Το Ισραήλ διαπράττει ή όχι εγκλήματα πολέμου; – Η επίκαιρη επάνοδος ενός παλαιού ερωτήματος

Εώς τις 26 Οκτωβρίου 2023, τουλάχιστον 6.547 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί και 17.439 έχουν τραυματιστεί στις ισραηλινές επιδρομές στη Γάζα από τις 7 Οκτωβρίου, όταν τρομοκράτες της Χαμάς δολοφόνησαν 1.300 ανθρώπους στο νότιο Ισραήλ. Τα σχολεία, τα τζαμιά, τα σπίτια βομβαρδίζονται καθημερινά. Το σύστημα υγείας της περιοχής έχει καταρρεύσει (στοιχεία ActionAid).

Και όμως, το Ισραήλ ξεκίνησε την εκστρατεία άμυνας του, όπως την χαρακτηρίζει, με την κοινή γνώμη στο πλευρό του.

Σήμερα, στη σκέψη και στα χείλη ειδικών και οργανώσεων είναι το ερώτημα σχετικά με το εάν το Τελ Αβλίβ διαπράττει εγκλήματα πολέμου, ένα ιδιαίτερα λεπτό και σίγουρα ακανθώδες ερώτημα.

Τέλεση εγκλημάτων πολέμου

Το ισραηλινό κράτος έχει επίσης βομβαρδίσει ανελέητα σχολεία και νοσοκομεία (αν και το ίδιο το Ισραήλ το αμφισβητεί και κατηγορεί τη Χαμάς), προκαλώντας πολλές απώλειες μεταξύ των αμάχων. Οι βομβαρδισμοί αυτοί έχουν ήδη προκαλέσει κύμα επικρίσεων. Ακόμη και στο εσωτερικό του Ισραήλ. Η ισραηλινή οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων B’tselem κατηγόρησε το Ισραήλ για μια “εγκληματική πολιτική εκδίκησης” και ισχυρίζεται ότι η κλίμακα των βομβαρδισμών και του αποκλεισμού ισοδυναμεί με “εγκλήματα πολέμου που διατάχθηκαν ανοιχτά από ανώτερους ισραηλινούς αξιωματούχους”.

Η UNICEF αναφέρει ότι από το ξέσπασμα της σύγκρουσης, περισσότερα από 30 παιδιά έχουν χάσει τη ζωή τους στο Ισραήλ και 2.360 στη Γάζα, ενώ 5.364 έχουν τραυματιστεί σε “ανελέητες επιθέσεις”. Στον παλαιστινιακό θύλακα, οι ελλείψεις σε πόσιμο νερό, τρόφιμα, καύσιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης έχουν επιδεινωθεί, πλήττοντας σοβαρά τα παιδιά, τα οποία αποτελούν περίπου το 50% του πληθυσμού.

Ο Liam Jafari, υπεύθυνος επικοινωνίας και θεσμικής πίεσης της ActionAid Palestine, ο οποίος βρίσκεται επί του παρόντος στην περιοχή από τη ζώνη συγκρούσεων στη Γάζα, λέει ότι η κατάσταση είναι τραγική. ‘Η ανάλυση της Oxfam International από τα στοιχεία του ΟΗΕ δείχνει ότι από την 9η Οκτωβρίου που ξεκίνησε η ολική πολιορκία (η οποία ενίσχυσε τον υφιστάμενο αποκλεισμό), μόνο το 2% των τροφίμων που θα έπρεπε να έχουν παραδοθεί στη Γάζα έχει φτάσει εκεί. Μικρές ποσότητες επισιτιστικής βοήθειας έχουν εγκριθεί, αλλά δεν έχουν πραγματοποιηθεί εμπορικές εισαγωγές τροφίμων”. Ταυτόχρονα, σημειώθηκε μαζική καταστροφή σπιτιών. Σύμφωνα με το Υπουργείο Δημοσίων Έργων και Στέγασης στη Γάζα, τουλάχιστον το 43% όλων των σπιτιών στη Λωρίδα της Γάζας έχουν καταστραφεί ή υποστεί ζημιές από την έναρξη των εχθροπραξιών. Τα καύσιμα, τα τρόφιμα και το νερό είναι ελάχιστα. Πολλά αρτοποιεία έχουν βομβαρδιστεί ή έχουν αναγκαστεί να κλείσουν λόγω έλλειψης καυσίμων.

Οι άνθρωποι βρίσκονται σε δελτίο τροφίμων και το νερό είναι σπάνιο: η σύσταση του ΠΟΥ για 50-100 λίτρα νερού την ημέρα εκτιμάται σήμερα σε 3 λίτρα ανά άτομο την ημέρα στη Γάζα. Ο κίνδυνος ασθενειών που μεταδίδονται με το νερό αυξάνεται επίσης. Οι άνθρωποι αναγκάζονται να καταναλώνουν νερό από μη ασφαλείς πηγές. Η αφυδάτωση και οι ασθένειες που μεταδίδονται από το νερό γίνονται συχνές και τα φάρμακα είναι σε ανεπάρκεια. Έχουν ήδη αναφερθεί κρούσματα ανεμοβλογιάς, ψώρα και διάρροια λόγω της κακής υγιεινής και της μη ασφαλούς κατανάλωσης νερού. Οι πολίτες της Γάζας αισθάνονται φόβο και πανικό. Δεν υπάρχει ασφαλές μέρος γι’ αυτούς. Ο ατελείωτος κύκλος της βίας επηρεάζει την ψυχική υγεία και την ευημερία των παιδιών”, συνεχίζει.

Το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο δικαιώνει το Ισραήλ;

Παρά ταύτα, διαπρεπείς εκπρόσωποι του δημοσίου διεθνούς δικαίου δίνουν δίκιο στο Ισραήλ ως προς το εάν διαπράττονται από την κυβέρνηση Νετανιάχου εγκλήματα πολέμου.

Συγκεκριμένα, παρά τη σοβαρότητά του, στην πράξη, το διεθνές δίκαιο και οι ειδικοί κανόνες που διέπουν τον πόλεμο, γνωστοί ως “δίκαιο του πολέμου”, επίσης γνωστό και ως διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, φαίνεται να δίνουν στο Ισραήλ το ελεύθερο να επιτεθεί στη Χαμάς. Το άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών παρέχει στα κράτη το δικαίωμα αυτοάμυνας έναντι ένοπλης επίθεσης, υπό την προϋπόθεση ότι η χρησιμοποιούμενη δύναμη είναι αναγκαία και αναλογική σύμφωνα με το διεθνές εθιμικό δίκαιο. Ωστόσο, αυτή η αναλογικότητα δεν συνεπάγεται συμμετρία στον τύπο των όπλων που χρησιμοποιούνται ή στον αριθμό των θυμάτων.

Ορισμένα μέτρα «άμυνας» είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενα. Το Ισραήλ, βοηθούμενο και από την Αίγυπτο, η οποία ελέγχει τη νότια διάβαση, έχει διατηρήσει έναν επίγειο, εναέριο και ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας εδώ και χρόνια, επιτρέποντας την διόδο μόνο ορισμένων ατόμων αλλά και αγαθών. Οι πολιορκίες και οι αποκλεισμοί δεν είναι από μόνες τους παράνομες. Όμως, όταν στις 9 Οκτωβρίου, ο Γιοάβ Γκάλαντ , υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, είπε ότι θα υπάρξει «πλήρης πολιορκία», «χωρίς ηλεκτρισμό, χωρίς τρόφιμα, χωρίς καύσιμα» το παιχνίδι άλλαξε κανόνες. Τρεις μέρες αργότερα ο υπουργός Ενέργειας, προειδοποίησε ότι «δεν θα ανοίξει κανένας ηλεκτρικός διακόπτης, δεν θα ανοίξει κρουνός νερού και ούτε θα εισέλθει φορτηγό καυσίμων» έως ότου η Χαμάς απελευθερώσει ομήρους. Όπως και έγινε. Ποια είναι λοιπόν τα όρια μέσα στα οποία πρέπει να κινηθεί μια χώρα προκειμένου να αμυνθεί, χωρίς να καταπατήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα των άλλων;

Το ζήτημα είναι εξαιρετικά λεπτό, γιατί άπτεται των ορίων ανάμεσα στο δικαίωμα στην άμυνα και το έγκλημα πολέμου.

Σχηματοποιώντας, τουλάχιστον στην παρούσα φάση των εχθροπραξιών, οι πολεμικές εικόνες που μεταδίδονται φαίνεται να οδηγούν σε συμπεράσματα περί εγκλημάτων πολέμου, αλλά, χωρίς την απαραίτητη νομική τεκμηρίωση, δεν πρόκειται παρά για αυθαίρετες αιτιάσεις χωρίς στέρεα δικαιικά ερείσματα.