Πώς Ελλάδα και Τουρκία έφθασαν στην αποκλιμάκωση της έντασης

Για τις τελευταίες εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά γράφει στο Middle East Eye ο γνωστός δημοσιογράφος Ραγκίπ Σοϊλού.

Αρχικά, ο Σοϊλού αναφέρεται στη δυσπιστία πολλών στην Αθήνα μετά τις δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν που μίλησε για μια «νέα και θετική εποχή» στις σχέσεις με την Ελλάδα κατά τη συνάντησή του με τον Έλληνα ομόλογό του, Γιώργο Γεραπετρίτη.  

«Ήδη;». Ο Γιώργος, ένας συνταξιούχος καπετάνιος πλοίου στα 60 του, ξεφυσούσε, γράφει χαρακτηριστικά ο Σοϊλού. «Δεν θυμάμαι πόσες φορές έχουμε ακούσει τα ίδια πράγματα».

Ο Ραγκίπ Σοϊλού επισημαίνει ότι η Ελλάδα και η Τουρκία υπήρξαν γείτονες και ιστορικοί αντίπαλοι τον τελευταίο αιώνα, ενώ είχαν κατά καιρούς διαπληκτισμούς, έφτασαν κοντά στη σύγκρουση, αλλά είχαν και στιγμές συνεργασίας κατά τη διάρκεια των περασμένων δεκαετιών.

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι σχέσεις των δύο χωρών χειροτέρεψαν τόσο που έφτασαν πολύ κοντά σε έναν «θερμό πόλεμο» το 2020, όταν τουρκικά και ελληνικά πλοία συγκρούστηκαν την ώρα που υπήρχε διαφωνία για τις ΑΟΖ.

Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έφτασαν σε ακόμα χειρότερο σημείο μετά τη συνάντηση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη τον Μάρτιο του 2020 στην Κωνσταντινούπολη.

Το χαμήλωμα των τόνων

Η Σοιλού σημειώνει ότι ενόψει των εθνικών εκλογών και στις δύο χώρες, οι δύο πλευρές αποφάσισαν να ρίξουν τους τόνους, υποσχόμενες να μην χρησιμοποιήσουν θέματα που αφορούν τη μία ή την άλλη πλευρά κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας.

Η δημοσιογράφος υπενθυμίζει ότι ο Ερντογάν αισθάνθηκε προδομένος από τον Έλληνα πρωθυπουργό κ. Μητσοτάκη τον περασμένο Μάιο, όταν σε ομιλία του στο αμερικανικό Κογκρέσο αναφέρθηκε στο θέμα της μη παροχής αμερικανικών στρατιωτικών αεροσκαφών στην Τουρκία.

Ωστόσο, τώρα τόσο οι τουρκικές όσο και οι ελληνικές πηγές που γνωρίζουν τις σχέσεις των δύο χωρών, δηλώνουν στο Middle East Eye ότι αναμένουν πραγματική πρόοδο για την αποκατάστασή τους.

Προτεραιότητα η αποκλιμάκωση της έντασης

«Όταν λέμε πρόοδος, οι άνθρωποι νομίζουν ότι θα τα λύσουμε όλα σε μια νύχτα», δήλωσε στο MEE μια τουρκική πηγή, μιλώντας ανώνυμα επειδή δεν είχε την άδεια να μιλήσει στα ΜΜΕ.

«Αλλά αυτό αφορά περισσότερο την εξομάλυνση της σχέσης πριν μπορέσουμε να μιλήσουμε για τη διαμάχη που κρατάει δεκαετίες».

Το MEE αναφέρει ότι η Τουρκία και η Ελλάδα έχουν μια σειρά από ζητήματα να επιλύσουν, από τα χωρικά ύδατα και τον ενάεριο χώρο μέχρι τις ΑΟΖ και τις μειονότητες.

Μια άλλη ελληνική πηγή αστειεύτηκε, λέγοντας ότι οι τακτικές διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να είναι μια τεράστια εξέλιξη, «δεδομένου ότι κάθε Έλληνας στρατιωτικός ξυπνάει το πρωί με την ιδέα ότι η Τουρκία θα μπορούσε να εισβάλει ανά πάσα στιγμή τις τελευταίες τρεις δεκαετίες».

«Είμαστε μια μικρή χώρα, η Τουρκία είναι μια μεγάλη χώρα με πολλά μέσα», εξήγησε η πηγή που επικαλείται το MEE. «Δίνουμε υπερβολική σημασία ακόμη και στα πιο μικρά πράγματα στην Τουρκία, τα οποία συνήθως δεν σημαίνουν τίποτα», τόνισε.

Σύμφωνα με τον Σοϊλού, και οι δύο πλευρές έχουν κίνητρα να αποκαταστήσουν τη διαταραγμένη σχέση τους μετά τις φετινές εκλογές όπου και πάλι επικράτησαν Μητσοτάκης και Ερντογάν.

Πολλοί στην Αθήνα, λέει ο Σοϊλού, βλέπουν την επιλογή Φιντάν, τον πρώην επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών, ως μια θετική είδηση για τα ελληνοτουρκικά.

«Είναι ένας λύτης προβλημάτων, όχι δημιουργός τους», λέει μια άλλη τουρκική πηγή στο MEE. «Μπορεί να παίξει σκληρά, αν χρειαστεί, αλλά δεν το προτιμά αυτό».

Ωστόσο, το κύριο κίνητρο και για τις δύο πλευρές είναι η μεταβαλλόμενη δυναμική στη «γειτονιά» τους.

Πριν από δύο χρόνια, η Άγκυρα αισθανόταν περικυκλωμένη από την αναδυόμενη συμμαχία Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου στην Ανατολική Μεσόγειο, με την υποστήριξη της Ουάσινγκτον.

Τώρα η Άγκυρα βρίσκεται σε καλύτερη θέση έναντι της Αθήνας, γράφει ο Σοϊλού. Έχει αποκαταστήσει τους δεσμούς της με το Ισραήλ και την Αίγυπτο και οι σχέσεις με την Ουάσινγκτον φαίνεται να βρίσκονται σε καλό δρόμο με τη συμφωνία που επιτεύχθηκε για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η Τουρκία είναι έτοιμη να αποκτήσει δεκάδες F-16 μέσω του αμερικανικού Κογκρέσου, με την Αθήνα να λαμβάνει επίσης μαχητικά αεροσκάφη πέμπτης γενιάς F-35 στο ίδιο πακέτο.

Η Τουρκία έχει και άλλα κίνητρα. Ο Ερντογάν θέλει να αναζωογονήσει την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην ΕΕ για να προσελκύσει δυτικούς επενδυτές. Και μια καλύτερη σχέση με την Ελλάδα θα μπορούσε να βοηθήσει σε αυτό.

«Γνωρίζουμε ότι η επίλυση εκκρεμών διμερών ζητημάτων, όπως ο εναέριος χώρος ή οι αποκλειστικές οικονομικές ζώνες, θα απαιτούσε πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν είναι σαφές αν μπορούμε ποτέ να το κάνουμε αυτό», δήλωσε η πρώτη τουρκική πηγή.

«Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να συμφωνήσουμε ότι διαφωνούμε σε αυτά τα ζητήματα και να τα παγώσουμε. Και να σταματήσουμε την κλιμάκωση».

Οι ελληνικές πηγές συμφωνούν με αυτή την εκτίμηση.

Προέχει η οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης

«Στη συνέχεια, μπορούμε να μιλήσουμε για αυτά τα θέματα στο μέλλον αφού οικοδομήσουμε εμπιστοσύνη», δήλωσε η πηγή.

Γι’ αυτό και ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, γράφει ο Σοϊλού, ανακοίνωσε αυτή την εβδομάδα ότι ένα συμβούλιο συνεργασίας υψηλού επιπέδου μεταξύ των χωρών θα πραγματοποιηθεί πριν από το τέλος του 2023, η πρώτη τέτοια συνάντηση μετά από επτά χρόνια.

Ο Ερντογάν και ο Μητσοτάκης αναμένεται επίσης να συναντηθούν στο περιθώριο των συνεδριάσεων της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ αργότερα αυτό τον μήνα στη Νέα Υόρκη, υπενθυμίζει ο δημοσιογράφος.

«Κατά βάθος, οι Τούρκοι και οι Έλληνες αγαπιούνται μεταξύ τους, επειδή είμαστε παρόμοιοι λαοί που ζουν μαζί εδώ και αιώνες, μοιράζονται το ίδιο φαγητό και τον ίδιο πολιτισμό», δήλωσε η δεύτερη ελληνική πηγή.

Ο Γιώργος, απόστρατος λοχαγός που είναι ψηφοφόρος του Μητσοτάκη, συμφωνεί με αυτή την εκτίμηση.

«Μου αρέσει ο Ερντογάν», είπε. «Είναι ένας ισχυρός ηγέτης που μετέτρεψε την Τουρκία σε περιφερειακή δύναμη με ισχυρή αμυντική βιομηχανία και εμπορικές υποδομές».