Το κρίσιμο ενεργειακό διακύβευμα στην τριμερή Κύπρου – Ελλάδας – Ισραήλ

Μήνυμα για την εμβάθυνση και ενίσχυση της τριμερούς συνεργασίας ως τριγώνου σταθερότητας, ασφάλειας και ευημερίας στην περιοχή αναμένεται να εκπέμψει η Σύνοδος Κορυφής Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ που θα πραγματοποιηθεί σήμερα στη Λευκωσία. Είναι η πρώτη Σύνοδος Κορυφής της Τριμερούς από τον Δεκέμβριο   του 2021, αλλά και η πρώτη μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η οποία οδηγεί σε αναδιάταξη των ενεργειακών προτεραιοτήτων της ΕΕ.

Όπως επισημαίνουν πηγές, ασφάλεια, άμυνα, ενέργεια, πολιτική προστασία, κλιματική κρίση, τουρισμός θα βρεθούν στην ατζέντα των συζητήσεων του Κυριάκου Μητσοτάκη, του Νίκου Χριστοδουλίδη και του Μπέντζαμιν Νετανιάχου  στην πρώτη τους συνάντηση μετά την εκλογική επικράτησή τους.

 Το νήμα των εξελίξεων στο ενεργειακό παιχνίδι της Αν. Μεσογείου ξαναπιάνουν, λοιπόν, σήμερα στη Λευκωσία οι Μητσοτάκης – Νετανιάχου και Χριστοδουλίδης, με την Τουρκία να παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις και να επιχειρεί πάντα να λειτουργήσει ως «σφήνα».

Η σημερινή τριμερής στην Κύπρο αναμένεται να επιβεβαιώσει τη στρατηγική συμμαχία των τριών χωρών και τις στέρεες βάσεις σε ένα πλέγμα συνεργασιών, με την ενέργεια και ειδικά τη μεταφορά των κοιτασμάτων της Αν. Μεσογείου στην Ευρώπη, να αποτελεί πάντα τη μεγάλη πρόκληση, και με μεγάλο ωστόσο ερωτηματικό την επόμενη μέρα στις σχέσεις Τουρκίας – Ισράηλ.

Στα πρώτα θέματα που θα θέσει ο Ερντογάν στον Νετανιάχου, ο οποίος όπως δήλωσε πριν από λίγες ημέρες, πρόκειται να επισκεφθεί το προσεχές διάστημα την Άγκυρα, στην εξ αναβολής συνάντηση του καλοκαιριού, θα είναι να εξασφαλίσει ότι το ισραηλινό αέριο θα εξαχθεί προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας.

Για τον Ταγίπ Ερντογάν αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα διακυβεύματα, προκειμένου να μπορέσει να εμπλακεί στις διεργασίες που αφορούν το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου.

Οι προσπάθειες του Ισραήλ να ισορροπήσει φαίνονται στην τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ του πρέσβη της Τουρκίας στην ΕΕ την παραμονή της τριμερούς συνάντησης στη Λευκωσία και του Τούρκου υπουργού Ενέργειας Μπαιρακτάρ την παραμονή της επίσκεψής του στην Κύπρο. Την παραμονή της επίσκεψής του στην Κύπρο, ο Τούρκος Υπουργός Ενέργειας Μπαιρακτάρ είχε χθες βράδυ τηλεφωνική συνομιλία με τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό Κατζ για τις δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών στον τομέα του φυσικού αερίου. Ανακοινώνοντας την επικείμενη επίσκεψή του στο Ισραήλ, ο Μπαιρακτάρ συζήτησε τις ευκαιρίες για την επικαιροποίηση της ενεργειακής ατζέντας των δύο χωρών, ενώ ο Υπουργός Κατζ δήλωσε ότι η επικείμενη συνάντηση μεταξύ του Πρωθυπουργού Νετανιάχου και του Προέδρου Ερντογάν είναι μια ελπιδοφόρα στιγμή για την περιφερειακή συνεργασία.

Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό ότι ο πρωθυπουργός Νετανιάχου δήλωσε χθες καθ’ οδόν προς τη Λευκωσία ότι ένα από τα κεντρικά θέματα της ημερήσιας διάταξης της σημερινής τριμερούς συνάντησης είναι η στρατηγική για τις εξαγωγές φυσικού αερίου και ποια διαδρομή θα ακολουθηθεί (ανέφερε και πάλι τον αγωγό της Ανατολικής Μεσογείου), αλλά πολλά θα εξαρτηθούν από το τι θα συζητηθεί στη συνάντησή του με τον Ερντογάν.

Ανεξάρτητα βέβαια από τη μορφή που θα προσλάβουν οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις, είναι άκρως σημαντικό ότι ο ίδιος ο Νετανιάχου, δύο φορές την τελευταία εβδομάδα, έβαλε ξανά στο παιχνίδι τον αγωγό East Med ως ένα από τα σενάρια μεταφοράς των ισραηλινών κοιτασμάτων στην Ευρώπη.

Δείχνει με τον τρόπο αυτό, ότι το φαραωνικό αυτό ενεργειακό σχέδιο, εκτιμώμενου κόστους 7 δισ ευρώ με παλαιότερα στοιχεία, παραμένει «ζωντανό» για το Ισράηλ, και ότι η ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων στην ισραηλινή ΑΟΖ δημιουργούν νέα δεδομένα, τα οποία ούτε οι Αμερικανοί, ούτε οι Ευρωπαίοι μπορούν ενδεχομένως να παραβλέψουν, παρά την απόσυρση του αμερικανικού ενδιαφέροντος και το μέχρι τώρα πάγωμα στο οποίο έχει περιέλθει.

Το ζήτημα είναι ιδιαίτερα περίπλοκο, καθώς περιλαμβάνει τόσο το τεράστιο οικονομικό κόστος της Ανατολικής Μεσογείου, το οποίο θεωρήθηκε ασύμφορο για τις εμπλεκόμενες αμερικανικές εταιρείες, όσο και την πολιτική πτυχή ότι οι ΗΠΑ δεν επιθυμούσαν ένα σταθερό και μόνιμο σχέδιο που θα απέκλειε την Τουρκία. Ομοίως, η Ιταλία, το τελικό σημείο του αγωγού, δήλωσε ότι δεν θα υπήρχε Ανατολική Μεσόγειος χωρίς τη συμμετοχή της Τουρκίας. Όσον αφορά το πραγματικό ενδιαφέρον της ενεργειακής αγοράς για τον αγωγό, κάποιες απαντήσεις μπορεί να δώσει ένα τεστ αγοράς που θα διεξαχθεί το 2023 από τη ΔΕΠΑ και την Edison, μετόχους της IGI Poseidon, το οποίο στοχεύει στη δημιουργία ενός “δυτικού τομέα” στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το κατά πόσο θα βρεθεί τρόπος να υπερκεραστούν ή να ενταχθούν τα παραπάνω σε μια κοινή φόρμουλα ή θα επιλεγεί μια οικονομοτεχνικά πιο ρεαλιστική λύση, που όμως θα παρέδιδε στρατηγικά το «όπλο» του Ισραήλ, δηλαδή το φυσικό του αέριο, στα χέρια μιας Τουρκίας, μένει να φανεί.