Η νέα όξυνση του μεταναστευτικού και η θέση της Τουρκίας

Η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης το προηγούμενο διήμερο δεν κατέληξε, ως αναμενόταν, σε συγκεκριμένες αποφάσεις όσον αφορά στη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος, το οποίο προβάλλει τώρα ακόμη πιο απειλητικό, καθώς εντείνονται οι ανησυχίες για νέες πιέσεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, εξαιτίας της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς και του κινδύνου γενίκευσής της.

Το ξέσπασμα του νέου πολέμου στη Μέση Ανατολή, έπειτα από τη φρικτή τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, αποτελεί επιπρόσθετη -και σοβαρή- πηγή ανησυχίας για την Ευρώπη.

Ένα από τα κύρια θέματα που συζήτησαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες στις Βρυξέλλες ήταν ο αντίκτυπος της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή επί της Ευρώπης, με έμφαση στην εσωτερική ασφάλεια και τη μετανάστευση.

Η ΕΕ χρειάζεται πρόσθετους πόρους για την αναχαίτιση της μετανάστευσης και τη στήριξη από τις γειτονικές χώρες με τις οποίες συνεργάζεται, σε μια εποχή που ο προϋπολογισμός της δέχεται πιέσεις από την έκτακτη βοήθεια προς την Ουκρανία. Οι εταιρικές σχέσεις με τρίτες χώρες στις περιοχές της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής αποκτούν ιδιαίτερη σημασία για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης, αλλά οι σχέσεις αυτές συνεπάγονται οικονομικές θυσίες.

Χρειάζονται εξάλλου και πρόσθετοι πόροι για το Ταμείο Αλληλεγγύης, το οποίο έχει ήδη εξαντληθεί, για να μπορούν να στηρίζονται χώρες οι οποίες έχουν πληγεί από τις πρόσφατες φυσικές καταστροφές. Η Επιτροπή προτείνει την αναθεώρηση του προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2021-27 (ύψους 1,1 τρισ. ευρώ), ώστε να χορηγηθούν 50 δισεκατομμύρια ευρώ στην Ουκρανία και να δαπανηθούν άλλα 15 δισεκατομμύρια ευρώ για τη μετανάστευση.

Η αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, του προϋπολογισμού δηλαδή, της Ευρωπαϊκής Ένωσης «δεν ήταν μια εύκολη συζήτηση», δήλωσε εξερχόμενος από τις εργασίες της Συνόδου Κορυφής ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.

Οι ηγέτες της ΕΕ συζήτησαν την αύξηση του προϋπολογισμού την πρώτη ημέρα της συνόδου κορυφής στις Βρυξέλλες, αλλά δεν κατέληξαν σε συμφωνία, αποφασίζοντας μόνο να “εργαστούν με σκοπό την επίτευξη συνολικής συμφωνίας έως το τέλος του έτους”. Οποιεσδήποτε αλλαγές στον προϋπολογισμό απαιτούν ομόφωνη απόφαση των κρατών μελών, τα οποία πρέπει να προβούν σε πρόσθετες συνεισφορές από τους εθνικούς τους προϋπολογισμούς.

Ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς έρχεται να θέσει τώρα νέα δεδομένα στο μεταναστευτικό, με την Τουρκία και την Αίγυπτο να διαδραματίζουν (για άλλη μια φορά) κομβικό ρόλο στην αναχαίτιση των ροών.

Σύμφωνα με πηγές του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, οι ανησυχίες για ένα νέο κύμα προσφύγων από τον πόλεμο δεν περιορίζονται στους κατοίκους της Παλαιστινιακής Αρχής που μπορεί να ζητήσουν άσυλο στην Ευρώπη, αλλά θα μπορούσαν επίσης να οδηγήσουν σε αύξηση των εντάσεων στην ευρύτερη περιοχή και σε μετακινήσεις πληθυσμών από γειτονικές χώρες όπως η Συρία, ο Λίβανος, η Ιορδανία, το Ιράκ ή το Ιράν, για να μην αναφέρουμε τις συγκρούσεις.

Η Τουρκία από την άλλη, που ήδη αντιμετωπίζει οξύ πρόβλημα με τους πρόσφυγες και μετανάστες με την κυβέρνηση Ερντογάν να δέχεται πλέον ισχυρές πιέσεις από την εκρηκτική κατάσταση στο εσωτερικό της, ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπη με ακόμη πιο οξύ ζήτημα αν προκύψει νέο προσφυγικό κύμα από τη Μέση Ανατολή.

Πλέον δείχνει να αντιλαμβάνεται η Άγκυρα ότι δεν μπορεί να εργαλειοποιεί το μεταναστευτικό. Αντιθέτως, μετά και την αλλαγή στην ηγεσία του καθ’ ύλην αρμόδιου υπουργείου Εσωτερικών και την ανάληψη καθηκόντων από τον Αλί Γερλίκαγια, κατανοεί ότι για να σταματήσουν οι μετανάστες να έρχονται στην Τουρκία, πρέπει να τους δοθεί το μήνυμα ότι δεν θα μπορέσουν να συνεχίσουν το ταξίδι του προς τις χώρες της ΕΕ, δηλαδή δεν θα μπορέσουν να περάσουν στην Ελλάδα ή τη Βουλγαρία.

Οι αλλαγές έχουν ήδη αρχίσει να αποδίδουν απτά αποτελέσματα στον Έβρο, παρατήρησαν πρόσφατα στην Αθήνα. Η τουρκική πλευρά φέρεται να έχει ζητήσει περιθώριο περίπου πέντε μηνών για να κάνει το ίδιο και στο Αιγαίο. Ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Δημήτρης Καιρίδης επιβεβαίωσε ότι Ελλάδα και Τουρκία βρίσκονται κοντά σε συμφωνία για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος, όταν επισκέφθηκε την Άγκυρα την περασμένη Δευτέρα για να συναντηθεί με τον Αλί Γερλίκαγια. Οι εν εξελίξει συνομιλίες έχουν καταληκτική ημερομηνία την 7η Δεκεμβρίου και ένα “μνημόνιο κατανόησης” αναμένεται να παρουσιαστεί σε συνάντηση ανώτερης συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών που θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη παρουσία του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Ταγίπ Ερντογάν.

Πέραν από τη διμερή συνεργασία Ελλάδας-Τουρκίας για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, ο Τούρκος υπουργός Εσωτερικών θα μεταβεί εντός του Νοεμβρίου στις Βρυξέλλες, όπου θα συναντηθεί με την επίτροπο Ίλβα Γιόχανσον, για να συζητήσει το μεταναστευτικό, το οποίο θέτει η τουρκική πλευρά σε συνδυασμό με το θέμα των θεωρήσεων εισόδου στη Ζώνη Σένγκεν για τους Τούρκους πολίτες -της διευκόλυνσης στη χορήγησή τους σε πρώτη φάση, αν όχι της κατάργησής τους.