Ισχυρό πλήγμα στην υπεραξία του αγροτικού εμπορικού ισοζυγίου, αλλά και μεγάλες απώλειες στο εγχώριο ΑΕΠ προκαλεί η χαμηλή διείσδυση της τυποποίησης στα αγροτικά προϊόντα.
Υπολογίζοντας μονάχα τη διάθεση χύμα οπωροκηπευτικών και ελαιόλαδου στις διεθνείς αγορές, οι απώλειες σε σημερινές τιμές ξεπερνούν τα 800 εκατ. ευρώ, όταν μάλιστα στο πρώτο εξάμηνο του έτους το αγροτικό εμπορικό ισοζύγιο εμφανίζει πλεόνασμα 670,5 εκατ. ευρώ.
Αναλυτικότερα, οι αυξημένοι όγκοι στα χειμερινά φρούτα κρατούν φέτος πλεονασματικό το αγροτικό εμπορικό ισοζύγιο. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, τα οποία επεξεργάστηκε ο Σύνδεσμος Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής, Διακίνησης Φρούτων Λαχανικών και Χυμών Incofruit-Hellas και παρουσιάζει η «Ν», το ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων στο πρώτο εξάμηνο του έτους εμφανίζει πλεόνασμα 670,546 εκατ. ευρώ.
Συνολικά στο εξεταζόμενο διάστημα οι εισαγωγές αγροτικών προϊόντων διαμορφώθηκαν σε 5,13 δισ. ευρώ και οι εξαγωγές σε 5,8 δισ. ευρώ.
Στα νωπά και μεταποιημένα οπωροκηπευτικά καταγράφεται αύξηση στην αξία εξαγωγών στο πρώτο εξάμηνο του 2023 κατά 17,7%, στο 1,65 δισ. ευρώ, ενώ αντίστοιχα οι όγκοι πωλήσεων εμφανίζουν αύξηση κατά 16,9%, σε 1.196.050.494 κιλά.
Επισημαίνεται ότι στα νωπά οπωροκηπευτικά η αξία εμφανίζει αύξηση 27,7% και οι όγκοι 21,1%, ενώ στα μεταποιημένα οι επιδόσεις είναι συγκριτικά μικρότερες, με την αξία να ενισχύεται κατά 8,3% και τους όγκους κατά 8,1% σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2022.
Τι χάνουμε
Στα νωπά οπωροκηπευτικά, σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς, ποσοστό περί το 30% διατίθεται χύμα, κατευθυνόμενο κυρίως σε γειτονικές αγορές, παρά το γεγονός ότι η κοινοτική και εθνική νομοθεσία επιτάσσουν μονάχα τη διάθεση τυποποιημένων προϊόντων.
«Η εφαρμογή της τυποποίησης είναι πρόβλημα. Δηλαδή η ανοχή της χώρας μας στο να διακινούνται ατυποποίητα προϊόντα, π.χ. ακτινίδια προς την Ιταλία, που τα “ιταλοποιεί”, ή η αποστολή προϊόντων κατευθείαν από τον αγρό σε Βουλγαρία και Ρουμανία, χωρίς τιμολόγια ή υποτιμολογημένα.
Τα φαινόμενα αυτά στερούν ένα σημαντικό εισόδημα από την ελληνική γεωργία και συγχρόνως υποβαθμίζουν και το ελληνικό brand name.
Υπολογίζεται ότι αν πάψει η διακίνηση χύμα/χωρίς αναγραφή προέλευσης προϊόντων μόνο στα φρούτα και τα λαχανικά και η μετασυλλεκτική αξία μένει στη χώρα και τιμολογείται κανονικά, θα καταγραφεί αύξηση της εισροής του συναλλάγματος κατά 400 εκατ. ευρώ», επισημαίνει ο κ. Πολυχρονάκης.
Σε ό,τι αφορά το ελαιόλαδο, με βάση σχετική μελέτη της Εθνικής Τράπεζας που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο, η απώλεια εσόδων από τη χύμα διάθεση υπολογίζεται σε 200 εκατ. ευρώ ετησίως ή 1,3 ευρώ/κιλό, δεδομένου ότι πάνω από το 70% του ελληνικού ελαιόλαδου που εξάγεται είναι χύμα και όχι τυποποιημένο.
Η μελέτη, βασισμένη στα στοιχεία της περιόδου Νοέμβριος 2022 – Ιανουάριος 2023, αναφέρει ότι το χύμα ελληνικό ελαιόλαδο εξάγεται με μέση τιμή 3,8 ευρώ/κιλό, ενώ το τυποποιημένο με μέση τιμή 5,1 ευρώ/κιλό. Μάλιστα, η τιμή των 3,8 ευρώ/ κιλό θεωρείται υψηλή και επικράτησε πέρυσι λόγω της υψηλής ζήτησης που προκάλεσε η μείωση της παραγωγής στην Ισπανία. Συνήθως το ελληνικό ελαιόλαδο πωλείται στην Ιταλία σε τιμές κάτω από τα 3 ευρώ/κιλό.
Η εκτόξευση τιμών
Όπως αναφέρθηκε, τα στοιχεία της μελέτης αφορούν τις τιμές της περιόδου Νοέμβριος 2022-Ιανουάριος 2023, συνεπώς η εκτόξευση των τιμών ελαιόλαδου κατά την εξέλιξη της φετινής χρονιάς -όταν οι τιμές έξτρα παρθένου ελαιόλαδου στον παραγωγό έφτασαν στο 7,2 ευρώ/κιλό με συνεχόμενη ανοδική πορεία- σηματοδοτεί ότι ειδικά σε αυτή τη συγκυρία οι συνολικές απώλειες είναι τουλάχιστον διπλάσιες από τις εκτιμήσεις της ΕΤΕ.
Και αυτό γιατί μόλις το 29% του ελαιόλαδου που εξάγει η Ελλάδα είναι τυποποιημένο, το αντίστοιχο ποσοστό για την Ισπανία είναι 71%, ενώ η Ιταλία εξάγει σχεδόν αποκλειστικά τυποποιημένο ελαιόλαδο (95%).
Κοντράστ τιμών
Το 2022 η Ελλάδα εξήγαγε στην Ιταλία 127.000 τόνους στην τιμή των 3,9 ευρώ/κιλό και 19.000 τόνους στην Ισπανία στην τιμή των 3,1 ευρώ/κιλό. Οι εξαγωγές, από την άλλη, στη Γερμανία, στη Γαλλία και στις ΗΠΑ, κατά βάση τυποποιημένου ελαιόλαδου, ήταν σε πολύ υψηλότερη τιμή, από 5 έως 5,4 ευρώ/κιλό.
Σημειώνεται ότι πέρυσι το ελληνικό ελαιόλαδο σημείωσε επιδόσεις-ρεκόρ λόγω της ευνοϊκής συγκυρίας της αυξημένης παραγωγής στην Ελλάδα, όπου πέτυχε υψηλό 20ετίας σε όγκους εξαγωγών (+157% το τρίμηνο Νοεμβρίου 2022-Ιανουαρίου 2023 σε σύγκριση με το τρίμηνο Νοεμβρίου 2021-Ιανουαρίου 2022), διπλασιάζοντας το μερίδιό της στην παγκόσμια παραγωγή (σε 13% από 7%) και παράλληλα ενισχύοντας τις τιμές της κατά 37%. Την ίδια στιγμή στην Ισπανία υπήρξε μείωση της παραγωγής κατά 48%.
Τα μεγάλα προτερήματα και το αδύναμο σημείο
Η διατροφική τους σημαντικότητα, καθώς και το γεγονός ότι δεν υπάρχουν υποκατάστατα αυτών, περιλαμβάνονται στα δυνατά σημεία των αγροτικών προϊόντων, σύμφωνα με την κλαδική μελέτη της ICAP CRIF«Τυποποίηση – Συσκευασία Νωπών Οπωροκηπευτικών – 2022», μέρος της οποίας παρουσιάζει η «Ν».
Παράλληλα, η στροφή πολλών καταναλωτών προς έναν πιο υγιεινό τρόπο διατροφής ενισχύει περαιτέρω τη ζήτηση για τα εξεταζόμενα προϊόντα. Ειδικά για τα ελληνικά οπωροκηπευτικά, τόσο το πεδίο της ποιότητας όσο και της στήριξης στην εγχώρια παραγωγή τους αποτελούν εξίσου ισχυρά σημεία του κλάδου.
Στον αντίποδα, οι αδυναμίες εστιάζουν στην ύπαρξη πολλών μονάδων διαλογής – συσκευασίας προϊόντων μικρού μεγέθους, οι οποίες δεν διαθέτουν εκσυγχρονισμένο μηχανολογικό εξοπλισμό, καθώς και ο μεγάλος αριθμός μεσαζόντων μέχρι την τελική κατανάλωση των προϊόντων.
Επίσης, σημαντικό ζήτημα αποτελεί το υψηλό κόστος μεταφοράς των προϊόντων για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις, το οποίο έχει επιδεινωθεί την τρέχουσα περίοδο (λόγω ενεργειακής κρίσης), καθώς και η δυσκολία (λόγω κόστους) στη διείσδυση των ελληνικών προϊόντων σε απομακρυσμένες γεωγραφικά χώρες.
Δύο ακόμα προκλήσεις που χρήζουν επίλυσης αφορούν την έλλειψη ποικιλιών προϊόντων για τη λειτουργία των παραγωγικών μονάδων όλο τον χρόνο, αλλά και τη μη «επαρκή» παρακολούθηση της τήρησης της σχετικής νομοθεσίας από την πολιτεία. Αυτό οδηγεί ορισμένες επιχειρήσεις στο να λειτουργούν χωρίς να εφαρμόζουν τα καθορισμένα πρότυπα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού.