Το παιχνίδι της Τουρκίας με τους νέους ενεργειακούς διαδρόμους

Οι μεγάλοι Διάδρομοι εμπορίου, ενέργειας και data που θα συνδέουν την Ανατολή με τη Δύση, θα αποτελέσουν το νέο πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας και στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να καταγραφεί η αντίδραση της Τουρκίας στον αποκλεισμό της από τον Διάδρομο IMEC, αλλά και στο ενδεχόμενο διαμόρφωσης νέου Διαδρόμου που θα παρακάμπτει τα Στενά και θα συνδέει την Μαύρη Θάλασσα και την Κεντρική Ευρώπη με το Αιγαίο.

Η προσπάθεια της Τουρκίας δεν στρέφεται ευθέως εναντίον της Ελλάδας, αλλά είναι προφανές ότι με τα σημερινά δεδομένα είναι αλληλοσυγκρουόμενες οι επιδιώξεις των δυο χωρών.

Η σύγκρουση αυτή δεν είναι νέα και κορυφώθηκε με την αντίθεση της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία αντιτίθεται σε κάθε έργο (κυρίως ενεργειακό) που παρακάμπτει τη χώρα της. Αυτό συμβαίνει επειδή ο στρατηγικός στόχος του Ερντογάν είναι η χώρα του να γίνει ένας σημαντικός, αν όχι ο μοναδικός, κόμβος μεταφοράς ενέργειας προς την Ευρώπη. Ελπίζει να “παρασύρει” και άλλους τομείς, χτίζοντας παράλληλα με το ενεργειακό της δίκτυο και τις εμπορευματικές διαδρομές.

Ο Εast Med ήταν το πρώτο μεγάλο έργο που παρέκαμπτε την Τουρκία, ενώ και η συζήτηση για την ηλεκτρική διασύνδεση της Ασίας με την Ευρώπη, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, παρακάμπτει επίσης την Τουρκία.

Ωστόσο, η Τουρκία θέλει να μεταφέρει φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο μέσω του εδάφους της, εκτός από το φυσικό αέριο από τη Ρωσία και την Κασπία Θάλασσα, και αυτό είναι ένα από τα κύρια κίνητρα του Ερντογάν για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ, γεγονός που καθιστά τη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό Νετανιάχου στη Νέα Υόρκη την Τρίτη ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα.

Η Υπογραφή του MOU στο περιθώριο το G20 στην Ινδία μεταξύ των ΗΠΑ, Ινδίας, Σ.Αραβίας, ΗΑΕ, Γερμανίας, Γαλλίας και Ε.Ε. για τον Διάδρομο IMEC (India middle East Europe Corridor) ο οποίος πιθανότατα θα καταλήγει με σύνδεση της Χάιφας με τον Πειραιά, σήμανε συναγερμό στην Τουρκία.

Ο πρόεδρος Ερντογάν και ο υπουργός Εξωτερικών Χακίν Φιντάν έχουν απειλήσει ότι κανένας μεγάλος διάδρομος δεν μπορεί να δημιουργηθεί χωρίς την Τουρκία. Η απειλή του Φιντάν ότι κανένας μεγάλος διάδρομος δεν μπορεί να δημιουργηθεί χωρίς την Τουρκία δείχνει αυτή τη γνήσια ανησυχία της τουρκικής ηγεσίας. Και αυτό γιατί ένας τέτοιος διάδρομος δεν έχει μόνο οικονομική σημασία για τις χώρες που συνδέει και διέρχεται, αλλά και γεωπολιτική σημασία και το πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο που παρέχει στις χώρες από τις οποίες διέρχεται.

Ο Χ. Φιντάν  μάλιστα έσπευσε να προβάλει ως εναλλακτικό τον διάδρομο που θα διέρχεται από το Ιράκ και στον οποίο συμμετέχουν αρχικά η Τουρκία τα Εμιράτα αλλά και το Κατάρ το οποίο έχει επίσης αποκλειστεί από τον IMEC.

Ο Iraq Development Road έχει προϋπολογισμό κατασκευής 17 δισ. δολάρια και θα διέρχεται από δέκα επαρχίες του Ιράκ πριν περάσει στην Τουρκία προκαλώντας έτσι σοβαρά ερωτήματα και για την εξασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης  αλλά και για την ασφάλεια του.

Η Τουρκία δεν θέλει να μείνει έξω από το μεγάλο παιχνίδι στο οποίο πρωταγωνιστεί η Ινδία, η οποία συνδέεται με τον διάδρομο “Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος” της Κίνας και με εταίρους δύο πλούσιες δυναστείες του Κόλπου, οι οποίες επενδύουν δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατηγικά έργα που υπερβαίνουν το εμπόριο φυσικού αερίου και πετρελαίου. Παρόλο που ορισμένες από τις υποδομές που χρησιμοποιούνται είναι ήδη λειτουργικές, ο διάδρομος έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει και αντιμετωπίζει πολιτικά εμπόδια.

Ο φόβος και το άγχος του αποκλεισμού από νέους οικονομικούς ενεργειακούς και στρατηγικούς διαδρόμους είναι αυτός που διακατέχει την Άγκυρα που δεν θέλει να αμφισβητηθεί ο ρόλος που για αιώνες είχε ως σταυροδρόμι της Ευρώπης με την Ασία και παλιότερα ως Οθωμανική Αυτοκρατορία και με την Αφρική.

Η ενόχληση της Τουρκίας για την ανάπτυξη των αμερικανικών εγκαταστάσεων στην Αλεξανδρούπολη και το λιμάνι της δεν οφείλεται τόσο στο ότι αισθάνεται ότι απειλείται, όσο στο ότι κοιτάζει προς τη Μαύρη Θάλασσα και την Κεντρική Ευρώπη.

Η επίσκεψη του Ζελένσκι στην Αθήνα αυτό το καλοκαίρι και οι επακόλουθες αναφορές στον Τύπο υποδηλώνουν ότι η Αλεξανδρούπολη και η Καβάλα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την εξαγωγή σιτηρών που φθάνουν χερσαία από τη Μαύρη Θάλασσα για να ξεπεραστεί ο ναυτικός αποκλεισμός, μια μόνιμη και διευρυμένη επιλογή που τελικά θα παρέκαμπτε και θα περιόριζε τη στρατηγική αξία των στενών Αυτό θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα. Η ίδια η Τουρκία δήλωσε λίγο αργότερα: “Δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση για τις εξαγωγές σιτηρών από τη Μαύρη Θάλασσα εκτός από μια συμφωνία με τον πρόεδρο Πούτιν. Φυσικά, το σχέδιο δεν έχει μείνει κενό γράμμα. Σε στρατιωτικό επίπεδο, όπου υπάρχουν ασφυκτικοί περιορισμοί στη διέλευση πολεμικών πλοίων από τα στενά της Μαύρης Θάλασσας και στην παραμονή τους στη Μαύρη Θάλασσα, οι χερσαίοι διάδρομοι για τη μεταφορά ενεργειακών προϊόντων και αμυντικού εξοπλισμού μπορεί επίσης να καταστούν κρίσιμοι, δεδομένου ότι η σύγκρουση με τη Ρωσία δεν είναι κάτι που θα επιλυθεί τα επόμενα χρόνια.

Πολλά πάντως θα εξαρτηθούν από την έκβαση της αντιπαράθεσης του Τούρκου ηγέτη με τις ΗΠΑ, τόσο λόγω των σχέσεων του με τον Πούτιν όσο και με το συνεχιζόμενο αδιέξοδο στην υπόθεση της Σουηδίας και των F16, καθώς η μέχρι πριν λίγο καιρό στρατηγική επιδίωξη των ΗΠΑ ήταν να εμπλακούν οι περιφερειακές δυνάμεις της περιοχής όπως Ισραήλ, Αίγυπτος και Τουρκία σε κοινά σχέδια διασύνδεσης οικονομικής, ενεργειακής και σε επίπεδο Ασφάλειας.