Το λευκό μπαστούνι ως εργαλείο αυτονομίας των ατόμων με οπτική αναπηρία

Η απρόσκοπτη, αυτόνομη  και αποτελεσματική μετακίνηση των ατόμων με οπτική αναπηρία, διασφαλίζεται με τη σωστή χρήση του λευκού μπαστουνιού. Έτσι πραγματώνεται και έμπρακτα το δικαίωμα στην ανεξάρτητη διαβίωση, που κατοχυρώνεται στο αρ.19 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Παρά το γεγονός ότι η ελεύθερη και ανεμπόδιστη μετακίνηση των τυφλών και με μειωμένη όραση ατόμων θεωρητικά κατοχυρώνεται σε ίση βάση με το γενικό πληθυσμό, εντούτοις ξεκινούν από διαφορετική αφετηρία, διότι υπάρχουν κάποιοι  εγγενείς περιορισμοί και εμπόδια προσβασιμότητας.

Το λευκό μπαστούνι αποτελεί τον πιο διαδεδομένο τρόπο αυτόνομης, ασφαλούς και ανεμπόδιστης μετακίνησης των ατόμων με οπτική αναπηρία σε εσωτερικούς χώρους και στο εξωτερικό περιβάλλον. Η χρήση του δεν είναι απλή, διότι βασίζεται σε ένα σύνθετο πλέγμα μεθόδων και τεχνικών, που επιτρέπουν στο χρήστη να κινείται και να προσανατολίζεται με πλήρη ασφάλεια και αποτελεσματικότητα, χρησιμοποιώντας τις άλλες αισθήσεις και δεξιότητές του, όπως ακοή, αφή, αντιληπτική ικανότητα, αξιοποιώντας παράλληλα και την πιθανή υπολειπόμενη όραση σε περίπτωση που είναι λειτουργική.

Η εκπαίδευση των ενήλικων ατόμων με πρόβλημα όρασης στην κινητικότητα, τον προσανατολισμό και τις δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης παρέχεται δωρεάν από το 1994 μέχρι και σήμερα αποκλειστικά από την αρμόδια υπηρεσία του Πανελληνίου Συνδέσμου Τυφλών, η οποία είναι στελεχωμένη με εξειδικευμένους επιστήμονες, τους εκπαιδευτές κινητικότητας, προσανατολισμού και δεξιοτήτων καθημερινής διαβίωσης. Από το 1992 μέχρι το 2000 λειτουργούσε το Κέντρο Κινητικότητας και Προσανατολισμού (Κε.Κι.Προ.), το οποίο κάλυπτε τις εκπαιδευτικές ανάγκες των παιδιών στους ανωτέρω τομείς. Σήμερα οι ανήλικοι εκπαιδεύονται από το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ). Μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσής του από τον εκπαιδευτή κινητικότητας, ο εκπαιδευόμενος είναι σε θέση να ανιχνεύει τα εμπόδια, να διασχίζει τους δρόμους, να χρησιμοποιεί τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, να συνδυάζει τις πληροφορίες που λαμβάνει και να αξιοποιεί σωστά τα εξωτερικά ερεθίσματα που δέχεται μέσω των υπόλοιπων αισθήσεων του και της μορφολογίας του εδάφους. Επιπλέον, μαθαίνει να διαχειρίζεται κατά το δυνατόν τα εμπόδια προσβασιμότητας και να ακολουθεί εναλλακτικές διαδρομές, όπου είναι εφικτό. Με τον τρόπο αυτό καθίσταται πλέον πλήρως λειτουργικός, αφού μπορεί να ζει ανεξάρτητα και να μετακινείται με άνεση και ασφάλεια όπου επιθυμεί.

Με τη χρήση του λευκού μπαστουνιού,  οι συμπολίτες μας με οπτική αναπηρία μπορούν να ενταχθούν σε ίση βάση με τους υπόλοιπους πολίτες στο εργασιακό τους περιβάλλον και εν γένει στον κοινωνικό ιστό, ενώ δεν υπόκεινται σε εξαρτήσεις από άλλα πρόσωπα και έχουν τον πλήρη έλεγχο των αποφάσεων για τη ζωή τους.

Για να επιτευχθεί όμως η αυτονομία τους στο μέγιστο βαθμό, πρέπει να μετακινούνται σε πόλεις φιλικές και καθολικά προσβάσιμες. Τα παρκαρισμένα μηχανάκια στα πεζοδρόμια, η κάλυψη των οδηγών όδευσης από τραπεζοκαθίσματα καταστημάτων εστίασης, η έλλειψη ηχητικών σηματοδοτών, η αυθαίρετη απενεργοποίηση του συστήματος τηλεματικής από οδηγούς λεωφορείων, συνιστούν καίρια εμπόδια προσβασιμότητας στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον που δυσχεραίνουν την άνετη και ασφαλή μετακίνηση των συμπολιτών μας με οπτική αναπηρία, καθώς και γενικά των εμποδιζόμενων ατόμων. Η κοινωνία πρέπει να αποκτήσει κουλτούρα ενσυναίσθησης και αποδοχής της διαφορετικότητας, έτσι ώστε όλοι μας στο μέτρο που μας αναλογεί, να μη δυσκολεύουμε τη μετακίνηση των ατόμων που κινούνται με λευκό μπαστούνι.

Παράλληλα, οι Δήμοι διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στη διαμόρφωση των όρων για την ενίσχυση της ορατότητας των ατόμων με οπτική αναπηρία και την άρση των εμποδίων προσβασιμότητας.  Σε αυτή την κατεύθυνση, το ΔΣ της ΚΕΔΕ ενέκρινε το ψήφισμα «ένας δήμος για όλους», που θέτει το πλαίσιο για την οικοδόμηση πόλεων στη βάση των αρχών της προσβασιμότητας και της συμπερίληψης, λαμβάνοντας υπόψη τη διάσταση της αναπηρίας. Το ψήφισμα βασίστηκε στο πρωτόκολλο συνεργασίας που είχε υπογραφεί τον Φεβρουάριο του 2022 μεταξύ της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης, της ΚΕΔΕ και της ΕΣΑμεΑ.

Η διαμόρφωση όρων ισότιμης πρόσβασης για τους πολίτες με οπτική αναπηρία και η σωστή χρήση του λευκού μπαστουνιού, διασφαλίζουν ένα πλαίσιο ορατότητας και ασφάλειας, που μεγιστοποιεί την αυτονομία και την ανεξάρτητη τους διαβίωση σε μια κοινωνία ποικιλομορφίας και συμπερίληψης.