Ελληνοτουρκικά: Η δύσκολη πρόκληση του μεταναστευτικού

Ρυθμίσεις και συνεννοήσεις στο πλαίσιο της υπάρχουσας συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας του 2016 για το μεταναστευτικό αναζητά η κυβέρνηση, καθώς περιθώρια για νέα Συμφωνία δεν διαφαίνονται στον ορίζοντα, ενώ η αύξηση των ροών τις τελευταίες εβδομάδες έχει σημάνει συναγερμό στην Αθήνα.

Σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο έχει εκφραστεί από τουρκικής πλευράς η διάθεση συνεργασίας αλλά αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να αποδειχθεί στην πράξη, καθώς η Τουρκία βεβαίως τη μεγάλη διαπραγμάτευση θα την κάνει με τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο. 

Ωστόσο, προκειμένου να βελτιώσει τη δική της εικόνα στην Ευρώπη, η Άγκυρα πιθανότατα θα επιδιώξει μια συνεννόηση με την Ελλάδα, στο πλαίσιο των υφιστάμενων συμφωνιών, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου και του περιορισμού των μεταναστευτικών ροών και της εκπλήρωσης της δέσμευσης που ανέλαβε η Τουρκία το 2016 να επιστρέψει τους μετανάστες που αποδεδειγμένα έφτασαν στα ελληνικά νησιά από το τουρκικό έδαφος.

Η Τουρκία έλαβε ένα σημαντικό χρηματικό ποσό, όπως προβλέπεται στη συμφωνία, αλλά η ΕΕ είναι απίθανο να συμμορφωθεί με τους άλλους όρους της συμφωνίας – απελευθέρωση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες και ξεμπλοκάρισμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων και των συνομιλιών για την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης – λόγω των εσωτερικών πολιτικών σχέσεων.

Σε μια προεκλογική χρονιά για την Ευρώπη, τα αντιμεταναστευτικά λαϊκιστικά κόμματα, που τροφοδοτούνται από την οικονομική κρίση και την ακρίβεια, δεν αφήνουν περιθώρια στις κυβερνήσεις να αγνοήσουν την αυξανομένη «απειλή» από την επανάληψη των μεταναστευτικών ροών. Η κατάρρευση της ζώνης Σαχέλ, η αποσταθεροποίηση στον Καύκασο, οι περιβαλλοντικές καταστροφές στη Νοτιοανατολική Ασία, ο συνεχιζόμενος πόλεμος στη Συρία, τροφοδοτούν νέες μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές.

Παρ όλα αυτά και ενώ ακόμη και στο Βερολίνο υπάρχει στροφή σε πιο σκληρή γραμμή στο μεταναστευτικό, σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν υπάρχει φως στις διαπραγματεύσεις για τη νέα πολιτική ασύλου, που θα διευκόλυνε τη διαμόρφωση κοινής μεταναστευτικής πολιτικής.

Τα περιθώρια διαπραγμάτευσης της Αθήνας είναι περιορισμένα. Η επιλογή της αύξησης του αριθμού των θεωρήσεων που χορηγούνται στους Τούρκους πολίτες που επισκέπτονται τα νησιά είναι ελκυστική, αλλά είναι σαφές ότι δεν εξισορροπείται από την απαίτηση της Τουρκίας για απελευθέρωση των θεωρήσεων προς την ΕΕ. Είναι επίσης σημαντικό η συμφωνία να λειτουργήσει εν μέρει ώστε να προβλέπει την επιστροφή στην Τουρκία των μεταναστών που φθάνουν στα νησιά από τις τουρκικές ακτές και την ταυτόχρονη μεταφορά Σύρων προσφύγων από την Τουρκία σε ευρωπαϊκές χώρες σε αναλογία μία επιστροφή/μία μεταφορά.

Η Αθήνα ορθά εξετάζει την επιλογή νομιμοποίησης για εργασία σε τομείς που υπάρχει έλλειψη εργατικών χεριών, όπως ο αγροτικός και ο κατασκευαστικός τομέας, παράτυπων μεταναστών που έχουν φθάσει στην Ελλάδα, καθώς έτσι θα  μπορέσει να καταγράψει έναν σημαντικό αριθμό μεταναστών που μετεγκαθίστανται από την Τουρκία σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Όλα όμως θα κριθούν στην πράξη, καθώς η Αθήνα έχει κάθε λόγο να επωφεληθεί της συγκυρίας και μέχρι να υπάρξει νέα επαναδιαπραγμάτευση Ε.Ε. – Τουρκίας, να έχει αποσπάσει τη δέσμευση της Τουρκικής κυβέρνησης για έστω και μικρή ανάσχεση των μεταναστευτικών ροών και στοιχειώδη συνεργασία σε επιχειρησιακό επίπεδο.

Βεβαίως, θα πρέπει να αντιμετωπισθούν και μια σειρά προβλημάτων που συνδέονται με τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και άπτονται θεμάτων που αφορούν τον πυρήνα των ελληνοτουρκικών προβλημάτων. Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την ελληνική Περιοχή Ευθύνης Έρευνας και Διάσωσης και διεκδικεί την επέκταση της δικής της αρμοδιότητας για Έρευνα και Διάσωση μέχρι το μέσο του Αιγαίου στον 25ο μεσημβρινό εκεί που εκτείνεται και η διεκδίκηση της με στόχο την επιχειρησιακή διχοτόμηση του Αιγαίου, ενώ επίσης αμφισβητεί την ελληνική αρμοδιότητα για Έρευνα και Διάσωση σε περιοχές που θεωρεί «γκρίζες ζώνες».