Πώς η ακροδεξιά επιτυγχάνει την εκπόρθηση του ευρωπαϊκού κάστρου

Πριν από λίγες ημέρες, κατά την επιλογή της “Τάξης του 2024” των 28 επωνύμων που ενδέχεται να κυριαρχήσουν στην Ευρώπη το επόμενο έτος, το Politico επέλεξε ως σημαιοφόρο τον ηγέτη της φιλοευρωπαϊκής Πλατφόρμας Πολιτών Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος αναμένεται να επιστρέψει στην πρωθυπουργία της Πολωνίας μετά τις πρόσφατες εκλογές και να αναγκάσει τελικά τον εθνολαϊκιστή Γιάροσλαβ Καζίνσκι και το Κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS) στην αντιπολίτευση.

Ο ιστότοπος Politico χαρακτήρισε μάλιστα τον Τουσκ ως “τον πιο ισχυρό άνθρωπο στην Ευρώπη”. Ωστόσο, ο τίτλος αυτός φαίνεται να βασίζεται περισσότερο στην ελπίδα παρά στην πραγματικότητα.

Ο Γκέερτ Βίλντερς θα μπορούσε να γίνει ο πρώτος ακροδεξιός πρωθυπουργός της Ολλανδίας μετά την εκλογική του νίκη.

Ακροδεξιοί κομματικοί σχηματισμοί έχουν κατακτήσει την εξουσία στην Ιταλία, εδραιώσει την κυριαρχία τους στην Ουγγαρία, κερδίσει ρόλο στην κυβέρνηση συνασπισμού της Φινλανδίας, γίνει ντε φάκτο κυβερνητικοί εταίροι στη Σουηδία, εισέλθει στο κοινοβούλιο στην Ελλάδα, σημειώσει εντυπωσιακή πρόοδο στις περιφερειακές εκλογές της Αυστρίας και της Γερμανίας. Η ακροδεξιά επιστρέφει.

Οι δημοσκοπήσεις ενόψει των εαρινών ευρωεκλογών προβλέπουν σημαντική ενίσχυση της ακροδεξιάς, ενώ οι Πράσινοι, οι Σοσιαλιστές και τα κεντροδεξιά κόμματα αναμένεται να χάσουν. Στη Γαλλία, εν τω μεταξύ, η Μαρίν Λεπέν είναι πιθανό να εκλεγεί πρόεδρος το 2027.

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της θεαματικής ανόδου της ακροδεξιάς, πρέπει πρώτα να γίνει κατανοητό το πλαίσιο. Η απομάκρυνση των ψηφοφόρων από την πολιτική. Απόρριψη των ελίτ. Οικονομικές και περιφερειακές ανισότητες. Αίσθημα κρίσης ταυτότητας.

Ο Γάλλος ιστορικός Μαρκ Λαζάρ βλέπει τρεις βαθιές κρίσεις πίσω από αυτόν τον κύκλο λαϊκιστικών διαμαρτυριών. Αυτές είναι η κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, η κοινωνική κρίση (το αίσθημα ότι ένα μέρος της κοινωνίας είναι παραμελημένο) και η κρίση ταυτότητας που τροφοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από τη μετανάστευση.

Φυσικά, για να καταφέρει η ακροδεξιά να διεισδύσει στα κάστρα της Ευρώπης, το κεντροδεξιό κατεστημένο έπρεπε πρώτα να κατεβάσει τις πτυσσόμενες γέφυρές του.

Ο Ολλανδός Βίλντερς είναι ίσως το σαφέστερο παράδειγμα του πώς ένα κυρίαρχο κεντροδεξιό κόμμα μπορεί να ενισχύσει την ακροδεξιά. Υιοθετώντας μέρος της αντιμεταναστευτικής ρητορικής του κατά τη διάρκεια των εκλογών και αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα συμπεριλαμβανόταν σε μια κυβέρνηση συνασπισμού υπό την ηγεσία της, οη διάδοχος του Μαρκ Ρούτε στην ηγεσία του Λαϊκού Κόμματος, Ντιλάν Γεσιλγκιόζ, τον έκανε αποδεκτή επιλογή για πολλούς ψηφοφόρους και τελικά “ένα πρωτότυπο και όχι ένα αντίγραφο” και τους ώθησε άθελά της  – ένα φαινόμενο που επιβεβαιώθηκε επανειλημμένα.

Θαυματουργές  λύσεις μόνο οι λαϊκιστές “έχουν”. Ωστόσο, ο Γάλλος πολιτικός επιστήμονας Dominique Moissy τονίζει ότι “δεν μπορούμε να συμβιβαστούμε ως προς τις αξίες μας”. ‘Ταυτόχρονα, όμως, θα αποτύχουμε αν δεν έχουμε απαντήσεις στα ερωτήματα που θέτουν οι λαϊκιστές’.