Η Σύνοδος του Καΐρου και το ζήτημα των πολέμων χωρίς κανόνες

Στην παρέμβασή του στις εργασίες της σημερινής Συνόδου του Καΐρου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ευχαρίστησε αρχικά τον Αιγύπτιο πρόεδρο αλ-Σίσι, για τη φιλοξενία αυτής της διεθνούς συνόδου και μίλησε για ιδιαιτέρως σοβαρή κατάσταση στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η παρέμβαση της ελληνικής πλευράς συνέπεσε με την εκτίμηση πολιτικών και αναλυτών ότι, ουσιαστικά, οδεύουμε σε έναν νέου τύπου μεταδιπολικό κόσμο, στον οποίο αίρονται αργά αλλά σταθερά οι κανόνες δικαίου που διέπουν τις πολεμικές συγκρούσεις.

Η αναγκαία υπόμνηση του διεθνούς και ανθρωπιστικού δικαίου

Πιο συγκεκριμένα, ο Έλληνας πρωθυπουργός υπογράμμισε ότι η θέση της Ελλάδας ήταν ξεκάθαρη από την αρχή σχετικά με το ότι το Ισραήλ έχει το δικαίωμα της αυτοάμυνας σε συμφωνία όμως με το διεθνές και ανθρωπιστικό δίκαιο.

Αναφέρθηκε στους πολίτες που σκοτώθηκαν ή και βασανίστηκαν βάναυσα, που έπεσαν θύματα δολοφονικών επιθέσεων μέσα στα σπίτια τους στο Ισραήλ, ή έχασαν τη ζωή τους μέσα στο νοσοκομείο Αλαχλί της Γάζας.

Τόνισε στο σημείο αυτό ότι η συλλογική τιμωρία απαγορεύεται από τους νόμους που διέπουν τους πολέμους. Και η νομοθεσία αυτή είναι έτσι σχεδιασμένη ώστε να διασφαλίζει τα όρια της βλάβης που μπορούμε να επιφέρουμε σε άλλους ανθρώπους ακόμη κι όταν ένας πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη.

Προς μια κατάσταση πολέμου χωρίς κανόνες;

Η ανησυχία της ελληνικής πλευράς σχετικά με τον αναγκαίο σεβασμό του διεθνούς και ανθρωπιστικού δικαίου σε περιπτώσεις πολέμου συμπίπτει με μια ευρύτερη εκτίμηση, σύμφωνα με την οποία αποψιλώνονται στο πεδίο οι εν λόγω κανόνες.

Πιο συγκεκριμένα, μετά τη θηριωδία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η διεθνής κοινότητα υιοθέτησε μια σειρά συμφωνιών για να προστατευτεί από ανάλογα εγκλήματα στο μέλλον.

Ο Χάρτης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η Σύμβαση του ΟΗΕ για τη Γενοκτονία και οι  Συμβάσεις της Γενεύης για είναι από τα σημαντικότερα επιτεύγματα -επί χάρτου- για να μπουν κανόνες στη λειτουργία των διακρατικών σχέσεων και στη τάση των κρατών να πολεμούν.

Οι τελευταίες, όμως, εξελίξεις στο Ισραήλ, αλλά και αυτές με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, είναι τα πλέον πρόσφατα παραδείγματα μιας σειράς παραβάσεων αυτών των κανόνων.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και η αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς σε Ισραηλινούς αμάχους είναι και οι δύο κατάφωρες απορρίψεις αυτής της παγκόσμιας έννομης τάξης που βασίζεται σε κανόνες και προαναγγέλλουν κάτι νέο. Και οι δύο επιτιθέμενοι έχουν αναπτύξει μια εξελιγμένη, στρατιωτικοποιημένη, σύγχρονη μορφή τρομοκρατίας και δεν αισθάνονται καθόλου λυπημένοι ότι αμήχανοι γι’ αυτό.

Η Χαμάς δεν είναι κυρίαρχο κράτος, αλλά έχει την πλήρη υποστήριξη του Ιράν, ενός κυρίαρχου κράτους, και τη χρηματοδότηση από το Κατάρ, ένα κυρίαρχο κράτος. Από το 2006, η Χαμάς είναι επίσης το de facto κυβερνών κόμμα στη Γάζα. Ωστόσο, η Χαμάς δεν βλέπει τον εαυτό της ως μέρος κανενός είδους τάξης. Το Σάββατο, η Χαμάς εξαπέλυσε αυτό που φαίνεται να ήταν μια καλά σχεδιασμένη, καλά οργανωμένη επίθεση, σχεδιασμένη να σκορπίσει τον τρόμο των πολιτών και να δημιουργήσει χάος.

Οι τρομοκράτες της Χαμάς δεν έδωσαν σημασία σε κανέναν σύγχρονο νόμο του πολέμου, ή σε κανένα κανόνα οποιουδήποτε είδους: Όπως οι Ρώσοι, η Χαμάς και οι Ιρανοί υποστηρικτές της είναι επικεφαλής καθεστώτων των οποίων στόχος είναι να αναιρέσουν οτιδήποτε έχει απομείνει από τους διεθνείς κανόνες, αντικαθιστώντας τους με αναρχία.

Ευθύνες επιρρίπτονται και στα δυτικά κράτη, αν και κάπως πιο μετριασμένα. Οι δυτικές δημοκρατίες, υπό την ηγεσία των ΗΠΑ αρνήθηκαν να επιβάλουν τάξη όταν μπορούσαν, είτε επειδή παραβίασαν τους ίδιους τους κανόνες.

Δεν θα έπρεπε να ξεχνάμε πως και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου, ενδίδει στις πιο ακραίες φωνές, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών προσώπων που επιδιώκουν ρητά να υπονομεύσουν την ανεξάρτητη δικαιοσύνη του Ισραήλ και το ισραηλινό κράτος δικαίου, και κόμματα των οποίων τα μέλη υποστηρίζουν ανοιχτά τη μαζική απέλαση των Αράβων από το Ισραήλ. Επίσης, οι Ισραηλινοί έχουν σκοτώσει και οι ίδιοι αθώους Παλαιστινίους και, κατά πάσα πιθανότητα, θα το επαναλάβουν. 

Κι ακόμη, στον ΟΗΕ φαίνεται να διορίζονται -κανονισμένοι των προτέρων- αδύναμοι ηγέτες, ενώ η ΕΕ δεν έχει ακόμη σαφή πολιτική ασφάλειας.  

Στο παρελθόν τα κροκοδείλια δάκρυα των πολιτικών που εξέφρασαν «βαθιά ανησυχία» όταν παραβιάζονταν οι ανεφάρμοστοι κανόνες τους ήταν συχνά αφόρητα. Η υποκρισία τους, όπως έλεγαν για μακρινές συγκρούσεις, ήταν αφόρητη. Η ανοιχτή βαρβαρότητα έχει γίνει και πάλι διάσημη στις διεθνείς συγκρούσεις και μπορεί να περάσει πολύς καιρός μέχρι να την αντικαταστήσει οτιδήποτε άλλο