Η Ευρώπη δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει στις γεωπολιτικές προκλήσεις

Παρά την επίδειξη ενότητας και τη σταθερή υποστήριξη προς την Ουκρανία βρέθηκαν στο επίκεντρο της τρίτης  Συνόδου Κορυφής των περίπου 50 Ευρωπαίων ηγετών την Πέμπτη (5 Οκτωβρίου), στο περιθώριο κυριάρχησε η έλλειψη προόδου στη διαμεσολάβηση της Ευρώπης για άλλες κρίσεις.

Η εικόνα με το σχήμα της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας που δημιουργήθηκε πέρυσι για να προωθήσει τη συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών από την Ισλανδία έως τον Καύκασο, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, έμοιαζε αρκετά ισχυρή. Περισσότεροι από 40 ηγέτες είχαν συγκεντρωθεί στην Πράγα  χωρίς τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Η δεύτερη συνάντηση περισσότερων από 48 Ευρωπαίων ηγετών στο Κισινάου διοργανώθηκε ως ένδειξη υποστήριξης προς τη χώρα πρώτης γραμμής τη Μολδαβία και ως επίδειξη διπλωματικής ισχύος έναντι της Ρωσίας.

Αλλά αυτή την τρίτη φορά, στη Γρανάδα, η επίδειξη ευρωπαϊκής ενότητας ήταν πιο επιβεβλημένη.

Πιθανότατα ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι  συνόψισε καλύτερα τον πραγματικό σκοπό της συνόδου κορυφής: «Η κύρια πρόκληση που έχουμε είναι να σώσουμε την ενότητα στην Ευρώπη, όχι μόνο στην ΕΕ αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη».

Προειδοποίησε τους Ευρωπαίους ηγέτες ότι η Ρωσία θα μπορούσε να ανασυγκροτήσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες και να επιτεθεί σε άλλες χώρες εντός πέντε ετών, εάν η ήπειρος αμφιταλαντευόταν στην υποστήριξή της προς το Κίεβο.

Αν και παρέμεινε βέβαιος ότι η δέσμευση της Ουάσινγκτον προς την Ουκρανία δεν θα υποχωρήσει μακροπρόθεσμα, η υποστήριξη από την Ευρώπη έγινε ακόμη πιο κρίσιμη μετά τον αποκλεισμό από το Κογκρέσο των ΗΠΑ περισσότερης βοήθειας για το Κίεβο από μια συμφωνία για τις εθνικές δαπάνες, την οποία ο Λευκός Οίκος είχε υποστηρίξει σθεναρά.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε στη Γρανάδα ότι η Ένωση επεξεργάζεται ένα πακέτο στήριξης ύψους 50 δισεκατομμυρίων ευρώ, προσθέτοντας ότι είναι «πολύ σίγουρη» για τη συνέχιση της αμερικανικής βοήθειας προς το Κίεβο.

Ωστόσο, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την ΚΕΠΠΑ, Ζοζέπ Μπορέλ προειδοποίησε τους ηγέτες ότι η Ευρώπη δεν θα είναι σε θέση να καλύψει οποιοδήποτε χρηματοδοτικό κενό αφήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες: «Σίγουρα μπορούμε να κάνουμε περισσότερα. Αλλά οι ΗΠΑ είναι κάτι αναντικατάστατο για τη στήριξη της Ουκρανίας».

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ήταν ένας από τους πολλούς που υποσχέθηκαν συνεχή στήριξη της Ουκρανίας από την Ευρώπη.

«Υπάρχει μια πολύ βαθιά, πολύ ισχυρή δέσμευση, διότι όλοι γνωρίζουμε ότι μιλάμε για την Ευρώπη και για την ίδια τη δυνατότητα μιας διαρκούς ειρήνης στην ήπειρό μας», δήλωσε.

Μεμονωμένες χώρες έδωσαν επίσης δεσμεύσεις στη Γρανάδα, συμπεριλαμβανομένης της διοργανώτριας χώρας Ισπανίας και της Γερμανίας, αφού ο Γερμανός καγκελάριος δήλωσε ότι το Βερολίνο εργάζεται για την προμήθεια ενός επιπλέον πυραυλικού συστήματος αεράμυνας Patriot στην Ουκρανία.

Αρκετοί ηγέτες της ΕΕ προειδοποίησαν ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ποντάρει στο ότι η Δύση θα κουραστεί από τη μακροχρόνια υποστήριξη της Ουκρανίας, ανοίγοντας του το δρόμο για τη νίκη.

Ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η συγκέντρωση στη Γρανάδα, ο Πούτιν, μιλώντας από το θέρετρο Σότσι στη Μαύρη Θάλασσα, κατηγόρησε τη Δύση ότι έχει χάσει την επαφή με την πραγματικότητα για τον πόλεμο στην Ουκρανία και προειδοποίησε ότι αν οι ηγέτες της έχουν ξεχάσει πώς να συμβιβάζονται, τότε ο κόσμος «θα δει πού οδηγεί αυτή η αλαζονεία».

«Νομίζω ότι η Ρωσία θέλει να μας κουράσει», δήλωσε στους δημοσιογράφους η πρωθυπουργός της Εσθονίας Κάγια Κάλλας. «Πρέπει να της δείξουμε ότι δεν θα κουραστούμε. Πρέπει να βοηθήσουμε την Ουκρανία όσο χρειαστεί».

Ενώ η επίσημη ατζέντα της συνόδου κορυφής της Πέμπτης περιλάμβανε θέματα όπως οι μεταφορές, η ενέργεια και η τεχνητή νοημοσύνη, οι συναντήσεις και οι εμφανίσεις στο περιθώριο ήταν αυτές που παρουσίασαν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον.

Αυτές οι δευτερεύουσες συνομιλίες επρόκειτο να επικεντρωθούν στις κρίσεις μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, καθώς και της Σερβίας και του Κοσόβου, οι οποίες έχουν αναζωπυρωθεί τις τελευταίες εβδομάδες και η ΕΕ αποτυγχάνει στην επιτυχή διαμεσολάβηση.

Τα σχέδια όμως για μια συνάντηση μεταξύ του πρωθυπουργού της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν και του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ τινάχτηκαν στον  αέρα, αφού ο τελευταίος αποχώρησε από τη σύνοδο κορυφής.

Πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες καταδίκασαν την κίνηση του Αζερμπαϊτζάν τον περασμένο μήνα, αφότου το Μπακού ανέκτησε εκ νέου τον έλεγχο μιας περιοχής που κατοικείται από Αρμένιους, με αποτέλεσμα περισσότεροι από 100.000 από αυτούς να εγκαταλείψουν την περιοχή.

Η Ρωσία, η παραδοσιακή δύναμη στην περιοχή, αρνήθηκε να βοηθήσει την Αρμενία όταν το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε την μονοήμερη επίθεσή του στα τέλη Σεπτεμβρίου.

Στη Γρανάδα, ο Μακρόν, ο Σολτς και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ επαναβεβαίωσαν την «ακλόνητη υποστήριξή» τους προς την Αρμενία μετά τη συνάντησή τους με τον Πασινιάν.

«Εξέφρασαν επίσης την υποστήριξή τους στην ενίσχυση των σχέσεων ΕΕ-Αρμενίας, σε όλες τις διαστάσεις τους, με βάση τις ανάγκες της Δημοκρατίας της Αρμενίας», ανέφεραν σε κοινή δήλωση.

Μιλώντας σε δημοσιογράφους μετά τις παράπλευρες συνομιλίες, ο Μισέλ, ο οποίος επιβλέπει την παραπαίουσα ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ των δύο χωρών του Καυκάσου, δήλωσε ότι έχει προσκαλέσει τους ηγέτες της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν σε συνάντηση στις Βρυξέλλες μέχρι το τέλος του μήνα.

Ωστόσο, μια επίλυση του ζητήματος φαίνεται να απέχει ακόμη πολύ. Κι αυτό γιατί τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν μέχρι στιγμής προσπαθήσει να βρουν μια απάντηση στην κρίση και παραμένουν διχασμένες ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης μιας πιθανής περαιτέρω κλιμάκωσης.

Παρόμοια αποτελέσματα υπήρξαν και στο ζήτημα Σερβίας- Κοσόβου, αφού ελάχιστη πρόοδος έγινε στη διαμάχη στη Σύνοδο της Γρανάδας.

Η πρόεδρος του Κοσόβου Βιόσα Οσμάνι αρνήθηκε κατηγορηματικά να συναντηθεί με τον πρόεδρο της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ζητώντας από την ΕΕ να επιβάλει πρώτα κυρώσεις στο Βελιγράδι.

«Πρώτα οι κυρώσεις και μετά μπορούμε να μιλήσουμε για τα υπόλοιπα», δήλωσε η Οσμάνι στους δημοσιογράφους στη Γρανάδα.

Με το τέλος της Συνόδου και καθώς οι ηγέτες κατευθύνονταν προς το γραφικό φρούριο Αλάμπρα για δείπνο, αρκετοί διπλωμάτες εξέφρσαν τη δυσαρέσκειά τους για την έλλειψη απτών αποτελεσμάτων.

«Το μόνο πράγμα που καταφέραμε να κάνουμε είναι να μην δείξουμε διχόνοια – μέχρι στιγμής», σχολίασε ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης.

Οι ηγέτες της ΕΕ των 27 θα συγκεντρωθούν χωριστά για μια άτυπη σύνοδο κορυφής της ΕΕ την Παρασκευή (6 Οκτωβρίου), όπου η μετανάστευση αναμένεται να κυριαρχήσει τις συνομιλίες παρά τον αρχικό σχεδιασμό για συζήτηση επί της μελλοντικής στρατηγικής ατζέντας του μπλοκ και της δυνατής μεταρρύθμισης και διεύρυνσης.