Κατασκευές: Οι νέες συνθήκες, οι προκλήσεις και τα έργα των 15 δισ.

Οι προκλήσεις για την έγκαιρη υλοποίηση των μεγάλων έργων, συνολικού ύψους άνω των 15 δισ. ευρώ, που έχουν αναλάβει οι big 5 των κατασκευών, αλλά και η  δέσμευσή από τον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, Χρ. Σταϊκούρα, ότι τα έργα που είναι σε εξέλιξη ή σε κάποιο προχωρημένο διαγωνιστικό στάδιο δεν θα διακοπούν  επειδή θα προκύψει αναγκαιότητα υλοποίησης νέων έργων σε Θεσσαλία, βρέθηκαν στο επίκεντρο του πάνελ «Η τράπεζα των Κατασκευών» στο οποίο συμμετείχαν οι εκπρόσωποι των κορυφαίων ομίλων της χώρας, στο πλαίσιο του 6ου συνεδρίου Υποδομών & Μεταφορών – ITC 2023 .

Από την πλευρά του ο υπουργός αν και υποσχέθηκε να εργαστεί προς την κατεύθυνση της επίλυσης προβλημάτων και προκλήσεων που έχουν θέσει οι όμιλοι του και να συνεργαστεί μαζί τους, έθεσε τους κατασκευαστές προ των ευθυνών τους ζητώντας ρεαλισμό, να σταθούνε όλοι στο ύψος των περιστάσεων και να αποδεχτούν επιμερισμό ζημιών όταν οι συνθήκες είναι έκτακτες.

Οι εκπρόσωποι των μεγάλων ομίλων, (Χρήστος Παναγιωτόπουλος της ΤΕΡΝΑ, Αλέξανδρος Εξάρχου της Intrakat, Ντίνος Μπενρουμπή, Αντιπρόεδρος της ΜΕΤΚΑ, Κωνσταντίνος Μιτζάλης, Διευθύνων Σύμβουλος της ΑΒΑΞ και Γιώργος Συριανός της ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις),  αναφέρθηκαν στο νέο θετικό τοπίο που έχει δημιουργηθεί λόγω μεγάλων έργων που δημοπρατήθηκαν, ωστόσο, για ακόμα μία φορά επανέλαβαν τα προβλήματα που επηρεάζουν την πορεία και κερδοφορία του κλάδου  και συνοψίζονται στις εγγυητικές, την έλλειψη προσωπικού, τα  αυξημένα κόστη, τις απαλλοτριώσεις κ.α.

Ο κ. Σταϊκούρας τόνισε, ότι υπάρχει πλήθος προκλήσεων, όπως για παράδειγμα μακροοικονομικοί παράγοντες, η έλλειψη προσωπικού και οι απαλλοτριώσεις, που μπορεί να οδηγήσουν τα μεγάλα έργα σε καθυστερήσεις, ξεκαθαρίζοντας ωστόσο ότι τα έργα δεν θα διακοπούν, και απάντησε θετικά στην πρόσκληση των κατασκευαστών για συνεργασία σε όλα τα μέτωπα αποδεχόμενος και παραλείψεις του δημοσίου, τονίζοντας όμως ότι «η συνεργασία θέλει δύο, άρα και τον ιδιωτικό τομέα».

Κάλεσε δε τους επιχειρηματίες να καταλάβουν ότι σε εξωγενείς κρίσεις πρέπει να υπάρχει επιμερισμός κόστους και να μην το αναλάβουν εξ ολοκλήρου δημόσιο, κρατικός προϋπολογισμός και φορολογούμενοι. Πρόσθεσε επίσης ότι ήδη έχουν γίνει κινήσεις με παροχές φορολογικών κινήτρων για στελέχη που επιθυμούν να γυρίσουν από το εξωτερικό ή για ξένους που θα έρθουν στην Ελλάδα, αν και αναγνώρισε ότι το θεσμικό πλαίσιο δεν καλύπτει όλες τις ειδικότητες.

Δήλωσε υπέρμαχος της κερδοφορίας επιχειρήσεων, την οποία η πολιτεία πρέπει να την ενισχύει, με έργα, φορολογικές διευκολύνσεις κ.α. «Αλλά σε έκτακτες συνθήκες υπερισχύει ο επιμερισμός ζημιάς. Συνεκτιμούμε τα προβλήματα, τα κόστη, τον πληθωρισμό, τη δομή του υπουργείου, τις απαλλοτριώσεις, τις αρμοδιότητες. Αλλά ισχυρίζομαι ότι σε έκτακτες συνθήκες δεν μπορεί το βάρος να το αναλαμβάνει ο φορολογούμενος. Οι πόροι δεν είναι απεριόριστοι. Πρέπει να ενισχύσουμε τον ιδιωτικό τομέα αλλά στις κρίσεις χρειάζεται η συμβολή του ακόμα και αν επηρεαστεί προσωρινά μέρος της κερδοφορίας του», σημείωσε.

Σε σχέση με τα χρονοδιαγράμματα σημείωσε ότι «θα λογοδοτούμε εντός κι εκτός Βουλής, υπάρχουν ορόσημα και χρονοδιαγράμματα για να υλοποιήσουμε πρωτοβουλίες, προς όφελος πολιτών». Ανέφερε το Μετρό Θεσσαλονίκης θα ανοίξει τις πύλες του για το κοινό στις αρχές του 2024, το FlyOver θα ξεκινήσει να κατασκευάζεται εντός του επόμενου διμήνου. Σημαντικό τμήμα του Ε65 παραδίδεται τους πρώτους μήνες του 2024, και το υπόλοιπο, μέχρι την Εγνατία, εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2025. Ο αυτοκινητόδρομος Πάτρα – Πύργος προχωρά. Έχει ήδη ολοκληρωθεί το 25% του έργου, και αναμένεται, στο σύνολό του, να παραδοθεί το 2025. Η οδική σύνδεση Άκτιο – Αμβρακία θα παραδοθεί, στο σύνολό της, το επόμενο δίμηνο. Ο Βόρειος Οδικός Άξονας της Κρήτης προχωρά.

Λίγο νωρίτερα, ο υφυπουργός Υποδομών Νίκος Ταχιάος, στο πλαίσιο του συνεδρίου,  τόνισε πως η κυβέρνηση «δεν θα επιτρέψει να σταυρωθεί ο κατασκευαστικός τομέας εξαιτίας των πρωτοφανών καιρικών φαινομένων», και υποστήριξε ότι «δεν υπάρχουν κακοί παραχωρησιούχοι και κακοί πολιτικοί».

Ο κ. Ταχιάος είπε πως «δεν θα επιτρέψουμε την υποτιμολόγηση των έργων. Θα πηγαίνουμε με προϋπολογισμούς που αντιστοιχούν στην πραγματικότητα» ενώ τόνισε πως κακώς δίνεται η εντύπωση πως η αγορά υπάρχει μόνο για τους μεγάλους. Θα υπάρχει και για τους μικρότερους. Θα  πάμε μπροστά με τις πραγματικές δυνατότητες κάθε εταιρείας, ανέφερε σημειώνοντας πως πέντε πτυχία πέμπτης τάξεως δεν δημιουργούν ένα εβδόμης.

Από την πλευρά τους οι κατασκευαστές τοποθετήθηκαν επαναφέροντας στον διάλογο σημαντικά θέματα του κλάδου, όπως την έκδοση των εγγυητικών, την έγκαιρη υλοποίηση των έργων, την έλλειψη εργατικού δυναμικού με τον διευθύνων σύμβουλο της ΤΕΡΝΑ Χρ. Παναγιωτόπουλο να κάνει αναφορά στον «πόλεμο λάσπης» προς τον κλάδο και την εταιρεία για δήθεν αντιπλημμυρικά που δόθηκαν με δήθεν απευθείας αναθέσεις και που δήθεν δεν έγιναν ποτέ, για κατεπείγοντα έργα επισκευής του υπεραστικού και του επαρχιακού δικτύου, έργα δηλαδή για να μπορεί να αποκατασταθεί η πρόσβαση σε χωριά και κωμοπόλεις που είχε χτυπηθεί από το πέρασμα του Ιανού, εμφανίστηκαν ξαφνικά ως δήθεν αντιπλημμυρικά έργα που πληρώθηκαν αλλά δεν έγιναν ποτέ, έργα που το Υπουργείο Υποδομών ανέθεσε με απόλυτα διαφανή τρόπο και κατόπιν διαπραγμάτευσης με τις εταιρείες, εμφανίστηκαν ως απευθείας αναθέσεις και δωράκι στους εργολάβους».

Χαρακτήρισε τα παραπάνω αήθη ψέματα από άγνοια ή δόλο για δήθεν κακό τεχνικό κόσμο και σημείωσε ότι ήδη η ΤΕΡΝΑ έχει διαθέσει από την πρώτη στιγμή το προσωπικό 3 εργοταξίων που γειτνιάζουν με την πληγείσα περιοχή και δεκάδες εξειδικευμένα μηχανήματα.

Ως προς το γενικότερο πεδίο, κάλεσε όλους να συνεργαστούνε, προσφέροντας ο καθένας ότι μπορεί, να καταλήξουνε οι εταιρίες σε ρεαλιστική προσέγγιση με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. «Αν όμως θέλουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τις απειλές που έρχονται με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα και σφοδρότητα, πρέπει να συνεργαστούμε και πρέπει να συνεισφέρουμε όλοι, προσφέροντας ο καθένας αυτό που έχει ως συγκριτικό πλεονέκτημα», σημείωσε.

Έθεσε δε εκ νέου το ζήτημα της έλλειψης εργατών σημειώνοντας ότι για να έρθουν ξένοι εργάτες – επιστήμονες χρειάζεται η συνεργασία 5 υπουργείων, δηλαδή να γίνει συνεργασία με πανεπιστήμια και το ΤΕΕ ώστε οι πρώτοι μηχανικοί να εκπαιδεύονται από εμάς, να μάθουν γρήγορα στα εργοτάξια, αντί να φέρουμε από έξω, που είναι απαραίτητο αλλά επικίνδυνο. Ίσως οι ίδιες οι εταιρείες να κάνουμε σχολές και να εκπαιδεύουμε προσωπικό π.χ. χειριστές κ.α., τόνισε μεταξύ άλλων.

Ο Αντιπρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Intrakat Αλέξανδρος Εξάρχου αναφέρθηκε στις ευκαιρίες, τα προβλήματα και τις προκλήσεις του κατασκευαστικού κλάδου, στο πλαίσιο των επικείμενων μεγάλων έργων του Ταμείου Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας, επισημαίνοντας ότι ο κόσμος των κατασκευών καλείται να υλοποιήσει ένα μεγάλο πρόγραμμα υποδομών έπειτα από μία δεκαετία κρίσης, περιορισμού των επενδύσεων και συρρίκνωσης του κλάδου.

«Ο κατασκευαστικός κλάδος εξήλθε πρόσφατα από τη μεγάλη κρίση της προηγούμενης δεκαετίας. Ξαφνικά θέλουμε όλα να λειτουργήσουν μέσα σε ένα έτος ώστε να μπορέσουμε όλοι μας να κατασκευάσουμε ένα ιστορικό ανεκτέλεστο», σημείωσε, αναφερόμενος σε 3 βασικά προβλήματα.

«Το ένα είναι ότι έχει φύγει ο κόσμος, δεν υπάρχουν τόσοι μηχανικοί όσοι απαιτούνται για την εκτέλεση των έργων αυτών. Ένα μεγάλο μέρος έφυγε στο εξωτερικό και πρέπει να φέρουμε πίσω αυτούς τους ανθρώπους. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει η πολιτεία να αντιμετωπίσει ρεαλιστικά το θέμα της φορολόγησής τους γιατί, ερχόμενοι στην Ελλάδα από χώρες με ιδιαίτερα χαμηλή φορολόγηση, θα αντιμετωπίσουν μία υψηλή φορολογία» πρόσθεσε ο κ. Εξάρχου.

«Ένα δεύτερο θέμα, που επηρεάζει την επιτυχία των έργων και θέτει σε κίνδυνο την απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, είναι το ζήτημα των εγγυητικών επιστολών. Λόγω του τεράστιου ανεκτέλεστου, οι ελληνικές τράπεζες έχουν φτάσει στα όρια τους ως προς την έκδοση εγγυητικών επιστολών, εξ αιτίας και του αυστηρού νομοθετικού πλαισίου που διέπει την λειτουργία τους» επισήμανε.

Ο κ. Εξάρχου παρέθεσε μία σειρά από λύσεις: πρότεινε να επιτραπεί με νομοθετική ρύθμιση η έκδοση εγγυητικών επιστολών για το σύνολο των έργων και από ασφαλιστικές εταιρίες – όπως συμβαίνει και στο εξωτερικό – ώστε να καλυφθεί το κενό που υπάρχει στην αγορά. Παράλληλα, υπογράμμισε την ανάγκη νομοθετικής ρύθμισης ώστε οι εγγυητικές επιστολές να λήγουν αυτοδικαίως και να θεωρούνται άκυρες με την οριστική παραλαβή κάθε έργου, χωρίς να απαιτείται από τις τράπεζες η ανάκτηση του σώματός τους.

Επιπρόσθετα,  ο επικεφαλής της Intrakat έκανε έκκληση να υπάρξει παρέμβαση στο θέμα των αυξήσεων των τιμών των υλικών, οι οποίες συνδέονται με τον πόλεμο στην Ουκρανία. «Δεν μπορεί και δεν είναι δυνατόν να περιμένει κανείς από έναν κλάδο, που στηρίζεται την κερδοφορία, να αναλάβει δαπάνες που δεν του ανήκουν, γιατί αυτό θα οδηγούσε σε μη κερδοφόρες εταιρίες και θα είχε αντίκτυπο στην άρτια εκτέλεση των έργων. Από αυτό το στάδιο πέρασε ο κλάδος πριν από 10 χρόνια και χαθήκαν περιουσίες και εταιρίες γιατί αναγκάστηκαν να εκτελούν ζημιογόνα έργα» σχολίασε ο διευθύνων σύμβουλος της Intrakat.

Τέλος, ο κ. Εξάρχου, αναφερόμενος στην εξαγορά της Άκτωρ ΑΤΕ, σημείωσε ότι προκειμένου μία εταιρεία να είναι σε θέση να σχεδιάζει άρτια και εμπρόθεσμα έργα, χρειάζεται να διαθέτει κεφαλαιοποίηση, τεχνική επάρκεια, προσωπικό και εμπειρία, τονίζοντας ότι η επικείμενη εξαγορά θα συμβάλει σε αυτήν την προσπάθεια. «Η προστασία της κερδοφορίας επιτρέπει την ανάπτυξη των εταιρειών» κατέληξε.

Και ο Ντίνος Μπενρουμπή, Αντιπρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ, αναφέρθηκε σε προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος, όπως οι περιορισμένοι ανθρώπινοι πόροι ή τα κόστη στα υλικά που έχουν αυξηθεί. Κατά τον ίδιον, τα ΣΔΙΤ και τις Παραχωρήσεις είναι  θετικό εργαλείο, με το οποίο έχει περάσει χρηματοδοτικό κομμάτι σε ιδιώτη.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η ύπαρξη των ΣΔΙΤ και των παραχωρήσεων βοηθά στο να γίνουν έργα με έναν τρόπο θετικό για το Δημόσιο, όπως και οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης παρά τα «μη ρεαλιστικά», όπως τα χαρακτήρισε, χρονιά περιθώρια.

Ωστόσο, στα αρνητικά συγκαταλέγονται οι περιορισμένοι πόροι σε επίπεδο εργατοτεχνικού κόσμου, οι ανατιμήσεις του κόστους και οι συνήθεις παθογένειες του Δημοσίου που εκτροχιάζουν το χρονοδιάγραμμα των έργων. Επί τούτου, έθεσε ως προϋπόθεση να ορισθεί από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ένα σημείο επαφής με τις επιμέρους υπηρεσίες π.χ. για τα αρχαιολογικά, τα δασικά, την αδειοδότηση, ώστε να ξεπεραστούν τα προβλήματα.

Αναφερόμενος στη ΜΕΤΚΑ, η οποία ιδρύθηκε ως ξεχωριστή εταιρεία το 2023 με αντικείμενο τις κατασκευές υποδομών, τόνισε πως αυτή διαθέτει τη γνώση και την εμπειρία που έχει διαχρονικά αποκτήσει ο Όμιλος Μυτιληναίος. Σήμερα, η ΜΕΤΚΑ εστιάζει στις επενδύσεις σε έργα ΣΔΙΤ και Παραχωρήσεων, ώστε να είναι ο αξιόπιστος και έγκαιρος κατασκευαστής, αξιοποιώντας την ισχυρή θέση της Μυτιληναίος, με προίκα 1 δισ. ευρώ.

Τέλος, σημείωσε ότι «η νέα ΜΕΤΚΑ δεν είναι η παλιά (έπαψε να υπάρχει το 2017), είναι άλλη εταιρεία. Αλλά υπάρχει σύνδεση ως γνώση και εταιρεία. Είμαστε κυρίως σε ενεργειακά έργα, ήταν επιλογή να μην μπούμε δυνατά σε εγχώριες υποδομές, αλλά αποκτήσαμε εμπειρίες».

Η υποστελέχωση των υπηρεσιών, ανάγκη καλύτερης μελετητικής ωρίμανσης των έργων, καθώς και αναθεώρηση των τιμολογίων βάσει των νέων δεδομένων της αγοράς εξαιτίας των ανατιμήσεων, όπως σημείωσε από την πλευρά του ο κ. Κωνσταντίνος Μιτζάλης, Διευθύνων Σύμβουλος της ΑΒΑΞ προκαλούν παρενέργειες και καθυστερήσεις στην εκτέλεση των έργων/

Όμως σημείωσε ότι «έχουμε ακόμα προβλήματα, δεν υπάρχει έργο ανά τον κόσμο χωρίς προβλήματα στην κατασκευή που δεν είχαν προβλεφθεί κατά τη μελέτη, φέροντας τροποποιήσεις σε χρονοδιάγραμμα και προϋπολογισμό. Θα το αντιμετωπίσουμε με καλύτερη ωρίμανση των μελετών. Χρειάζεται σωστό προγραμματισμός και συντονισμός των διευθύνσεων του υπουργείου αλλά και του υπουργείου με τα άλλα εμπλεκόμενα υπουργεία και φορείς. (δασικά, αρχαιολογία, μελέτες κ.α.)». Πρότεινε δε στον κ. Σταϊκούρα να γίνει νέο οργανόγραμμα του υπουργείου και ανακατανομή στελεχών.

Ο κ. Μιτζάλης έθιξε και το θέμα των τιμολογίων τονίζοντας ότι «δουλεύουμε με τιμολόγια 2017 ενώ είμαστε σε 2023. Οι τιμές δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, έγιναν προσπάθειες με αναθεωρήσεις και νέους συντελεστές, όμως υπάρχουν προβλήματα».

Τέλος, ο ίδιος σημείωσε ότι: «ο κλάδος έχει να φέρει εις πέρας τεράστιο έργο. Αλλά υπάρχουν και προβλήματα που πρέπει να λυθούν έγκαιρα, ώστε να δοθούν τα έργα. Ωστόσο, υπάρχει δυναμική, έχουν έρθει νέοι άνθρωποι με προσόντα και όρεξη, αισιοδοξώ για τη συνέχεια. Αυτό ισχύει για την ΑΒΑΞ, όπου θα στηριχτούμε σε νέους μηχανικούς».  «Τα τελευταία χρόνια, η ΑΒΑΞ απομείωσε τον δανεισμό της, ενώ επικεντρώθηκε και στο core business της. Πιστεύουμε ότι οι άνθρωπό μας έχουν όλα τα εχέγγυα για να φέρουν όλα τα έργα εις πέρας», επισήμανε.