Μια εντελώς νέα, ψηφιακή διαδικασία θα βρίσκουν στο εξής μπροστά τους οι δανειολήπτες που καθυστερούν δόσεις των δανείων τους. Περισσότερα από δύο χρόνια μετά την ψήφιση της σχετικής διάταξης, κυβέρνηση και Τράπεζα της Ελλάδος θέτουν σε λειτουργία μία νέα ηλεκτρονική πλατφόρμα, μέσω της οποίας οι τράπεζες θα προχωρούν σε.. ακτινογραφία για να διαπιστώνουν την οικονομική κατάσταση του οφειλέτη και να προτείνουν κάποια από τις προβλεπόμενες από τον Κώδικα Δεοντολογίας της ΤτΕ λύσεις για διευθέτηση της οφειλής.
Η νέα πλατφόρμα αποτελεί βασικό εργαλείο, στο γενικότερο πλαίσιο της στρατηγικής για την αποτροπή νέων «κόκκινων» δανείων. Στόχος είναι οι καθυστερήσεις στις πληρωμές να αντιμετωπίζονται έγκαιρα και με έναν αυτοματοποιημένο μηχανισμό, ώστε να μην χάνεται χρόνος και το πρόβλημα επιδεινώνεται, με τελική συνέπεια να μένει στην τράπεζα ένα προβληματικό δάνειο που είναι πιο δύσκολο να ρυθμισθεί, ενώ θα έχει χειροτερεύσει στο μεταξύ η οικονομική θέση του δανειολήπτη όπως γράφει ο Νώντας Χαλδούπης.
Η μεταρρύθμιση αυτή είχε προβλεφθεί στον νόμο 4818 που είχε ψηφισθεί τον Απρίλιο του 2021, αλλά παρέμενε «αδρανής», καθώς χρειαζόταν να αντιμετωπισθούν πολλά τεχνικά ζητήματα. Πλέον, η νέα ηλεκτρονική πλατφόρμα μπορεί να λειτουργήσει, αφού δημοσιεύθηκε και η σχετική κοινή απόφαση των υπουργών Οικονομικών, Ψηφιακής Διακυβέρνησης και του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος.
Τι θα αλλάξει, όμως, στην καθημερινότητα των δανειοληπτών, φυσικών προσώπων και εταιρειών, με τη λειτουργία της νέας πλατφόρμας; Ο Κώδικας Δεοντολογίας της Τράπεζας της Ελλάδος για τη διαχείριση των καθυστερήσεων οφειλών σε πιστωτικά ιδρύματα προβλέπει τέσσερα στάδια επίλυσης καθυστερήσεων. Αυτό δεν αλλάζει. Όμως, τα δύο από τα τέσσερα στάδια, που είναι και ιδιαίτερα σημαντικά, θα γίνονται στο εξής μέσα από την ηλεκτρονική πλατφόρμα.
Το πρώτο στάδιο είναι η επικοινωνία με τον δανειολήπτη, που θα συνεχίσει να γίνεται με τις γνωστές μεθόδους. Όταν υπάρχει καθυστέρηση καταβολής, εν όλω ή εν μέρει, σύμφωνα με το συμφωνημένο πρόγραμμα καταβολών, το πιστωτικό ίδρυμα αρχίζει μια προσπάθεια επικοινωνίας με τον δανειολήπτη, με σκοπό να διερευνήσει τα αίτια της καθυστέρησης και να τον βοηθήσει να βρει μια λύση. Η επικοινωνία αυτή μπορεί να γίνει με οποιονδήποτε τρόπο, όπως τηλεφωνική κλήση, e-mail, επιστολή, κ.λπ.
Στο δεύτερο στάδιο, θα… παίρνει μπροστά η ηλεκτρονική πλατφόρμα. Πρόκειται για το στάδιο της συγκέντρωσης οικονομικών και άλλων πληροφοριών από τον δανειολήπτη, υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει ανταποκριθεί στην αρχική επικοινωνία -εάν δεν ανταποκριθεί θα είναι… υποψήφιος να χαρακτηρισθεί ως μη συνεργάσιμος, χάνοντας τις ευκαιρίες ρύθμισης της οφειλής.
Ο δανειολήπτης θα μπαίνει στην ηλεκτρονική πλατφόρμα, θα συμπληρώνει τα στοιχεία του και θα πρέπει να δίνει έγκριση για την άρση του απορρήτου των τραπεζικών του καταθέσεων και του φορολογικού του απορρήτου, ενώ θα ενημερώνεται ότι η τράπεζα θα μπορεί να λαμβάνει στοιχεία για την οικονομική του συμπεριφορά και από τον Τειρεσία. Με αυτό τον τρόπο, ουσιαστικά θα γίνεται πολύ γρήγορα μια οικονομική «ακτινογραφία» του δανειολήπτη, για να μπορέσει η τράπεζα να αποφασίσει ποια διευθέτηση θα του προτείνει.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην αίτηση ο δανειολήπτης θα είναι υποχρεωμένος να δίνει συνολική εικόνα των οφειλών του προς το ελληνικό Δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία, ιδιωτική ασφάλιση και λοιπούς ιδιώτες, αναγράφοντας την ταυτότητα οφειλής/τον Αριθμό σύμβασης, την Επωνυμία ιδρύματος, το Είδος οφειλής, το Ύψος ληξιπρόθεσμης οφειλής, το Ύψος άληκτου μέρους οφειλής, την Ημερομηνία λήξης οφειλής, το Ύψος μηνιαίας καταβλητέας δόσης και το Είδος εξασφάλισης.
Με βάση αυτά τα στοιχεία, η διαδικασία θα περνά στο τρίτο στάδιο, το στάδιο της αξιολόγησης των οικονομικών στοιχείων. Στο τέταρτο και τελευταίο στάδιο, θα γίνεται η πρόταση κατάλληλης λύσης, όπως προβλέπει ο Κώδικας Δεοντολογίας. Οι προτάσεις της τράπεζας (μπορεί να είναι περισσότερες από μία εναλλακτικές λύσεις) θα αναρτώνται στην ηλεκτρονική πλατφόρμα και ο δανειολήπτης θα μπορεί εντός 15 ημερών να δηλώσει αποδοχή, απόρριψη ή να καταθέσει τη δική του πρόταση, που θα πρέπει να εξετασθεί από τον πιστωτικό φορέα.
Το «μενού» των ρυθμίσεων Σημειώνεται ότι οι τράπεζες θα μπορούν να επιλέγουν προτάσεις διευθέτησης μέσα από το τυποποιημένο «μενού» του Κώδικα Δεοντολογίας, έχοντας τη δυνατότητα και να συνδυάζουν περισσότερες από μία προτάσεις. Ο Κώδικας προβλέπει τρεις τύπους ρυθμίσεων. Ειδικότερα:
Τύποι βραχυπρόθεσμων ρυθμίσεων Ως βραχυπρόθεσμοι τύποι ρυθμίσεων θεωρούνται οι τύποι ρύθμισης με διάρκεια έως και δύο έτη που αφορούν σε περιπτώσεις όπου οι δυσκολίες αποπληρωμής κρίνονται, βάσιμα, προσωρινές.
(α) Κεφαλαιοποίηση Ληξιπρόθεσμων Οφειλών: Η κεφαλαιοποίηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών και η αναπροσαρμογή του προγράμματος αποπληρωμής του οφειλόμενου υπολοίπου.
(β) Τακτοποίηση Ληξιπρόθεσμων Οφειλών: Συμφωνία αποπληρωμής των ληξιπρόθεσμων οφειλών με προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα.
(γ) Μειωμένη Δόση Μεγαλύτερη των Οφειλόμενων Τόκων: Μείωση της τοκοχρεωλυτικής δόσης αποπληρωμής σε επίπεδο που υπερβαίνει αυτό που αντιστοιχεί σε αποπληρωμή μόνο τόκων για καθορισμένη βραχυπρόθεσμη περίοδο.
(δ) Καταβολή μόνο Τόκων: Κατά τη διάρκεια καθορισμένης βραχυπρόθεσμης περιόδου καταβάλλονται μόνο τόκοι.
(ε) Μειωμένη Δόση Μικρότερη των Οφειλόμενων Τόκων: Μείωση της τοκοχρεωλυτικής δόσης αποπληρωμής σε επίπεδο μικρότερο από αυτό που αντιστοιχεί σε αποπληρωμή μόνο τόκων για καθορισμένη βραχυπρόθεσμη περίοδο. Οι ανεξόφλητοι τόκοι κεφαλαιοποιούνται ή διευθετούνται.
(στ) Περίοδος Χάριτος: Αναστολή πληρωμών για προκαθορισμένη περίοδο. Οι τόκοι κεφαλαιοποιούνται ή διευθετούνται.
Τύποι μακροπρόθεσμων ρυθμίσεων
Κατατάσσονται οι τύποι ρύθμισης με διάρκεια μεγαλύτερη των δύο (2) ετών, με στόχο τη μείωση της τοκοχρεωλυτικής δόσης ή/και της δανειακής επιβάρυνσης, λαμβάνοντας υπόψη συντηρητικές παραδοχές για την εκτιμώμενη μελλοντική ικανότητα αποπληρωμής του δανειολήπτη μέχρι τη λήξη του προγράμματος αποπληρωμής.
(α) Μείωση Επιτοκίου: Μείωση του επιτοκίου ή του επιτοκιακού περιθωρίου.
(β) Παράταση Διάρκειας: Επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής του δανείου (δηλαδή μετάθεση της συμβατικής ημερομηνίας καταβολής της τελευταίας δόσης του δανείου για περισσότερα από δύο έτη).
(γ) Διαχωρισμός Οφειλής: Διαχωρισμός της οφειλής του δανειολήπτη σε δύο τμήματα:
i) το τμήμα του δανείου, το οποίο ο δανειολήπτης εκτιμάται ότι μπορεί να αποπληρώνει, με βάση την υφιστάμενη και την εκτιμώμενη μελλοντική ικανότητα αποπληρωμής του, και
ii) το υπόλοιπο τμήμα του δανείου, το οποίο τακτοποιείται μεταγενέστερα, με ρευστοποίηση περιουσίας ή άλλου είδους διευθέτηση, η οποία συμφωνείται εξ αρχής από τα δύο μέρη.
(δ) Μερική Διαγραφή Οφειλής: Οριστική διαγραφή μέρους της συνολικής απαίτησης του ιδρύματος, ώστε η εναπομένουσα οφειλή να διαμορφωθεί σε ύψος που εκτιμάται ότι είναι δυνατό να εξυπηρετηθεί ομαλά.
(ε) Λειτουργική Αναδιάρθρωση Επιχείρησης: Αναδιοργάνωση της επιχείρησης, ώστε να καταστεί βιώσιμη και ικανή για την ομαλή εξυπηρέτηση των οφειλών της. Η αναδιοργάνωση μπορεί να περιλαμβάνει ενέργειες όπως η αλλαγή διοίκησης, η πώληση περιουσιακών στοιχείων, ο περιορισμός του κόστους, ο εταιρικός μετασχηματισμός, η ανανέωση πιστωτικών ορίων ή/και η παροχή νέων δανείων.
(στ) Συμφωνία Ανταλλαγής Χρέους με Μετοχικό Κεφάλαιο: Μετατροπή μέρους της οφειλής σε μετοχικό κεφάλαιο, ώστε η εναπομένουσα οφειλή να διαμορφωθεί σε ύψος που εκτιμάται ότι είναι δυνατό να εξυπηρετηθεί ομαλά.
Λύσεις Οριστικής Διευθέτησης Ως λύση οριστικής διευθέτησης ορίζεται οποιαδήποτε μεταβολή του είδους της συμβατικής σχέσης μεταξύ ιδρύματος και δανειολήπτη ή ο τερματισμός αυτής, με στόχο την οριστική τακτοποίηση της απαίτησης του ιδρύματος έναντι του δανειολήπτη. Η λύση αυτή μπορεί να συνδυάζεται με παράδοση (εθελοντική) στο ίδρυμα των πραγμάτων επί των οποίων έχει συσταθεί εμπράγματη ασφάλεια προς μείωση του συνόλου της απαίτησης ή ακόμα και με οικειοθελή εκποίηση των πραγμάτων επί των οποίων έχει συσταθεί εμπράγματη ασφάλεια προς τακτοποίηση της απαίτησης. Παρατίθενται ενδεικτικά λύσεις που προσφέρονται στο πλαίσιο των διεθνών πρακτικών, η υιοθέτηση εκάστης εξ αυτών, όμως, τελεί υπό την επιφύλαξη των σχετικών προβλέψεων του ελληνικού δικαίου:
(α) Λοιπές Εξωδικαστικές Ενέργειες: Οι εξωδικαστικές ενέργειες που δεν εμπίπτουν σε κάποια από τις παρακάτω κατηγορίες.
(β) Εθελοντική Παράδοση Ενυπόθηκου Ακινήτου: Ο δανειολήπτης, ο οποίος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στους όρους αποπληρωμής ενυπόθηκου δανείου, παραχωρεί οικειοθελώς (δηλαδή χωρίς να απαιτηθεί η προσφυγή σε δικαστικές ενέργειες από πλευράς του ιδρύματος) την κυριότητα του υπέγγυου ακινήτου στο ίδρυμα. Στη σχετική συμφωνία διατυπώνεται σαφώς ο τρόπος διευθέτησης του τυχόν υπολοίπου. Η εν λόγω λύση μπορεί να αφορά οικιστικό ακίνητο ή επαγγελματική στέγη.
(γ) Μετατροπή σε Ενοικίαση/Χρηματοδοτική Μίσθωση: Ο δανειολήπτης μεταβιβάζει την κυριότητα του ακινήτου στο ίδρυμα υπογράφοντας σύμβαση ενοικίασης/ χρηματοδοτικής μίσθωσης, η οποία του εξασφαλίζει τη δυνατότητα μίσθωσης του ακινήτου για ορισμένη ελάχιστη χρονική περίοδο. Η εν λόγω λύση μπορεί να αφορά οικιστικό ακίνητο ή επαγγελματική στέγη.
(δ) Εθελοντική Εκποίηση Ενυπόθηκου Ακινήτου: Ο δανειολήπτης προβαίνει οικειοθελώς σε πώληση του υπέγγυου ακινήτου σε τρίτο με τη σύμφωνη γνώμη του ιδρύματος. Στην περίπτωση που το τίμημα της πώλησης υπολείπεται του συνόλου της οφειλής, το ίδρυμα προβαίνει σε διαγραφή της εναπομένουσας οφειλής. Η εν λόγω λύση μπορεί να αφορά οικιστικό ακίνητο ή επαγγελματική στέγη.
(ε) Διακανονισμός Απαιτήσεων: Εξωδικαστική συμφωνία κατά την οποία το ίδρυμα λαμβάνει είτε εφάπαξ καταβολή σε μετρητά (ή ισοδύναμα μετρητών) είτε σειρά προκαθορισμένων τμηματικών καταβολών. Στο πλαίσιο του διακανονισμού το ίδρυμα ενδέχεται να προβαίνει σε μερική διαγραφή της απαίτησης.
(στ) Υπερθεματιστής σε πλειστηριασμό: Το ίδρυμα υπερθεματίζει στον πλειστηριασμό αποκτώντας την κυριότητα του ενυπόθηκου ακινήτου ή άλλης εμπράγματης εξασφάλισης στο πλαίσιο ευρύτερης συμφωνίας οριστικής διευθέτησης της οφειλής με τη συναίνεση του δανειολήπτη.
(ζ) Ολική Διαγραφή Οφειλής: Το ίδρυμα αποφασίζει τη διαγραφή του συνόλου της οφειλής εφόσον δεν υπάρχουν ρευστοποιήσιμα στοιχεία και δεν αναμένεται περαιτέρω ανάκτηση.
Διατήρηση Υπάρχουσας Υλοποίησης Χρησιμοποιείται στην περίπτωση που το Ίδρυμα δεν υποβάλει νέα πρόταση και παραμένει στην υπάρχουσα υλοποίηση.