Έχουν περάσει 14 μήνες από τότε που η Moody’ s έβαλε την Ιταλία στο χαμηλότερο σκαλοπάτι της επενδυτικής βαθμίδας και 6 μήνες από την τελευταία προειδοποίηση του οίκου, ωστόσο η πρόθεση της Τζόρτζια Μελόνι να αυξήσει το έλλειμμα και η ευρύτερη δημοσιονομική της πολιτική φέρνουν πιο κοντά την υποβάθμιση σε «junk» στις 17 Νοεμβρίου.
Οι δηλώσεις του επικεφαλής οικονομολόγου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, για τον ιταλικό προϋπολογισμό του 2024 και το ιστορικά υψηλό επιτόκιο με το οποίο δανείστηκε χθες το ιταλικό δημόσιο από τις αγορές, επαναφέρουν στο προσκήνιο το θέμα της βιωσιμότητας του ιταλικού χρέους. Ένα ζήτημα πολύ σημαντικό για την Ευρωζώνη, καθώς το ιταλικό χρέος πλησιάζει στα 3 τρισ. ευρώ και δύσκολα μπορεί να αναδιαρθρωθεί.
Ο Πιερ Ολιβιέ Γκουρενσά ουσιαστικά προέτρεψε τον Meloni να μην εφαρμόσει τις φοροελαφρύνσεις που προβλέπονται για το επόμενο έτος. Η δημοσιονομική χαλάρωση που προωθεί η ιταλική κυβέρνηση έχει προκαλέσει την ανησυχία του ΔΝΤ και των επενδυτών ότι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης θα μπορούσε να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα στο μέλλον. Εάν ο οίκος Moody’s υποβαθμίσει την Ιταλία σε “junk”, η κατάσταση θα επιδεινωθεί περαιτέρω με σημαντική εκροή επενδυτικών κεφαλαίων.
Οι επενδυτικές ανησυχίες φάνηκαν ξεκάθαρα χθες, στη δημοπρασία 7ετούς κρατικού ομολόγου. Το ιταλικό δημόσιο ζήτησε 2,75 δισ. ευρώ και έλαβε προσφορές ύψους 4,063 δισ. ευρώ, με το επιτόκιο να διαμορφώνεται στο ιστορικό υψηλό του 4,37%. Παρόμοιο ήταν το σκηνικό και στη δημοπρασία 3ετούς ομολόγου, όπου το επιτόκιο έκλεισε στο 3,93% που είναι το υψηλότερο από τον Σεπτέμβριο του 2012.
Ταυτόχρονα, η Ιταλία στηρίζεται σε εγχώριους ιδιώτες επενδυτές για τη χρηματοδότηση του προϋπολογισμού, καθώς τόσο η Τράπεζα της Ιταλίας όσο και οι ξένοι επενδυτές έχουν μειώσει τις θέσεις τους σε ιταλικά κρατικά ομόλογα. Τα κρατικά ομόλογα που κατέχουν τα ιταλικά νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις έχουν σχεδόν διπλασιαστεί από τον Απρίλιο του 2022, εν μέρει λόγω των υψηλότερων αποδόσεων.
Η Ιταλία εμφανίζει σήμερα το υψηλότερο κόστος δανεισμού στην Ευρωζώνη και οι συζητήσεις του ιταλικού υπουργείου Οικονομικών με την Κομισιόν είναι αυτές που θα καθορίσουν την πορεία των ιταλικών ομολόγων. Η Κομισιόν έχει ήδη ενημερωθεί για το προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού της Ιταλίας για το 2024, στο οποίο ο στόχος για το έλλειμα έχει αυξηθεί στο 4,3%, από 3,7% προηγουμένως.
Πράγματι, η ιταλική κυβέρνηση δεν έχει καμία πρόθεση να επιστρέψει στο έλλειμμα κάτω του 3% που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέχρι το 2026. Οι επόμενες εβδομάδες των διαπραγματεύσεων θα είναι κρίσιμες, αλλά οι αναλυτές δεν αναμένουν επανάληψη των επεισοδίων της κυβέρνησης Σαλβίνι-Ντι Μάτζιο.
Οι οίκοι S&P, Moody’s, Fitch και DBRS θα αξιολογήσουν το ιταλικό αξιόχρεο μέσα στον επόμενο μήνα με τη Moody’s να έχει προειδοποιήσει ανοιχτά την Ιταλία από τον περασμένο Απρίλιο ότι είναι η μοναδική οικονομία στον κόσμο που κινδυνεύει να χάσει το investment grade.
Ωστόσο, η Capital Economics δεν αναμένει ότι τα ιταλικά κρατικά ομόλογα θα πωληθούν σημαντικά τους επόμενους μήνες.
Πρώτον, επειδή αναμένουμε ότι οι αποδόσεις των ομολόγων θα αρχίσουν να μειώνονται τους επόμενους μήνες, καθώς η Κεντρική Τράπεζα εγκαταλείπει τη στρατηγική των “υψηλότερων” επιτοκίων.
Δεύτερον, δεν πιστεύουμε ότι η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι θα έρθει τελικά σε ρήξη με τις Βρυξέλλες, παρά τις εκτός πραγματικότητας δηλώσεις για χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα χρήματα που θα λάβει η Ιταλία από το Ταμείο Ανάκαμψης θα αποτελέσουν κίνητρο για την Μελόνι να εργαστεί εντός των ευρωπαϊκών κανόνων.
Όμως μακροπρόθεσμα οι κίνδυνοι για το ιταλικό χρέος έχουν αυξηθεί και ο λόγος χρέος προς ΑΕΠ προβλέπεται να κινηθεί ανοδικά την επόμενη δεκαετία και όχι πτωτικά που είναι η οδηγία της ΕΕ. Τέλος, η ιταλική κυβέρνηση δεν δείχνει να χρησιμοποιεί πολύ αποτελεσματικά τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης με αποτέλεσμα οι αναπτυξιακές προοπτικές της Ιταλίας να έχουν επιδεινωθεί.