Ο Μοχάμεντ Ελμπασαράτι έχει ήδη αντικαταστήσει τα περισσότερα από τα σπασμένα τζάμια στο εστιατόριό του. Όμως δίπλα στην είσοδο, ένα μεγάλο, θρυμματισμένο κομμάτι γυαλιού εξακολουθεί να θυμίζει μια νύχτα που εγείρει πολλά ερωτήματα στους Λεμεσιανούς – συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του Ελμπασαράτι. Ο Αιγύπτιος ζει εδώ και δέκα χρόνια στην Κύπρο. Σπούδασε στην Λευκωσία, παράτησε τις σπουδές του και τελικά άνοιξε ένα αιγυπτιακό φαστφουντάδικο εδώ στη Λεμεσό, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στην ηλιόλουστη νότια ακτή του νησιού.
Υπό κανονικές συνθήκες η ζωή είναι πραγματικά πολύ όμορφη και γαλήνια στην Κύπρο, λέει ο Ελμπασαράτι. Όμως ήρθε η νύχτα της 1ης προς τη 2η Σεπτεμβρίου 2023. Μια ακροδεξιά διαδήλωση οδηγήθηκε σε κλιμάκωση. Και ξαφνικά ένας όχλος πολλών εκατοντάδων μασκοφόρων παρέλασε στους δρόμους της Λεμεσού. Οι ακροδεξιοί φώναζαν ρατσιστικά συνθήματα, έσπασαν καταστήματα και επιτέθηκαν σε ανθρώπους.
“Μια γειτόνισσα με προειδοποίησε ότι θα έρθουν να με χτυπήσουν, αλλά δεν ήθελα να φύγω”, θυμάται ο 38χρονος. Από μέσα άκουγε τον όχλο να σπάει τα τζάμια με πέτρες. “Νόμιζα ότι θα ήταν εύκολο να επισκευαστούν. Μετά όμως μύρισα καπνό, βγήκα έξω και όλα πήραν φωτιά. Πέταξαν τρεις-τέσσερις μολότοφ στο εστιατόριό μου”, λέει με ήρεμη φωνή και δείχνει βίντεο στο κινητό του.
Το Σαββατοκύριακο πριν από τις ταραχέςυπήρξαν βίαιες συγκρούσεις μεταξύ Σύριων αιτούντων άσυλο και ντόπιων στη Χλώρακα, ένα χωριό περίπου 70 χιλιόμετρα δυτικά της Λεμεσού.
Μετά τις ταραχές οι Αρχές επικοινώνησαν μαζί του, τον διαβεβαίωσαν ότι μπορούσε να επισκευάσει τα πάντα και ότι θα το πληρώσουν, αναφέρει το Ελμπασαράτι. Ωστόσο, μετά την επίθεση από βίαιους ακροδεξιούς, πολύ λιγότεροι επισκέπτονται πλέον το εστιατόριό του. Ο Ελμπασαράτι λέει ότι ένιωσε εγκαταλελειμμένος από την αστυνομία, η οποία σχεδόν δεν παρενέβη. “Η αστυνομία απλώς στεκόταν εκεί, με τέσσερα-πέντε αυτοκίνητα”, λέει.
“Καλοί” ξένοι – “κακοί” ξένοι
Μετά το περιστατικό ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης καταδίκασε τη βία και έκανε λόγο για “αναξιοπρεπείς σκηνές”. Η αστυνομία παραδέχτηκε πως έκανε λάθη. Για τον κοινωνιολόγο Γιάννη Παπαδάκη αυτό δεν αρκεί. Το κράτος, λέει, πρέπει να μιλήσει ξεκάθαρα για το πώς αντιμετωπίζει η Κύπρος τους μετανάστες. “Ο Πρόεδρός μας δεν μιλάει για τα προβλήματα των μεταναστών. Δεν μιλάει επίσης για ρατσιστική βία ή την ακροδεξιά. Αρνείται ότι πρόκειται για οργανωμένη βία ενώ ήταν ξεκάθαρα οργανωμένη”, τονίζει ο Γιάννης Παπαδάκης. Με αυτή τη διαπίστωση συμφωνεί και ο πολιτικός επιστήμονας Αντώνης Έλληνας: “Οι ταραχές στη Λεμεσό ήταν το αποκορύφωμα ενός πολιτικού λόγου του ακροδεξιού κόμματος ΕΛΑΜ στην Κύπρο που γίνεται ολοένα και πιο κυρίαρχο τα τελευταία χρόνια”, λέει.
Με ένα ποσοστό ξένων υπηκόων άνω του 20% η Κύπρος βρίσκεται πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Μετά την οικονομική κρίση, η κυβέρνηση επιχείρησε να δελεάσει ξένους επενδυτές με ελκυστικές συμφωνίες βίζας, παρέχοντας άδειες διαμονής ως αντάλλαγμα για μεγάλα επενδυτικά ποσά. Τώρα ψηλοί γυάλινοι πύργοι υψώνονται στον ουρανό, από τους οποίους τραπεζίτες, επενδυτές ακινήτων και εταιρείες τεχνολογίας βγάζουν δισεκατομμύρια. Πάμπλουτοι άνθρωποι από χώρες όπως η Ρωσία, η Ουκρανία και το Ισραήλ βρήκαν μια δεύτερη πατρίδα στην Κύπρο και ταυτόχρονα ανέβασαν τις τιμές των ακινήτων. Τα ενοίκια σε πόλεις όπως η Λεμεσός έχουν γίνει δυσβάσταχτα, ακόμη και για την ισχυρή μεσαία τάξη των ντόπιων. Ωστόσο, το μίσος το βράδυ των ρατσιστικών επιθέσεων στράφηκε εναντίον άλλων ξένων.