Η Χαμάς και ο νέος πόλεμος των πολιτισμών

Η αιματηρή τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ τις πρώτες πρωινές ώρες της 7ης Οκτωβρίου 2023 έχει σαφείς γεωπολιτικές επιπτώσεις και αποτελεί σίγουρα μέρος αυτού που ονομάζεται σύγκρουση των πολιτισμών. Αποτελεί σημείο καμπής στη σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και των μουσουλμανικών χωρών της περιοχής, καθώς και στη σύγκρουση μεταξύ της Δύσης και του ισλαμικού βασιλείου. Προκειμένου να αξιολογηθεί πιο ουσιαστικά, πρέπει να εξεταστεί ευρύτερα το πλαίσιο στο οποίο έλαβε χώρα.

Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η θρησκεία ήρθε και πάλι στο προσκήνιο της διεθνούς πολιτικής, με μια τάση προς την ενεργό, ριζοσπαστική και πολιτική βία. Η άνοδος της θρησκείας συνοδεύτηκε από μια σειρά νέων εξελίξεων, όπως: οι συγκρούσεις στη Βοσνία, την Αλγερία, το Κασμίρ, την Παλαιστίνη και το Σουδάν, η άνοδος των παγκόσμιων ισλαμικών κινημάτων και του ινδουιστικού εθνικισμού, ο αυξανόμενος ρόλος της χριστιανικής Δεξιάς στις ΗΠΑ, η άνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας στη Ρωσία και, φυσικά, τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου.

Όλα αυτά επιβεβαίωσαν και επισφράγισαν, με οριστικό τρόπο, την επιστροφή της θρησκείας στη διεθνή σκηνή σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αναγέννηση της θρησκείας ήταν στενά συνδεδεμένη με τη μεταψυχροπολεμική πολιτική συζήτηση για μια νέα θεώρηση της έννοιας του πολιτισμού. Η θρησκεία διαδραμάτισε πάντοτε θεμελιώδη ρόλο στις μορφές και τις προσεγγίσεις του πολιτισμού.

Τα μέλη της Χαμάς πιστεύουν ότι πολιορκούνται από τη Δύση και ότι πρέπει να αντισταθούν για να υπερασπιστούν τις ισλαμικές αξίες. Κατηγορούν για τη δεινή θέση των μουσουλμανικών κοινωνιών την ευρωπαϊκή αποικιοκρατία και τον αμερικανικό νεοαποικιοκρατισμό και πιστεύουν ότι ο ισλαμικός εξτρεμισμός και η τρομοκρατία είναι αντίδραση στον δυτικό ιμπεριαλισμό.

Οι δυτικές χώρες παραμένουν οι επιτιθέμενοι και είναι ένοχες για χειρότερα εγκλήματα από τους μουσουλμάνους. Πιστεύουν ότι η προώθηση της δημοκρατίας από τις ΗΠΑ είναι μια απάτη, ότι στην πραγματικότητα υποστηρίζουν κυρίως δικτατορίες στον μουσουλμανικό κόσμο και ότι ο αγώνας κατά της τρομοκρατίας είναι αγώνας κατά του Ισλάμ.

Όσον αφορά το Ισραήλ, ανεξάρτητα από τη θέση των κυβερνήσεων, θεωρούν ότι είναι ένα δυτικό “φυλάκιο” που έχει “φυτευτεί” στην “καρδιά” του μουσουλμανικού κόσμου μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μετατοπίζοντας τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Η εξόντωση του Ισραήλ είναι επομένως ένας θεμιτός, θεμελιώδης και αδιαμφισβήτητος στόχος.

Ως εκ τούτου, ο στρατηγικός στόχος της Χαμάς για την εξόντωση του Ισραήλ συνάδει πλήρως με το πλαίσιο της ισλαμικής αντίληψης και το ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο επιβεβαιώνεται εύκολα από τα μηνύματα της ηγεσίας και τις δηλώσεις άλλων βασικών μελών της ομάδας.

Τα παραπάνω παρέχουν επίσης ένα επαρκές πλαίσιο για την ερμηνεία των στάσεων και των ενεργειών των μουσουλμανικών χωρών που είτε σχολιάζουν ψιθυριστά τις τρομοκρατικές ενέργειες είτε τηρούν καιροσκοπική στάση, περιμένοντας την απάντηση του Ισραήλ, είτε αντιστρέφουν την ευθύνη και τάσσονται υπέρ της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ και της Δύσης, όπως κάνει, για παράδειγμα, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Είναι καιρός ο δυτικός κόσμος, και ιδίως η Ευρώπη, να εξετάσει σοβαρά τις σχέσεις του με το Ισλάμ και να επανεξετάσει τις πολιτικές του, διαμορφώνοντας μια σαφή και συνεκτική στρατηγική που μπορεί, αφενός, να εμπλέξει το Ισλάμ σε έναν ουσιαστικό διάλογο που μπορεί να αποτελέσει τη βάση για μια νέα σχέση με το Ισλάμ και, αφετέρου, να αναχαιτίσει τις ισλαμικές αντεπιθέσεις. Διαφορετικά, το οικοδόμημα της Δύσης θα απειληθεί αναπόφευκτα από μια μακροχρόνια υπαρξιακή κρίση. Η επίθεση της Χαμάς έστειλε ένα ισχυρό μήνυμα τόσο στον μουσουλμανικό κόσμο όσο και στη Δύση σχετικά με τις γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές ανακατατάξεις.