλα παιδιά, αλλά και ανθρώπους που συμπεριφέρονται άσχημα στο προσωπικό της σε ερευνητικά projects.
Πραγματικά, μελέτη του Harvard Business Review, πέρυσι, διαπίστωσε ότι η αγενής συμπεριφορά γίνεται όλο και περισσότερο ο κανόνας. Τα πράγματα δεν φαίνεται να έχουν βελτιωθεί πολύ έκτοτε.
Πριν από μερικές εβδομάδες, στα social media έγινε viral το βίντεο όπου ένας πιλότος της American Airlines ζητούσε από τους επιβάτες να «είναι καλοί» και να «σέβονται» ο ένας τον άλλο. «Δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να το πω», ομολογεί ο πιλότος.
Τι κρύβεται πίσω από την κανονικοποίηση της κακής συμπεριφοράς; Οι ψυχολόγοι διαπιστώνουν ότι οι άνθρωποι κοινωνικοποιούνται λιγότερο και εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα μοναξιάς σε σχέση με πριν από την πανδημία. Αλλά την ίδια στιγμή, δεν έχουν ενοχές όταν ακυρώνουν τα σχέδιά τους με άλλα άτομα την τελευταία στιγμή.
«Χρειαζόμαστε την κοινωνία για να μας καθορίζει και να μας κρατά υπόλογους. Και όταν η κοινωνία σταμάτησε να το κάνει αυτό για έναν πολύ καλό λόγο (τα lockdowns), είναι σχεδόν σαν να δώσαμε στον εαυτό μας μια σιωπηλή έγκριση να μην κρατάμε ούτε καν τα προσχήματα», εξηγεί η Hafeez.
Η πίεση και το στρες της εργασιακής ζωής σίγουρα ευθύνονται σε κάποιο βαθμό για τις κακές συμπεριφορές, καθώς περισσότεροι από ποτέ βιώνουν συνθήκες εργασιακής εξάντλησης (burnout).
Σύμφωνα με το Axios, το κύμα της αγένειας έχει και πολιτικά αίτια, καθώς η πολιτική πόλωση συνεισφέρει στην καταστρατήγηση των κανόνων της ευγένειας και της ευπρέπειας.
Και βέβαια, στην εξίσωση θα πρέπει να μπει και ο τεχνολογικός παράγοντας, αφού τα social media έχουν αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο.
Προσπαθώντας να εξηγήσει το φαινόμενο της κακής συμπεριφοράς των τουριστών σε ξένες χώρες, η κλινική ψυχολόγος Andrea Bonior είπε στην Washington Post ότι αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι τα social media γεννούν στον καθένα μία νοοτροπία «πρωταγωνιστή» και τον κάνουν να πιστεύει ότι έχει το δικαίωμα να αγνοεί τους άλλους. «Αυτό συμβαίνει όταν είσαι ο σταρ της ιστορίας σου», σημείωσε.
Η επιθυμία των ανθρώπων να καταγράψουν και να μοιραστούν κάθε στιγμή της ζωής τους στις πλατφόρμες των social media μοιάζει κάποιες φορές παθολογική, λέει η Allison Holt, ιατρική διευθύντρια της πλατφόρμας τηλε-υγείας Talkiatry.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, παρουσιάζονται χαρακτηριστικά ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας, όπου το άτομο απαιτεί να το θαυμάζουν υπερβολικά, αισθάνεται ότι του οφείλονται τα πάντα και έχει παράλογες απαιτήσεις για προνομιακή μεταχείριση, ενώ αδυνατεί να δείξει ενσυναίσθηση.
«Εάν σκεφτείτε αυτούς τους ανθρώπους στα αεροπλάνα ή εκείνους που ποδοπατούν άλλους σε συναυλίες, πρόκειται για μία κατάσταση πλήρους αδυναμίας να δουν τα πράγματα από τη σκοπιά του άλλου», λέει η Holt.
Πάντως, οι ειδικοί δεν πιστεύουν ότι οι αλλαγές αυτές θα είναι απαραίτητα μόνιμες. «Τα καλά νέα είναι πως δεν έχουν αλλάξει κάποια εσωτερικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων. Απλά χρειάζεται να κάνουμε προσπάθεια για να έρθουμε και πάλι πιο κοντά ως κοινότητα», σημειώνει η Ranney του Yale.