Ζελένσκι: Επιχείρηση κάθαρσης του δημόσιου βίου

Ενάμιση χρόνο από τη ρωσική εισβολήστην Ουκρανίαο πρόεδρος της χώρας αλλάζει την ηγεσία του κρίσιμου υπουργείου Άμυνας. Καταρχήν η απόφαση θεωρείται ιστορική ως προς την επιλογή του προσώπου. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ουκρανίας, ένας εκπρόσωπος των Τατάρων της Κριμαίας θα είναι επικεφαλής του συγκεκριμένου υπουργείου. Πρόκειται για μια θέση – κλειδί σε περίοδο πολέμου. Ο πρόεδρος Ζελένσκι δημοσιοποίησε τον διορισμό του Ρουστέμ Ουμέροφ την Κυριακή, ενώ το Κοινοβούλιο αναμένεται να εγκρίνει την τοποθέτησή του αυτή την εβδομάδα. Το υπουργείο χρειάζεται “νέες προσεγγίσεις και νέες μορφές συνεργασίας, τόσο με τον στρατό όσο και με την κοινωνία στο σύνολό της”, αιτιολόγησε την απόφασή του ο Ζελένσκι στον καθιερωμένο βιντεοσκοπημένο μήνυμά του.

Με σειρά συλλήψεων και αποπομπών ανώτατων κυβερνητικών στελεχών, αλλά και μέτρων διαφάνειας προσπαθεί να αποδείξει ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι ότι είναι αποφασισμένος να ξεριζώσει τη διαφθορά από τη χώρα του, ώστε να επιβεβαιώσει ενώπιον της Δύσης ότι αυτή είναι έτοιμη για ένταξη στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ. Μέσα στην εβδομάδα που πέρασε ανακοινώθηκε η αντικατάσταση του υπουργού Αμυνας, Ολέκσι Ρέζνικοφ, επί υπουργίας του οποίου δόθηκαν αδιαφανή συμβόλαια για την τροφοδοσία των ενόπλων δυνάμεων. Αν και ο ίδιος δεν ενέχεται προσωπικά στην υπόθεση, θεωρείται υπεύθυνος για το πάρτι αναθέσεων, το οποίο απέτυχε να αποτρέψει.

Η απομάκρυνσή του προκάλεσε αίσθηση ειδικά για μια χώρα που βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση. Ο 57χρονος πρώην δικηγόρος επέβλεψε τη μετεξέλιξη των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων από έναν μετασοβιετικό στρατό σε ένα σώμα πολύ δυναμικότερο και σαφώς καλύτερα εξοπλισμένο. Παρά τα εγκώμια για τον ρόλο του στην εξασφάλιση προηγμένου οπλισμού αξίας πολλών δισ. δολαρίων, κυρίως από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, μια σειρά σκανδάλων παρέσυρε και τη δική του αξιοπιστία και οδήγησε στην πτώση του.

Το περασμένο Σαββατοκύριακο συνελήφθη, εξάλλου, ο Ιχόρ Κολομόισκι, ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στη χώρα με περιουσία 1,67 δισ. δολ., πρώην σύμμαχος του Ζελένσκι, αφού από τον όμιλο ΜΜΕ του ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως κωμικός. Οι δραστηριότητες του ολιγάρχη, που διαθέτει κυπριακό και ισραηλινό διαβατήριο, κυμαίνονταν από τους τομείς της ενέργειας και των τραπεζών έως τα ΜΜΕ. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρόλο που στην Κύπρο καταζητείται για ξέπλυμα «μαύρου» χρήματος ύψους 5,5 δισ. δολ., δεν έχει καταστεί εφικτή η ανάκληση της υπηκοότητάς του παρά τη σχετική απόφαση της κυπριακής κυβέρνησης εδώ και τέσσερα χρόνια, λόγω νομικών προβλημάτων. Η σύλληψή του θεωρείται επίδειξη ισχύος από τον Ζελένσκι στη μονομαχία με τους ολιγάρχες της χώρας αλλά και γενικότερης χειραφέτησης από επιχειρηματικά συμφέροντα.

Οι υποψίες για διαφθορά εις βάρος του Κολομόισκι είναι πολύ παλιές. Το 2017 εγκατέλειψε την Ουκρανία με προορισμό την Ελβετία και το Ισραήλ. Εφυγε διωγμένος από την κυβέρνηση του τότε προέδρου Πέτρο Ποροσένκο, που κατέσχεσε μια τράπεζα της οποίας ήταν συνιδιοκτήτης, και τον κατηγόρησε για απάτη που απείλησε να αποσταθεροποιήσει ολόκληρη την ουκρανική οικονομία. Επέστρεψε όμως το 2019 όταν ο Ζελένσκι επικράτησε του Ποροσένκο, εγείροντας ανησυχίες ότι η ειδική σχέση τους θα του επιτρέψει να ανακτήσει την οικονομική και πολιτική επιρροή του. Ωστόσο ένα χρόνο αργότερα το Κοινοβούλιο ψήφισε νόμο που απαγορεύει την επιστροφή εθνικοποιημένων τραπεζών στους αρχικούς ιδιοκτήτες τους, που φάνηκε να φωτογραφίζει τον Κολομόισκι.

Ζητούμενο η μεγαλύτερη διαφάνεια

Ενδιαφέρουσα είναι και η συγκυρία, ένα δεύτερο κύμα καταγγελιών για διαφθορά κατά του υπουργείου, που προκάλεσε πιέσεις στον αποπεμφθέντα πλέον Ολέξι Ρεσνίκοφ. Οι πιο γνωστές κατηγορίες που του αποδόθηκαν είναι δωροδοκία στα περιφερειακά γραφεία στρατολόγησης για την αποφυγή κατάταξης Ουκρανών στο στρατό και καταγγελίες για προμήθεια στρατιωτικών στολών σε υπερβολικά υψηλές τιμές. Το πρώτο κύμα καταγράφηκε αρχές του χρόνου και αφορούσε μεταξύ άλλων σε τρόφιμα που αγοράστηκαν σε πολύ υψηλές τιμές. Γι αυτούς και για πολλούς άλλους λόγους ο 41χρονος Ρουστέμ Ουμέροφ φαίνεται να είναι ο τέλειος υποψήφιος για τη θέση αυτή. Ήταν επικεφαλής της κρατικής εταιρείας καταπιστευμάτων για περίπου ένα χρόνο και υπεύθυνος για τις ιδιωτικοποιήσεις και, συνεπώς, για τη συγκέντρωση κεφαλαίων στο κρατικό ταμείο, το οποίο έχει πληγεί σοβαρά από τον πόλεμο. Σε αυτό το πλαίσιο η υπηρεσία του Ουμέροφ πούλησε μια θυγατρική εταιρεία του κατασκευαστή όπλων Ukroboronprom, υπεύθυνη για την επεξεργασία και εξουδετέρωση των υπολειμμάτων παραγωγής, έναντι 211 εκατομμυρίων ευρώ. Στο ουκρανικό Κοινοβούλιο ο Ουμέροφ ήταν βουλευτής και επικεφαλής επιτροπής που ελέγχει τη διαχείριση της δυτικής στρατιωτικής βοήθειας.

Μεταξύ άλλων ήταν υπεύθυνος για τη διασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας. Ο Ουμέροφ συμμετείχε επίσης σε δύο ιδιαίτερα σημαντικές διπλωματικές πρωτοβουλίες: Ήταν μέλος στην καλά επιλεγμένη ομάδα της ουκρανικής αντιπροσωπείας στον πρώτο γύρο διαπραγματεύσεων μεταξύ Μόσχαςκαι Κιέβουστη Λευκορωσία, αμέσως μετά την εισβολή. Τότε δεν προέκυψε κάτι. Διαφορετική όμως ήταν η κατάσταση με τις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία για τα σιτηρά στην Τουρκία το καλοκαίρι του 2022, στις οποίες επίσης συμμετείχε. Η συμφωνία με την Τουρκία και τον ΟΗΕ εξασφάλιζε την εξαγωγή ουκρανικών τροφίμων από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Μετά από σχεδόν ένα χρόνο, η Ρωσία αποσύρθηκε από τη συμφωνία. Αυτές τις ημέρες γίνονται και πάλι προσπάθειες για μια νέα συμφωνία. Αλλά είναι και η προσωπική ιστορία του Ουμέροφ που τον κάνει ξεχωριστό ως μελλοντικό υπουργό Άμυνας. Και πάνω από όλα η σχέση του με την Κριμαία, που προσαρτήθηκε από τη Ρωσία.