Δανέζικος καπιταλισμός: Η μεγαλύτερη εταιρεία της Ευρώπης πιστεύει στον αλτρουισμό

Στη μεγαλύτερη επιχείρηση της Ευρώπης, ο τελευταίος υπάλληλος απευθύνεται στον CEO με το μικρό του όνομα. Στις 5 το απόγευμα τα γραφεία της εταιρείας είναι άδεια, καθώς όλοι οι εργαζόμενοι φεύγουν για να πάρουν τα παιδιά τους από το σχολείο ή να επιστρέψουν σπίτι, πιθανότατα με το ποδήλατό τους. Και μία φορά τον χρόνο, όλοι τους μαζεύονται για ένα ολοήμερο εταιρικό πάρτι με μουσική. Η Novo Nordisk έγινε μια από τις πολυτιμότερες εταιρείες του κόσμου ακολουθώντας ένα πολύ δανέζικο μοντέλο καπιταλισμού.

Με ώθηση από την τεράστια επιτυχία των φαρμάκων της που χρησιμοποιούνται κατά της παχυσαρκίας, η Novo Nordisk διαθέτει σήμερα κεφαλαιοποίηση 439 δισ.  δολαρίων, μεγαλύτερη από τις Pfizer, Lockheed Martin και Starbucks μαζί. Και τον Σεπτέμβριο, ξεπέρασε τον γαλλικό κολοσσό του luxury LVMH, για να γίνει η μεγαλύτερη σε κεφαλαιοποίηση ευρωπαϊκή εταιρεία.

Σύμφωνα με την Wall Street Journal, το μυστικό της επιτυχίας της είναι, τουλάχιστον εν μέρει, αυτή η ζεστή εργασιακή κουλτούρα της Δανίας αλλά και η εστίαση της Novo σε μία μόνο αγορά, αυτή του διαβήτη, που επέτρεψε σημαντικά επιστημονικά επιτεύγματα.

Στα 100 χρόνια της ύπαρξής της, η Novo Nordisk ακολουθεί το ιδιαίτερο μοντέλο του δανέζικου καπιταλισμού. Όπως και περίπου οι μισές από τις 28 μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας της –μεταξύ αυτών κολοσσοί σαν την Carlsberg, την Maersk και τη Lego- η Novo ελέγχεται από ένα ίδρυμα. Αυτό σημαίνει ότι παρέμεινε σε δανέζικα χέρια ακόμα και την ώρα που ανταγωνιστικές της εταιρείες συγχωνεύτηκαν ή εξαγοράστηκαν από επενδυτικά funds.

Αυτή η εταιρική δομή έχει υποστηρίξει την αλτρουιστική αποστολή της Novo να χρηματοδοτεί την έρευνα στις επιστήμες ζωής. Αλλά σύμφωνα με την WSJ, ευθύνεται και για την δυσκολία που αντιμετωπίζει στην προσπάθειά της να καλύψει την τεράστια ζήτηση για τα φάρμακά της κατά της παχυσαρκίας, Ozempic και Wegovy.

«Υπάρχει μία αιώνια διαμάχη μέσα στον Novo ανάμεσα σε εκείνους που καθοδηγούνται από τις αξίες και εκείνους που διοικούν την επιχείρηση. Η συμπόνια έναντι της ανταγωνιστικότητας», λέει η Hanne Sindbæk, μια συγγραφέας που έχει γράψει δύο βιβλία για την εταιρεία.

Κατά μία έννοια, αυτός ο διπλός χαρακτήρας αντανακλά την φύση του σκανδιναβικού κράτους πρόνοιας, που καλλιεργεί τον καπιταλισμό σαν εργαλείο για το κοινό καλό.

Το Novo Nordisk Foundation, που είναι ο πλειοψηφικός μέτοχος της εταιρείας, απέρριψε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 μία πρόταση συγχώνευσης με την ελβετική φαρμακευτική Serono, που απαιτούσε την μεταφορά των κεντρικών γραφείων στη Γενεύη.

«Μας αρέσει να λέμε ότι είμαστε οικογένεια. Και είμαστε πολύ υπερήφανοι», λέει στη WSJ η Maria Hansen, στέλεχος της Novo Nordisk.

Το 2017, όταν ο απερχόμενος CEO έδωσε τη σκυτάλη στον διάδοχό του, Lars Fruergaard Jørgensen, του παρέδωσε ένα αρχαίο δόντι μαμούθ και του ζήτησε ένα πράγμα: Να προσέχει την εταιρεία στο πνεύμα με το οποίο ιδρύθηκε και να «υπηρετεί τους ανθρώπους με διαβήτη, ανεξάρτητα από τις συνθήκες τους».

Η Novo ιδρύθηκε το 1923 από τον βραβευμένο με Νόμπελ August Krogh και την σύζυγό του, που ήταν επιστήμονας και διαβητική. Το ζευγάρι απέκτησε ένα σκεύασμα για ινσουλίνη που εκχυλίστηκε από το πάγκρεας βοδιού σε ένα ταξίδι στην Αμερική και πειραματίστηκε με αυτό στην Κοπεγχάγη.

Οι Krogh πήραν το σκεύασμα της ινσουλίνης υπό τον όρο ότι αυτό δεν θα έκανε κανένα πρόσωπο πλούσιο. Έτσι, μετέφεραν τα κέρδη σε ένα ίδρυμα αφιερωμένο στην ιατρική έρευνα. Σήμερα, το Novo Nordisk Foundation είναι το πλουσιότερο φιλανθρωπικό ίδρυμα στον κόσμο.

Βέβαια, η αλτρουιστική αποστολή της Novo έχει αμφισβητηθεί κάποιες φορές. Το 2021, οι αμερικανικές αρχές κατηγόρησαν την εταιρεία ότι είχε αυξήσει τις τιμές της ινσουλίνης της στις ΗΠΑ πάνω από 600% από το 2001 έως το 2019, ακολουθώντας τους ανταγωνιστές της, σε βάρος των διαβητικών. Η Novo αρνήθηκε ότι συμμετείχε σε καρτέλ, λέγοντας ότι κάνει δουλειές «με τον σωστό τρόπο».

Το 2012, η εταιρεία ανέπτυξε την σεμαγλουτίδη, μία ουσία που σήμαινε ότι οι διαβητικοί δεν χρειάζονταν πλέον παρά μία ένεση την εβδομάδα. Η εταιρεία έδωσε στο σκεύασμα την εμπορική ονομασία Ozempic.

Όταν αποδείχθηκε ότι η σεμαγλουτίδη μειώνει την αίσθηση της πείνας, μια νέα αγορά άνοιξε για την Novo: Αυτή κατά της παχυσαρκίας. Σήμερα, τρεις εκδοχές της ουσίας αυτής χρησιμοποιούνται για την απώλεια βάρους. Πρόκειται για τις Wegovy, Ozempic και Rybelsus.

Η επιτυχία έχει αλλάξει την Novo. Τον περασμένο Αύγουστο, η ετήσια γιορτή της ήταν μεγαλύτερη από ό,τι συνήθως. Πραγματοποιήθηκε στο μουσικό φεστιβάλ Roskilde Festival, όπου περίπου 10.000 εργαζόμενοι άκουσαν τους μεγαλύτερους ποπ σταρ της Δανίας, σε ένα πάρτι με open bar και μια τεράστια, φωτισμένη φουσκωτή γη.

Στη Δανία, η επιτυχία της Novo έχει ωφελήσει ολόκληρη τη χώρα, βοηθώντας το ΑΕΠ να αυξηθεί κατά 1,7% το πρώτο εξάμηνο του έτους. Χωρίς τον φαρμακευτικό τομέα, η οικονομία της Δανίας θα είχε συρρικνωθεί κατά 0,3%. Η Novo είναι ο μεγαλύτερος φορολογούμενος στη χώρα, με τα έσοδά της να βοηθούν να ενισχυθεί το νόμισμα και να παραμείνουν τα επιτόκια χαμηλά.

Όμως, το γεγονός ότι η Novo είναι αποφασισμένη να παραμείνει σε δανέζικα χέρια, την κρατά μικρή και δυσχεραίνει την προσπάθειά της να καλύψει τη ζήτηση για τα φάρμακά της. Παρότι η εταιρεία προσπαθεί να αυξήσει την παραγωγή, οι μάνατζερ της Novo είναι αναγκασμένοι να διατηρήσουν την ευημερία των εργαζομένων και ελέγχονται μέσω εσωτερικών διαδικασιών.