Σε ήρεμα νερά οι ελληνοτουρκικές σχέσεις

Χθες, υπήρχαν μόνο χαμόγελα στο Μέγαρο Μαξίμου τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά την επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν. Όλα πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο και δεν υπήρχε τίποτα που να θυμίζει το 2017. Η συνάντηση των δύο ηγετών, Μητσοτάκη και Ερντογάν, αντανακλά τη βούληση των δύο χωρών να εγκαταλείψουν τις προβληματικές σχέσεις του παρελθόντος.

Δεν είναι ότι ο Τούρκος πρόεδρος αποφάσισε να πάει πίσω από την κόκκινη γραμμή του, αλλά με προσεκτικές δηλώσεις έδειξε ότι τουλάχιστον ήθελε μια αλλαγή στη ρητορική. Αυτό που μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά είναι ότι το επόμενο διάστημα άνοιξε το δρόμο για πιο ειλικρινή επικοινωνία και συνέχιση των συνομιλιών. Το γεγονός ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Ταγίπ Ερντογάν ανανέωσαν τα εαρινά τους ραντεβού είναι πολύ σημαντικό.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός θα επισκεφθεί την Άγκυρα, όπου οι συζητήσεις για τον πολιτικό διάλογο, τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης και μια θετική ατζέντα θα συνεχιστούν. Το καλοκαίρι, οι δύο ηγέτες θα συναντηθούν στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσινκτον. 

Ιστορική είναι η υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών για τις σχέσεις φιλίας και καλής γειτονίας, η οποία σφράγισε την αμοιβαία διάθεση διατήρησης του θετικού κλίματος που καλλιεργείται από το περασμένο έτος. Αυτή είναι μια δήλωση της πρόθεσης της Τουρκίας να δεσμευτεί για τους σκοπούς του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και τις αρχές του διεθνούς δικαίου, καθώς και για φιλική συνεργασία μεταξύ των δύο κρατών.

Υπάρχουν αναφορές σε μια δέσμευση να απέχουν από δηλώσεις ή ενέργειες που υπονομεύουν το πνεύμα και το χαρακτήρα της διακήρυξης ή θέτουν σε κίνδυνο την περιφερειακή ειρήνη. Δεν είναι ένα νομικά δεσμευτικό κείμενο, αλλά δείχνει ένα νέο περιβάλλον στο οποίο έχουν εισέλθει και οι δύο πλευρές. Για δέκα μήνες, οι παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου ήταν σχεδόν μηδενικές. Είναι ίσως το πιο ενδεικτικό στοιχείο, το οποίο αποτελεί βαρόμετρο της σχέσης Αθήνας-Άγκυρας.

Γεγονός είναι ότι ο φονικός σεισμός στην Αττάλεια και οι μεγάλες οικονομικές υποχρεώσεις που έχει μπροστά του ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δημιούργησαν και άλλα δεδομένα. Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση διατήρησε τα θετικά στοιχεία της χθεσινής επίσκεψης. Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι το κλίμα είναι καλό ακόμη και κεκλεισμένων των θυρών κατά τη διάρκεια των συνομιλιών κορυφής μεταξύ των δύο ηγεσιών. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τα γεύματα που ακολούθησαν.

Υπεγράφησαν συνολικά 15 συμφωνίες και κοινές δηλώσεις, με επίκεντρο το εμπόριο, την ανταλλαγή φοιτητών, τις μεταφορές, την ενέργεια και τον τουρισμό. Σημαντικότερη ήταν η συμφωνία για το μεταναστευτικό με τις δύο χώρες για την καθιέρωση 24ωρης επικοινωνίας μεταξύ του Αρχηγείου του ελληνικού Λιμενικού Σώματος και του τουρκικού Λιμενικού Σώματος. Η ελληνική πλευρά μετά τις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ.Ε. εξασφάλισε επταήμερη βίζα για τούρκους πολίτες που επισκέπτονται 10 ελληνικά νησιά (Λήμνο, Λέσβο, Χίο, Ρόδο, Καστελόριζο, Σάμο, Λήμνο Λέρο, Κάλυμνο και Κω). Την απόφαση υποδέχτηκαν με μεγάλο ενθουσιασμό κάτοικοι και των δύο πλευρών του Αιγαίου.

Η συνάντηση και η “κοινή δήλωση” ανέδειξαν τα δύσκολα ζητήματα μεταξύ των δύο πλευρών. Η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης ονομάστηκε και πάλι τουρκική γλώσσα, για την οποία ήταν προετοιμασμένη η ελληνική διπλωματία. Έλαβε την απάντηση του Πρωθυπουργού με εντελώς σαφή τρόπο: “ο προσδιορισμός του καθεστώτος της μειονότητας ως μουσουλμάνου καθορίζεται από την ίδια τη Συνθήκη της Λωζάνης. Είναι καθήκον μας να διασφαλίσουμε και να ενισχύσουμε αυτό το κλίμα αρμονικής συνύπαρξης – είναι καθήκον της Ελληνικής έννομης τάξης.”

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποκάλυψε την Ελληνική κόκκινη γραμμή, λέγοντας ότι η μόνη διαφορά μεταξύ των δύο χωρών που μπορεί να αναγνωρίσει και να επιλύσει η Αθήνα προσφεύγοντας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αφορά τον ορισμό της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Αναφέρθηκε επίσης στο Κυπριακό, λέγοντας ότι για την Ελλάδα “δεν υπάρχει άλλη λύση από την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ”, προσθέτοντας ότι ο διάλογος θα πρέπει να ξαναρχίσει από εκεί που είχε ανασταλεί το 2017.