Γαλλία: Σε αναζήτηση νέας πολιτικής ταυτότητας

Η μαζική επιστροφή των Γάλλων στη δουλειά, η γνωστή «rentrée», συνοδεύεται συχνά με αναθέρμανση των κοινωνικών αναταραχών. Η φετινή χρονιά δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Οι θερινές διακοπές έδωσαν τη θέση τους σε ένα ζήτημα που τα τελευταία χρόνια έχει πάρει διαστάσεις εθνικής εμμονής: πώς θα πρέπει να ντύνονται οι μουσουλμάνες μαθήτριες.

Στα τέλη του προηγούμενου μήνα ο Γκαμπριέλ Ατάλ, ο προσφάτως διορισμένος υπουργός Παιδείας και αγαπημένο παιδί του Εμανουέλ Μακρόν, ανακοίνωσε πως «η αμπάγια δεν μπορεί πλέον να φοριέται στα σχολεία». Η διαταγή του, που εφαρμόστηκε σε όλα τα δημόσια γυμνάσια και λύκεια, εξαφάνισε το ολόσωμο ένδυμα, αλλά προκάλεσε νέες εντάσεις στον δημόσιο διάλογο.

Η μουσουλμανική κοινότητα της Γαλλίας, που αριθμεί περίπου 5 εκατ. μέλη, αντέδρασε έντονα. Ορισμένα κορίτσια πήγαν στα σχολεία τους φορώντας κιμονό και άλλα μακριά ενδύματα, με σκοπό να διακωμωδήσουν το μέτρο και να δηλώσουν πως είναι παράλογο. Πολλοί έκριναν την κίνηση του Ατάλ, λίγες ημέρες πριν ανοίξουν οι σχολικές αίθουσες, ως κίνηση εντυπωσιασμού και ως μια ψηφοθηρική πρωτοβουλία, που δεν έχει βαθύτερο κοινωνικό και πολιτικό σκοπό.

Θρησκευτικά σύμβολα

Η Γαλλία έχει απαγορεύσει τα «προκλητικά» θρησκευτικά σύμβολα στα σχολεία εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες. Αυτή η διατύπωση όμως αφήνει μεγάλο περιθώριο παρερμηνείας. Το ζήτημα είναι αν ο σκοπός του νόμου του 2004 ήταν να απαγορευθούν εξίσου οι καθολικοί σταυροί και τα εβραϊκά κιπά ή αν αποσκοπούσε στον περιορισμό της ισλαμικής επιρροής, που κερδίζει διαρκώς έδαφος στη Γαλλία.

Φαίνεται πάντως πως οι περισσότεροι διευθυντές και οι περισσότερες διευθύντριες σχολείων ερμηνεύουν το «προκλητικά» ως «μουσουλμανικά». Η Γαλλία, φέροντας στην εθνική μνήμη της τη φρίκη μιας σειράς από τρομοκρατικές επιθέσεις, φοβάται πως το διαρκώς αναπτυσσόμενο –εντός των συνόρων της– Ισλάμ μια μέρα θα παρακάμψει και την ίδια τη «γαλλικότητα», περιφρονώντας τα κοσμικά ιδεώδη της χώρας προς όφελος των δικών του θρησκευτικών σκοπών.

Από τη μεριά της η ακροδεξιά ηγέτις Μαρίν Λεπέν, που βλέπει το κόμμα της να ανεβάζει διαρκώς τα ποσοστά του, υποστήριξε πως η απόφαση του Ατάλ ήρθε πολύ αργά. Πολύ αργά, όμως, για ποιο πράγμα;

Εδώ ακριβώς είναι που η Γαλλία χωρίζεται. Οχι στη μέση, γιατί ο νόμος Ατάλ φαίνεται να υποστηρίζεται από το 80% του πληθυσμού, αλλά με τρόπο που θα παίξει καθοριστικό ρόλο για το μέλλον της χώρας.

Εκεί που κάποιοι βλέπουν την κοσμικότητα σαν ιερό πυρήνα ενός κράτους που προσπαθεί με όλες τις δυνάμεις του να μην εξαρτάται από κανέναν θεό –και υποτίθεται πως παρέχει ίσες ευκαιρίες σε όλους τους πολίτες του–, άλλοι βλέπουν μια υποκρισία, που προσπαθεί να μασκαρέψει το πόσο προκατειλημμένη έχει καταλήξει να είναι η χώρα, άλλοτε κοιτίδα του Διαφωτισμού.

Και υπό αυτή την έννοια, η επιλογή του Ατάλ έχει μια καθαρά πολιτική διάσταση. Ο Ατάλ είναι υπουργός του Μακρόν και ο Μακρόν κυβερνάει από το κέντρο, αλλά γέρνει προς τα δεξιά.