Δεν είναι πρώτη φορά που ο διακεκριμένος Τούρκος ιστορικός Ilber Ortayli, προειδοποίησε δημόσια για τον κίνδυνο κατάρρευσης της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Μιλώντας στην εκπομπή «Teke Tek Bilim», ο καθηγητής μίλησε για την κατάσταση της Αγίας Σοφίας, η οποία μετατράπηκε σε τέμενος πριν από τρία χρόνια και φιλοξενεί χιλιάδες επισκέπτες καθημερινά.
Με πρόσφατο άρθρο του στην εφημερίδα Ηurriyet, με τίτλο : «Ας προστατέψουμε την Αγία Σοφία», ο Ortayli επισημαίνει τους σοβαρούς κινδύνους που αντιμετωπίζει το μνημείο εξαιτίας της αύξησης της επισκεψιμότητάς, μετά την επαναλειτουργία του ως μουσουλμανικού τεμένους. Όπως επισημαίνει οι υπόγειες στοές, τα υπόγεια κανάλια, τα δίκτυα αποχέτευσης και το σύστημα εξαερισμού δεν είναι αρκετά ισχυρά για να δεχτούν τόσο μεγάλο αριθμό επισκεπτών. «Ακόμη και ένα ετήσιο κοινό 20-30 χιλιάδων ατόμων, αποτελούμενο από επιστήμονες -όπως ιστορικούς και αρχαιολόγους- εκπροσώπους των μεγάλων θρησκειών, πολιτικούς και δημόσιους υπαλλήλους των οποίων η συμβολή και οι απόψεις είναι απαραίτητες, θεωρείται μεγάλο για αυτό το μέρος».
Ο Τούρκος ιστορικός σημειώνει πως η Αγία Σοφία είναι ο αρχαιότερος ναός της ανθρωπότητας που στέκεται ακόμη στη θέση του και διατηρείται στην αρχική του δομή. «Υπάρχουν εκκλησίες που είναι παλαιότερες από την Αγία Σοφία σε αλλαγές σχήματος και όγκου, αλλά δεν έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ιστορία της τέχνης και από τεχνικής άποψης δεν μπορούν να συγκριθούν με τη μηχανική της Αγίας Σοφίας» λέει.
Σύμφωνα με τον ίδιο, με εξαίρεση τα μαυσωλεία, τα κεραμίδια και τους τέσσερις μιναρέδες που είναι μεταγενέστερες προσθήκες, καμία άλλη αλλαγή που θα επισκίαζε την αρχική μορφή της Αγίας Σοφίας δεν υπήρξε διαχρονικά.
Ο ιστορικός κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τα υπόγεια κανάλια που διέρχονται κάτω από το μνημείο, τα οποία πρέπει να επισκευαστούν, να καθαριστούν και να αποκατασταθούν άμεσα προκειμένου να μην υπάρξουν προβλήματα στην στατικότητα του μνημείου. Στο άρθρο δίνεται απάντηση και στο αίτημα για κατασκευή νέων χώρων υγιεινής (WC) και νιπτήρων, προς εξυπηρέτηση των πιστών μουσουλμάνων. «Αν όλοι όσοι μπαίνουν χρησιμοποιούν βρύσες και τουαλέτες, πώς θα μεταφέρει τα λύματα το αποχετευτικό σύστημα κάτω από το μνημείο; Αυτό θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη» τονίζει ο Ortayli που είναι καθηγητής ιστορίας στα πανεπιστήμια Galatasaray της Κωνσταντινούπολης και Bilkent της Άγκυρας. Σύμφωνα με τον Τούρκος υπουργός Τουρισμού και Πολιτισμού, Mehmet Nuri Ersoy, η Αγία Σοφία έχει δεχθεί 21 εκατομμύρια επισκέπτες από τότε που μετατράπηκε σε τζαμί πριν από τρία χρόνια. Η UNESCO έχει προειδοποιήσει ότι ενδέχεται να αφαιρέσει από την Αγία Σοφία το καθεστώς παγκόσμιας κληρονομιάς λόγω των ζημιών στο μνημείο και του πιθανού κινδύνου κατάρρευσής του.