Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά την επίσκεψη Ερντογάν

Η Διακήρυξη σχέσεων φιλίας και καλής γειτονίας είναι ένα έγγραφο που καταγράφει την κοινή διάθεση Ελλάδας και Τουρκίας αφενός να αφήσουν όλα όσα ζήσαμε την τριετία 2020-2022, όταν οι δύο χώρες έφτασαν στο όριο της ένοπλης ρήξης, και αφετέρου να καθορίσουν το επόμενο βήμα στη συγκεκριμένη διαδικασία, που απαιτεί ευρύτερη σύγκλιση.

Η Διακήρυξη της Αθήνας αναγνωρίζει τις σχέσεις μεταξύ γειτονικών χωρών, υπενθυμίζει την αξία του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και του διεθνούς δικαίου ως σημαντικό εργαλείο για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και τονίζει ότι οι διαφορές μπορούν να επιλυθούν με ειρηνικά μέσα. Ίσως αυτά να φαίνονται γενικευμένα και ανοιχτά σε διαφορετικές, και πάνω απ ‘ όλα, διαφορετικές ερμηνείες. Ωστόσο, είναι τα πιο σημαντικά πρακτικά βήματα που έχουν κάνει τις τελευταίες δεκαετίες η Αθήνα και η Άγκυρα για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια και την ευημερία των ανθρώπων και στις δύο πλευρές του Αιγαίου.

Ακόμη και πριν ο Ερντογάν φτάσει στην Αθήνα και όταν ο πρώτος γύρος του νέου ελληνοτουρκικού διαλόγου τελείωσε με μια συνάντηση συνεργασίας του Ανώτατου Συμβουλίου, προέκυψαν διαρθρωτικά προβλήματα: τι ακολουθεί; Πώς μπορούν οι δύο πλευρές να διατηρήσουν μια ζωντανή επικοινωνία, επιμένοντας σε αυτό που τους φέρνει πιο κοντά, παρά σε αυτό που τους χωρίζει;

Η απάντηση ήρθε μέσω της πρόβλεψης της διακήρυξης: η θετική ατζέντα επεκτείνεται. Τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης έχουν επεκταθεί. Ο πολιτικός διάλογος συνεχίζεται-και όπως είπε ο κ. Μητσοτάκης, αν ωριμάσουν οι συνθήκες, το ζήτημα της οριοθέτησης της θαλάσσιας ζώνης μπορεί να τεθεί ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου.

Ο Ερντογάν δεν έχει πλέον κανένα λόγο να επιτεθεί στην Ελλάδα. Δεν είναι ότι έχει αλλάξει τον εαυτό του ή ότι βρισκόμαστε στη μέση μιας αλλαγής παραδείγματος. Αυτό που έχει αλλάξει είναι το περιβάλλον γύρω του. Ως εκ τούτου, τώρα φαίνεται διατεθειμένος να μην ξεχάσει, αλλά μπορεί προσωρινά να βάλει στην άκρη την πλήρη τουρκική ρεβιζιονιστική ατζέντα, όπως την παρουσίασε ο ίδιος λίγες ώρες πριν την άφιξή του στην Αθήνα. Σε όλα αυτά, ζητά επίσης καλή εξωτερική μαρτυρία από τη δυτική πλευρά.

Ακόμη και οι δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν στο πλευρό του Κυριάκου Μητσοτάκη ήταν προσεκτικά σχεδιασμένες, ήρεμες και στρογγυλεμένες. Ήταν λογικό να ακούσουμε τον όρο “Τούρκος” από την άποψη της Θρακικής μειονότητας, ειδικά επειδή αποφάσισε να μην ταξιδέψει εκεί. Ήταν εξίσου προβλέψιμο ότι θα μιλούσε για το Κυπριακό. Και τα δύο είναι ζητήματα που διαμορφώνουν την εθνικιστική τουρκική ταυτότητα με την πάροδο του χρόνου. Αλλά οι λέξεις που επέλεξε να χρησιμοποιήσει, προσεκτικά γραμμένες, επικυρώνουν τις αλλαγές στη διάθεσή του: και οι δύο βαριές αναφορές σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τα ελληνικά κράτη της Ξάνθης και της Κομοτηνής, αλλά ο τόνος που ακολουθεί τη ρητορική των δύο κρατών της Κύπρου.

Λύσαμε, ως χώρα, τα προβλήματά μας με την Τουρκία; Προφανώς όχι-πιθανότατα δεν θα τα λύσουμε ποτέ, ή τουλάχιστον μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα. Οι σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας θα δοκιμαστούν περισσότερο τους επόμενους μήνες. Και η απάντηση εξαρτάται μόνο από την Τουρκία.