Ελλάδα και Ευρώπη μπροστά σε μεγάλα διλήμματα στη Γάζα

Η τρομακτική καταδρομική επιχείρηση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου στο Νότιο Ισραήλ με τα φρικτά εγκλήματα κατά γυναικών και παιδιών και τις μαζικές απαγωγές αμάχων, ανατίναξε μια σχεδόν παγωμένη σύγκρουση πολλών ετών, έχει θέσει σε άμεσο κίνδυνο την εύθραυστη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή και κινδυνεύει να εξελιχθεί σε μια γενικότερη σύγκρουση Ισλάμ-Δύσης.

Η στρατιωτική απάντηση του Ισραήλ στη Γάζα δημιουργεί πολλαπλές προκλήσεις. Ως προς τα όρια της αυτοάμυνας των κρατών, το δίκαιο του πολέμου, τα συνειδησιακά διλήμματα απέναντι στις απώλειες αμάχων, αλλά και την ανάγκη αποτροπής μιας ευρύτερης περιφερειακής σύγκρουσης.

Η Ελλάδα, όπως και η Ευρώπη γενικότερα, από τη μια υπερασπίστηκε το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα και από την άλλη βρέθηκε σε μια πολύ δύσκολη πολιτική θέση για να διαχειριστεί πολιτικά και ηθικά τους θανάτους αμάχων από βομβαρδισμούς. Πόσο δύσκολη είναι αυτή η ισορροπία, ειδικά για τις ευρωπαϊκές χώρες, τονίζεται από το κείμενο των δύο ανταγωνιστικών ψηφισμάτων που υπέβαλαν ο Καναδάς και η Ιορδανία από τη διπλωματική διαδικασία στην πρόσφατη γενική συνέλευση του ΟΗΕ. Και τα δύο κείμενα αναφέρθηκαν σαφώς στην ανάγκη παύσης των ανθρωπιστικών εχθροπραξιών και στην προστασία των αμάχων, αλλά τα κείμενα των αραβικών χωρών δεν ανέφεραν στα ονόματά τους την καταδίκη τρομοκρατικών ενεργειών κατά του Ισραήλ και της Χαμάς.

Η Αθήνα επέλεξε, και ορθά, να υπερψηφίσει το πιο ισορροπημένο κείμενο του Καναδά και απείχε στην ψηφοφορία για το κείμενο των αραβικών κρατών, προκαλώντας τις αντιδράσεις του Σύριζα και του ΠΑΣΟΚ. Η ελληνική εξωτερική πολιτική όμως έχει μετακινηθεί τα τελευταία χρόνια από την απόλυτα φιλοαραβική στάση των περασμένων δεκαετιών και έχει αναπτύξει μια ιδιαίτερη σχέση πολύπλευρης συνεργασίας με το Ισραήλ. Αυτή όμως η ειδική σχέση δεν μπορεί να ακυρώσει την ανάγκη υπεράσπισης του διεθνούς δικαίου και της προστασίας των αμάχων. Από την άλλη όμως πλευρά είναι πλέον φανερό, και ειδικά μετά τις 7 Οκτωβρίου, ότι η Χαμάς είναι μια τρομοκρατική ισλαμιστική οργάνωση, η οποία δεν μπορεί να αποτελέσει έναν θεσμικό συνομιλητή για την ειρήνευση και την τελική επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος.

Σε αυτή την ιδιαίτερα δύσκολη στιγμή, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να ασκήσουν εποικοδομητική θέση συμβουλεύοντας τον Ισραηλινό ηγέτη για τον όρο της διεξαγωγής στρατιωτικής επιχείρησης στη Γάζα. Ο αμερικανικός στρατός έχει αποκτήσει σημαντική και πικρή εμπειρία από τις αστικές μάχες στη Φαλούτζα του Ιράκ το 2004 και τις μάχες στη Μοσούλη και τη Ράκα με το Ισλαμικό Κράτος το 2016-17.

Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, οι Αμερικανοί φάνηκαν πεπεισμένοι στους Ισραηλινούς ότι μια μαζική στρατιωτική εισβολή στη Γάζα θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη από επιχειρησιακή άποψη και θα είχε ως αποτέλεσμα τεράστιο αριθμό απωλειών μεταξύ των Παλαιστινίων αμάχων. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι ακόμη πιο προσεκτικός χειρισμός δεν θα προκαλέσει μεγάλο αριθμό θυμάτων.

Η σύγκρουση όμως στη Γάζα έδωσε αφορμή ή και ευκαιρία στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να θυμηθεί τους άρρηκτους δεσμούς που έχει ο ίδιος και το κόμμα του με τη Χαμάς και να εξαπολύσει μύδρους κατά του Ισραήλ, απειλώντας ακόμη και με στρατιωτική επέμβαση στην περιοχή. Παρόλες τις μάλλον υποκριτικές προσπάθειες προσέγγισης του Ισραήλ τα τελευταία δύο χρόνια, η ισλαμιστική ιδεολογία του ηγέτη της Τουρκίας υπερισχύει των συμφερόντων της χώρας του και τον φέρνει καθαρά στο πλευρό της Χαμάς και εμμέσως και του Ιράν. Η νέα αυτή μεταστροφή του Ερντογάν έρχεται ενόσω έχει επανεκκινήσει ο πολιτικός διάλογος ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα και ενώ απομένουν λιγότερες από 40 ημέρες για τη ελληνοτουρκική διακυβερνητική διάσκεψη και την επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου στη Θεσσαλονίκη τον Δεκέμβριο. Η αμήχανη αυτή εξέλιξη προσθέτει μια ακόμη δύσκολη παράμετρο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, όμως μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για τα ελληνικά συμφέροντα καθώς η διάρρηξη των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ και η στήριξη της Άγκυρας προς τη Χαμάς ενισχύει τη θέση Ελλάδας και Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο και δυσκολεύει ακόμη περισσότερο τις προσπάθειες της Άγκυρας για προμήθεια μαχητικών F-16 από τις ΗΠΑ.

Η τελευταία φάση της 75χρονης παλαιστινιακής σύγκρουσης με το Ισραήλ υπενθυμίζει ξεκάθαρα ότι ένα προσωρινό πάγωμα των διεθνών συγκρούσεων δεν είναι βιώσιμη λύση. Στο παρελθόν υπήρχε μια ευκαιρία να λυθεί το Παλαιστινιακό πρόβλημα, αλλά κάθε φορά που εξτρεμιστές και μικροπολιτικά συμφέροντα υπονόμευαν τη λύση. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να διασφαλίσει ότι αυτό το επεισόδιο σύγκρουσης είναι το τελευταίο. Η λύση είναι προφανής. Αναγνώριση από όλες τις αραβικές χώρες των δικαιωμάτων του Ισραήλ που υπάρχουν ταυτόχρονα με τη δημιουργία ενός κυρίαρχου παλαιστινιακού κράτους και την καταπολέμηση όλων των μορφών τρομοκρατίας. Ωστόσο, τέτοιες εξελίξεις φαίνεται να είναι πολύ μακριά αυτή τη στιγμή.