Τρία χρόνια μετά τον Δεύτερο Πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ του 2020, το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε αυτή την εβδομάδα στρατιωτική επιχείρηση, την οποία το καθεστώς στο Μπακού χαρακτήρισε «αντιτρομοκρατική επιχείρηση». Το Μπακού απαιτεί τώρα την «πλήρη και άνευ όρων» αποχώρηση των Αρμενίων από την περιοχή, για την οποία υπάρχει διαμάχη με την Αρμενία εδώ και δεκαετίες.
Το Αζερμπαϊτζάν θέλει να «αποκαταστήσει τη συνταγματική τάξη», αλλά και να «αφοπλίσει και να διασφαλίσει την αποχώρηση των σχηματισμών των αρμενικών ενόπλων δυνάμεων από τα εδάφη μας, [και] να εξουδετερώσει τις στρατιωτικές τους υποδομές», δήλωσε ο υπουργός Άμυνας του Αζερμπαϊτζάν, Zakir Asker Oghlu Hasanov.
Η Αρμενία, εν τω μεταξύ, καταγγέλλει τη «μεγάλης κλίμακας επιθετικότητα» του Αζερμπαϊτζάν, κατηγορώντας το ότι βομβαρδίζει πόλεις και χωριά, προκαλώντας το θάνατο αμάχων.
Η ΕΕ σχολίασε την κατάσταση, με τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ Josep Borrell να καταδικάζει τη στρατιωτική επίθεση στο Καραμπάχ και να καλεί το Αζερμπαϊτζάν να τη σταματήσει.
«Είναι επείγον να συνεχιστεί ο διάλογος μεταξύ του Μπακού και των Αρμενίων του Καραμπάχ. Αυτή η στρατιωτική κλιμάκωση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για να εκτοπιστεί ο τοπικός πληθυσμός», δήλωσε, προσθέτοντας ότι η ΕΕ παραμένει δεσμευμένη, ως διαμεσολαβητής, να διευκολύνει τον διάλογο μεταξύ των αρχών του Αζερμπαϊτζάν και των Αρμενίων.
«Τα ίδια λάθη» με την Ουκρανία
Στη Γαλλία, ωστόσο, η αντίδραση της ΕΕ προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, με πολιτικούς να επικρίνουν την αδυναμία των παρατηρήσεων του Borrell.
«Το δελτίο Τύπου του επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας δεν στέκεται στο ύψος των περιστάσεων», δήλωσε ο πρόεδρος της Renew, Stéphane Séjourné, γενικός γραμματέας του κόμματος Renaissance του Emmanuel Macron και ανεπίσημος σύμβουλος του Γάλλου προέδρου.
«Προειδοποιούμε γι’ αυτό εδώ και μήνες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Είχε γραφτεί ότι η Ρωσία θα άφηνε τις δυνάμεις που έχουν την εξουσία», δήλωσε ο Séjourné στο France Inter την Πέμπτη.
«Φοβάμαι ότι θα κάνουμε ακριβώς τα ίδια λάθη με την Ουκρανία, σε ένα μείγμα γεωπολιτικής και οικονομικών συμφερόντων [και ότι] για τους Ευρωπαίους, τα οικονομικά συμφέροντα θα υπερισχύσουν των εδαφικών συμφερόντων», πρόσθεσε.
Τον Ιούλιο του 2022, η ΕΕ υπέγραψε συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν στο πλαίσιο μιας στρατηγικής για τη διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου μετά την απόφαση του μπλοκ να διακόψει σταδιακά τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία. Το Μπακού δεσμεύτηκε να διπλασιάσει τις προμήθειές του προς το μπλοκ μεταξύ 2022 και 2027, με στόχο να εξάγει 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως στην ΕΕ έως το 2027.
Το Αζερμπαϊτζάν διαθέτει τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου στο έδαφός του, με δυναμικό που εκτιμάται σε 2.600 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Συγκριτικά, η ΕΕ καταναλώνει περίπου 400 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως και σήμερα εισάγει περίπου οκτώ δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.
Στη συνέντευξή του στο France Inter, ο Séjournée εξέφρασε επίσης τη λύπη του για το γεγονός ότι οι εταίροι στην ΕΕ δεν υποστηρίζουν επαρκώς τη δέσμευση της Γαλλίας στο θέμα αυτό. «Προσπαθούμε να οικοδομήσουμε έναν συνασπισμό», δήλωσε.
Την κριτική για την αντίδραση της ΕΕ επανέλαβε η συνάδελφος του κόμματος και πρόεδρος της υποεπιτροπής άμυνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Nathalie Loiseau (Renew).
«Στην πραγματικότητα, η Επιτροπή, η Ύπατη Εκπρόσωπος και το Συμβούλιο έχουν δώσει σιωπηρά το πράσινο φως στον Ιλχάμ Αλίεφ, τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, να γονατίσει τους Αρμένιους του Ναγκόρνο-Καραμπάχ», δήλωσε η Loiseau την Τετάρτη, προσθέτοντας ότι οι βομβαρδισμοί του Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ αποσκοπούν στην «εθνοκάθαρση» του αρμενικού πληθυσμού.
Κριτικές απέναντι στην αντίδραση της ΕΕ εξαπέλυσε και η Αριστερά.
Σε συνέντευξή του στο περιοδικό Telerama, για παράδειγμα, ο κομμουνιστής γερουσιαστής Pierre Ouzoulias κατηγόρησε «την Ευρώπη ότι κάνει τα στραβά μάτια στην αζέρικη δικτατορία».
Παράλληλα, ο ευρωβουλευτής Raphaël Glucksmann (S&D) αναρωτήθηκε αν η ΕΕ «θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί την τυραννία του Μπακού, υποστηριζόμενη από το φυσικό αέριο της και την αδυναμία μας, και θα μας κάνει έτσι συνεργούς σε εθνοκάθαρση».
Με την ΕΕ και τη Γαλλία να είναι οι «τελευταίοι σύμμαχοι» της Αρμενίας, «η εγκατάλειψή τους θα ήταν μια ηθική ΚΑΙ γεωπολιτική καταστροφή», πρόσθεσε στο X.
Ο δεξιός ευρωβουλευτής François-Xavier Bellamy (Les Républicains/EPP) κατήγγειλε επίσης ότι «η σιωπή της Ευρώπης και του δυτικού κόσμου απλώς ενθάρρυνε τον [Αζέρο πρόεδρο] Aliyev να προχωρήσει περισσότερο».
Κάλεσε επίσης την ΕΕ να αναλάβει δράση επειδή, με το πρόσχημα μιας «αντιτρομοκρατικής επιχείρησης», το Αζερμπαϊτζάν «σκοτώνει παιδιά, γυναίκες και αθώους πολίτες».
Κυρώσεις
Όπως και οι Γάλλοι ηγέτες της Renew, ο Bellamy ζητά κυρώσεις.
«Όχι σε μια εβδομάδα, τώρα», είπε, καλώντας την ΕΕ να «καταγγείλει τη σύμβαση φυσικού αερίου που μας συνδέει με το Αζερμπαϊτζάν».
«Αυτοί που επιτίθενται στο Καραμπάχ […] επιτίθενται σε έναν λαό που θέλουν να εξαλείψουν […] επειδή συνδέεται με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό μέσω της κληρονομιάς και του πολιτισμού του», πρόσθεσε ο Bellamy.
Ενώ «η ΕΕ γεννήθηκε μέσα από την εμπειρία της γενοκτονίας, […] θα είμαστε υπόλογοι στην ιστορία για αυτό που επιτρέψαμε να συμβεί, και αυτό θα είναι η μεγαλύτερη προδοσία που μπορεί να κάνει η Ευρώπη εναντίον του εαυτού της», κατέληξε.
Σε γραπτή ερώτηση προς τον Borrell, μια ομάδα 60 ευρωβουλευτών από το ΕΛΚ, το S&D, το Renew, τους Πράσινους και το ECR ρώτησε ποιες κυρώσεις θα ληφθούν κατά του καθεστώτος του Μπακού «που είναι υπεύθυνο για την παραβίαση της εκεχειρίας».