Οι ΗΠΑ μπροστά στα νέα δεδομένα στη Μ. Ανατολή

Οι ΗΠΑ βρίσκονται αντιμέτωπες με σοβαρά διλήμματα αν δεν θέλουν να απομακρυνθούν από την αντιπαράθεση με τον στρατηγικό τους αντίπαλο, την Κίνα, και να εγκλωβιστούν σε ένα επικίνδυνο τέλμα στη Μέση Ανατολή, το οποίο θα έθετε σε κίνδυνο τη σταθερότητα μιας περιοχής ευαίσθητης για την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια.

Ιδιαίτερα, ο πόλεμος στη Γάζα βρήκε τις ΗΠΑ απροετοίμαστες. Ύστερα από δύο δεκαετίες εμπλοκής στη Μέση Ανατολή, οι ΗΠΑ βρίσκονται τώρα στο μέσον μιας νέας κρίσης. Το Ισραήλ παραμένει ισχυρό και βρίσκεται στη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων με τα αραβικά κράτη, το Ιράν συνιστά πάντα μια απειλή, αλλά γίνονται βήματα για την αποκατάσταση των σχέσεων με τα αραβικά κράτη του Κόλπου και σημειώνονται κάποια βήματα προς μια δύσκολη τουλάχιστον συνεννόηση με τις ΗΠΑ.

Ως στρατηγική επιλογή, οι ΗΠΑ συνεχίζουν να κινούνται στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού στην αντιπαράθεσή τους με την Κίνα και το άνοιγμα ενός τρίτου μετώπου μετά την Ουκρανία δεν είναι επιθυμητό.

Ωστόσο, ο αντίκτυπος της 7ης Οκτωβρίου άλλαξε τα δεδομένα. Η αντίδραση των ΗΠΑ ήταν άμεση και αποσκοπούσε όχι μόνο στην ασφάλεια του Ισραήλ, αλλά κυρίως στο να λειτουργήσει αποτρεπτικά έναντι σημαντικών δυνάμεων όπως το Ιράν και οι εντολοδόχοι του, και να αποτρέψει την ευκαιρία για μια ευρύτερη περιφερειακή σύγκρουση με ανυπολόγιστες συνέπειες.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται αντιμέτωπες με δύσκολες επιλογές και, μάλιστα, σε μια δύσκολη εκλογική χρονιά για τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν. Η άνευ όρων υποστήριξη του Ισραήλ, παρά τον αστερίσκο του σεβασμού των αμάχων και της αποφυγής ανθρωπιστικών κρίσεων, αποτελεί υποχρέωση από τη δέσμευση των ΗΠΑ για την ασφάλεια του Ισραήλ.

Ωστόσο, αυτό δημιουργεί σοβαρά προβλήματα για την εικόνα των ΗΠΑ, όχι μόνο στη Μέση Ανατολή αλλά και στη διεθνή κοινή γνώμη. Οι ΗΠΑ θεωρούνται συνένοχες στη “σφαγή” αμάχων στη Γάζα. Αυτό σε ένα μεγάλο κύμα αντιαμερικανισμού, το οποίο δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα και τα σχέδια των ΗΠΑ και δυσχεραίνει τη συνεργασία με τα αραβικά κράτη.

Ωστόσο, τα συνεχή ταξίδια του υπουργού Εξωτερικών Α. Μπλίνκεν στο εξωτερικό, μιλώντας με όλες τις πλευρές (εκτός φυσικά από το Ιράν και τη Χαμάς), η επίσκεψη του ίδιου του Μπάιντεν στο Ισραήλ και η διαμεσολάβηση της Ουάσιγκτον μέσω του Κατάρ έδειξαν ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να έχουν ένα σημαντικό ρόλο στη Μέση Ανατολή.

Στο πλαίσιο μιας στρατηγικής ενίσχυσης των σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία και προσφοράς πυρηνικής τεχνογνωσίας για ειρηνικούς σκοπούς ως ένα από τα ανταλλάγματα για την αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ του Ριάντ και του Ισραήλ, και στο πλαίσιο μιας σταθερής δέσμευσης για την ασφάλεια της Σαουδικής Αραβίας, η Σαουδική Αραβία προβάλλεται ως η ηγετική δύναμη στην περιοχή. Είναι σαφές ότι η επιρροή του Ριάντ στον μουσουλμανικό κόσμο είναι σημαντική και ότι η βελτίωση των αμυντικών δυνατοτήτων θα του έδινε πλεονέκτημα στην περιοχή.

Φυσικά, άλλες χώρες της περιοχής, όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος και κυρίως το Ιράν, δεν θα το δεχτούν εύκολα αυτό. Το Ιράν έχει αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τη Σαουδική Αραβία μέσω της κινεζικής μεσολάβησης, αλλά οι σχέσεις αυτές είναι εύθραυστες όσο η στρατηγική σύγκρουση μεταξύ Τεχεράνης και Τελ Αβίβ παραμένει στο προσκήνιο και το παλαιστινιακό ζήτημα παραμένει άλυτο.

Ωστόσο, η κρίση έδωσε την ευκαιρία στο Κατάρ και ιδίως την Αίγυπτο να αναδειχθούν ως χώρες ικανές να διαπραγματευτούν διπλωματικά ευαίσθητες συμφωνίες. Η σχέση του Κατάρ με τη Χαμάς τού επέτρεψε επίσης να ηγηθεί της διαμεσολάβησης για την απελευθέρωση των ομήρων.

Στη νέα συνθήκη, πάντως, η προτεραιότητα δεν είναι άλλη παρά ο τερματισμός του πολέμου στη Γάζα. Αμέσως μετά, θα είναι η διαχείριση της κατάστασης στη Γάζα και αυτό θα είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο, καθώς δεν έχει παρουσιαστεί ακόμη καμία λογική και βιώσιμη εναλλακτική λύση. Μόνο τότε θα μπορέσει να ξεκινήσει μια νέα ειρηνευτική διαδικασία, η οποία είναι το μόνο κλειδί για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή.

Προς το παρόν, πάντως, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιος πραγματικά αξιόπιστος εταίρος στο διάλογο, με δεδομένη την ακροδεξιά και μάλλον θρησκόληπτη σύνθεση της ισραηλινής κυβέρνησης και τη διεφθαρμένη ηγεσία της Παλαιστινιακής Αρχής.