Βαθαίνει το ρήγμα στις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας για τη Συρία

Η κατάρριψη τουρκικού drone από αμερικανικό μαχητικό αεροσκάφος στη Βορειοανατολική Συρία, πολύ κοντά στη βάση όπου σταθμεύουν 900 στρατιώτες των αμερικανικών ειδικών δυνάμεων, ήρθε να θυμίσει μια πηγή διαρκούς έντασης στην περιοχή.

Για την Τουρκία το γεγονός ότι ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία φάνηκε να ανοίγει τον δρόμο για τη συγκρότηση μιας οιονεί κουρδικής κρατικής οντότητας δίπλα στα σύνορα με την Τουρκία αποτέλεσε ίσως την πιο κρίσιμη υπαρξιακή απειλή των τελευταίων ετών.

Και αυτό γιατί ενώ είχε ως ένα βαθμό εξασφαλίσει ότι οι βασικές πολιτικές παρατάξεις του Ιρακινού Κουρδιστάν δεν θα υποβοηθούσαν οποιοδήποτε σχέδιο για διεκδίκηση άλλου καθεστώτος για το τουρκικό Κουρδιστάν και ενώ φαινόταν ότι μπορούσε να επιφέρει αποφασιστικά πλήγματα στις υποδομές του PKK στο Βόρειο Ιράκ, οι ελεγχόμενες από τις αδελφές του PKK οργανώσεις αυτόνομες κουρδικές περιοχές φάνταζαν σαν εφαλτήριο μιας συνολικότερης ανατροπής.

Και αυτό γιατί πέραν όλων των άλλων με τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία (που η Τουρκία υπήρξε με έναν τρόπο μέρος του αφού υποστήριξε ένοπλες οργανώσεις της αντιπολίτευσης και αρχικά τουλάχιστον επεδίωξε συστηματικά την ανατροπή της κυβέρνησης Άσαντ) κατέρρευσαν και οι συμφωνίες που υπήρχαν με τη Δαμασκό για τον περιορισμό της δράσης των Κούρδων σε βάρος της Τουρκίας.

Αυτός ήταν ο λόγος που η Τουρκία συστηματικά επεδίωξε να αποκτήσει παρουσία στο έδαφος της Συρίας και διεκδίκησε και διεκδικεί να αποκτήσει μια ζώνη ασφαλείας που δεν θα επιτρέπει στις κουρδικές οργανώσεις να επιχειρούν στην Τουρκία.

Η σύμπραξη των ΗΠΑ με τους Κούρδους της Συρίας

Όμως, αυτό προσέκρουσε και προσκρούει στην πραγματικότητα που δημιούργησε η εμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες οι κουρδικές πολιτοφυλακές στη Συρία  YPG αποδείχτηκαν ο καθοριστικός σύμμαχος «στο έδαφος» στην πάλη κατά του Ισλαμικού Κράτους, όπως φάνηκε π.χ. στη μεγάλη μάχη για την κατάληψη της Ράκκα.

Και ακόμη και όταν φάνηκε να ανατρέπεται ο συσχετισμός σε βάρος του Ισλαμικού Κράτους, οι ΗΠΑ επέλεξαν να διατηρήσουν τη συνεργασία με τους Κούρδους στη Συρία. Και παρότι επέτρεψαν στην Τουρκία να επιχειρήσει σε βάρος του κουρδικού θύλακα της Αφρίν ουσιαστικά έθεσαν ως όριο τις περιοχές που και σήμερα είναι υπό κουρδικό έλεγχο, περιοχές που περιλαμβάνουν και ένα μεγάλο μέρος από τις πετρελαιοπηγές που διαθέτει η Συρία.

Αυτό επιτρέπει στις ΗΠΑ να διατηρούν μια σταθερή παρουσία στη Συρία και επίσης να μπορούν να καθυστερήσουν την διαδικασία αποκατάστασης της πολιτικής και εδαφικής ενότητας της Συρίας, καθώς δεν η εξάρτηση που έχουν οι κουρδικές δυνάμεις από τις ΗΠΑ κυρίως απέναντι στην Τουρκία, σημαίνει ότι δεν μπορούν τόσο εύκολα να δεχτούν τις προτάσεις που κάνουν η Ρωσία και η κυβέρνηση της Δαμασκού για ένα καθεστώς αυτονομίας εντός μιας ενιαίας Συρίας. Την ίδια στιγμή ακριβώς αυτή η απορριπτική θέση απέναντι σε Κουρδική κρατική οντότητα που έχει φέρει την Τουρκία εντός των διεργασιών στις οποίες συμμετέχουν η Ρωσία, το Ιράν και η κυβέρνηση της Δαμασκού.

Βεβαίως αυτή η κατάσταση έχει απαιτήσει ορισμένες ακροβασίες από τη μεριά των ΗΠΑ, που θεωρούν τρομοκρατική οργάνωση το PKK, αλλά όχι την αδελφή οργάνωσή του στη Συρία, θέση που επανέλαβαν και πρόσφατα.

Όμως, αυτό δημιουργεί ένα σοβαρό πρόβλημα στην Τουρκία που διαρκώς πιέζει να πάρει «πράσινο φως» για επέκταση της ζώνης ασφαλείας που διαθέτει. Αυτό μπορεί να εξηγήσει και γιατί η Τουρκία το τελευταίο διάστημα πάντα προσπαθεί να αποδώσει την ευθύνη για οποιαδήποτε ενέργεια του PKK σε τουρκικό έδαφος σε Κούρδους που ήρθαν από τη Συρία σε μια απόπειρα να πείσει τις ΗΠΑ να αλλάξουν στάση, στοιχείο που επαναλήφθηκε και μετά την τελευταία επίθεση στην Άγκυρα.

Η “κόκκινη γραμμή” των ΗΠΑ και η Τουρκία

Και ήταν ακριβώς η επίθεση την Κυριακή στην Κωνσταντινούπολη που οδήγησε στην απόφαση της Άγκυρας να προχωρήσει σε αντίποινα σε βάρος των Κούρδων στη Συρία πραγματοποιώντας επιθέσεις στους κουρδικούς θύλακες στη Βορειοανατολική Συρία χτυπώντας 21 διαφορετικά σημεία. Μόνο που αυτό σήμαινε και επιθέσεις κοντά στα σημεία που βρίσκονται οι αμερικανικές δυνάμεις.

Αυτή ακριβώς ήταν η «κόκκινη γραμμή» που οι ΗΠΑ θεώρησαν ότι δεν έπρεπε να περάσει η Τουρκία και επέλεξαν να στείλουν ένα μήνυμα καταρρίπτοντας το τουρκικό drone. Ουσιαστικά, το μήνυμα ήταν ότι προς το παρόν η Ουάσιγκτον δεν αλλάζει στάση και θα συνεχίζει να μην αντιμετωπίζει τις κουρδικές πολιτοφυλακές στη Συρία ως τρομοκρατικές οργανώσεις και ότι δεν θα επιτραπεί στην Τουρκία να κάνει «μονομερείς ενέργειες» στο έδαφος της Συρίας, όπως κατά καιρούς έχει προαναγγείλει ο Ερντογάν.

Πάντως η τουρκική πλευρά, που έσπευσε να πει ότι δεν ήταν δικό της drone,  επιμένει στην απαίτηση να θεωρηθούν και οι κουρδικές πολιτοφυλακές στη Συρία τρομοκρατικές οργανώσεις. Χαρακτηριστική και η ανάρτηση του διευθυντή επικοινωνίας της τουρκικής προεδρίας  Φαχρατίν Αλτούν όπου αναφέρει χαρακτηριστικά: Καλούμε τους συμμάχους και συνεργάτες μας να δουν το PKK και τα παρακλάδια του στην περιοχή ως αυτό που είναι να σταματήσουν να τα υποστηρίζουν. Όπως λέει ο Πρόεδρος μας Ερντογάν δεν υπάρχει καλός τρομοκράτης. Δεν μπορείς να πολεμήσεις μία τρομοκρατική ομάδα με μια άλλη».

Η επίθεση στη Χομς

Την ίδια στιγμή οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις δέχτηκαν ένα ισχυρό πλήγμα με την επίθεση με drone που έφερε εκρηκτικά στη στρατιωτική ακαδημία στη Χομς, την Πέμπτη 5 Οκτωβρίου, με τα θύματα να ξεπερνούν τα 100.

Η κυβέρνηση της Δαμασκού απέδωσε την επίθεση σε τρομοκρατικές οργανώσεις, καθώς τόσο η Ταγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, η μετεξέλιξη της Αλ Κάιντα στη Συρία που ελέγχει τον θύλακα της Ιντλίμπ, όσο και οι εναπομείνασες δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους έχουν χρησιμοποιήσει drone.

Η κλίμακα της επίθεσης πάντως παραπέμπει σε μια συνολικότερη αναζωπύρωση της σύγκρουσης που έδειχνε να έχει σταθεροποιηθεί το προηγούμενο διάστημα, ύστερα από την ανακατάληψη των περισσότερων περιοχών που ήταν υπό τον έλεγχο των ένοπλων ισλαμικών οργανώσεων. Σε αυτό έχει συντελέσει και το γεγονός ότι παρότι δεν μπορεί πλέον να τεθεί ζήτημα «αλλαγής καθεστώτος» στη Συρία, η Δύση δεν έχει δείξει κάποια προθυμία να προχωρήσει μια ειρηνευτική διαδικασία που να κατατείνει στην αποκατάσταση της εδαφικής και πολιτικής ενότητας της Συρίας, παρά το γεγονός ότι η Δαμασκός έχει αποκαταστήσει τις σχέσεις της με αρκετές από τις αραβικές χώρες.

Αντιθέτως, στο πλαίσιο και το «Νέου Ψυχρού Πολέμου» οι ΗΠΑ και οι άλλες δυτικές δυνάμεις δεν φαίνεται να προκρίνουν μια τέτοια διαδικασία, μια που εξακολουθούν να θεωρούν την κυβέρνηση της Δαμασκού απλώς έναν σύμμαχο της Ρωσίας, του Ιράν και της Κίνας. Αντιλαμβάνονται ότι δεν υπάρχει κάποια εναλλακτική πολιτική λύση, αλλά ως έναν βαθμό προκρίνουν τη μη λύση, ιδίως από τη στιγμή που η Ρωσία εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία δεν μπορεί να δώσει τις ίδιες δυνάμεις στη Συρία.

Αυτό πιθανώς να γεννά την αίσθηση στις ένοπλες ισλαμικές οργανώσεις, όπως και όποιον θα ήθελε μια αποσταθεροποίηση της περιοχής, ότι υπάρχει ένα περιθώριο να κάνουν πολύ πιο αισθητή την παρουσία τους και να αλλάξουν τον συσχετισμό.