Γαλλία: Πλήγμα για τον Μακρόν η καταψήφιση του νομοσχεδίου για το μεταναστευτικό

Όταν ο Εμανουέλ Μακρόν έχανε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία στις βουλευτικές εκλογές του 2022, το ερώτημα στα χείλη όλων ήταν «πώς θα κυβερνήσει» έχοντας απέναντί του μία εχθρική Εθνοσυνέλευση. Η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού, που τελικά εγκρίθηκε εν μέσω κοινωνικής ανάφλεξης διά της «πυρηνικής επιλογής» της παράκαμψης του Κοινοβουλίου, ήταν η πρώτη μείζονα πρόκληση από την οποία η κυβέρνηση Μακρόν εξήλθε βαριά τραυματισμένη. Η εκκωφαντική ήττα επί του νομοσχεδίου για το μεταναστευτικό επαναφέρει τώρα στο προσκήνιο το ερώτημα εάν η Γαλλία έχει καταστεί ακυβέρνητη ως χώρα.

Ήταν μία κοινοβουλευτική ήττα που αιφνιδίασε την κυβέρνηση και η οποία κατέστη ακόμη πιο βαριά από το γεγονός ότι το νομοσχέδιο-«σήμα κατατεθέν» της δεύτερης θητείας Μακρόν απορρίφθηκε χωρίς καν να έχει τεθεί σε διαβούλευση. Σύσσωμη η αντιπολίτευση, από την άκρα δεξιά ως και την αριστερά, ενώθηκε πίσω από ψήφισμα των Πρασίνων, με την κυβέρνηση Μακρόν να καταλήγει να αναθέσει σε μικτή επιτροπή βουλευτών και γερουσιαστών να επανεξετάσει το νομοσχέδιο σε αναζήτηση συμβιβασμού.

Τίποτα δεν προδιαθέτει, ωστόσο, ότι θα υπάρξει συναίνεση και η κατάληξη θα είναι διαφορετική. Η κυβέρνηση βάλλεται τόσο από τα αριστερά όσο και από τα δεξιά του πολιτικού φάσματος. Η Αριστερά καταγγέλλει τα προτεινόμενα μέτρα ως υπερβολικά κατασταλτικά, ενώ αντίθετα η Δεξιά επιμένει ότι δεν είναι αρκετά σκληρά. Αυτή τη φορά, η κυβέρνηση δεν βρίσκει «αποκούμπι» στους αντιπολιτευόμενους συντηρητικούς Ρεπουμπλικανούς, στους οποίους καταφεύγει για να περνά νομοσχέδια με ad hoc συμφωνίες.

«Η κυβέρνηση πρέπει να διαλέξει ομάδα», είτε για τη σκλήρυνση, είτε για την άμβλυνση των διατάξεων του νομοσχεδίου, διαμηνύει ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας των Ρεπουμπλικανών στην Εθνοσυνέλευση Ολιβιέ Μαρλέ, τονίζοντας ότι έχει φθάσει στα όριά του το περίφημο «en-même-temps» του Μακρόν. H ήττα στην Εθνοσυνέλευση εξέθεσε πράγματι τους περιορισμούς της μεθόδου του «ταυτόχρονα», μια προσέγγιση που ακολουθεί ο Εμανουέλ Μακρόν από το 2017, συνδυάζοντας πολιτικές λύσεις τόσο από το δεξιό, όσο και από το αριστερό φάσμα της γαλλικής πολιτικής.

Το φιλελεύθερο Κέντρο έχασε τον Ιούνιο του 2022 την πλειοψηφία των εδρών, ενώ και αυτή καθαυτή η εντολή του Μακρόν είναι αδύναμη, καθώς η επανεκλογή του στην προεδρία τον Απρίλιο του ίδιου ετους ουσιαστικά ήλθε υπό το φόβο του εκλογικού σώματος να περάσει η Γαλλική Δημοκρατία στα ηνία της Άκρας Δεξιάς της Μαρίν Λεπέν. Και αυτό είναι κάτι που εμμέσως πλην σαφώς έχει αναγνωρίσει και ο ίδιος.

Η κυβέρνηση Μακρόν προώθησε τη νομοθεσία για το μεταναστευτικό ως έναν τρόπο να ανταποκριθεί στις ανησυχίες της κοινωνίας -η οποία είναι εξίσου διχασμένη όσον αφορά την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, όσο και τα πολιτικά κόμματα- και να εμποδίσει την Ακροδεξιά να μονοπωλήσει τη συζήτηση για τη μετανάστευση. Βρίσκεται ενώπιον της σημαντικότερης πρόκλησης μετά τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, και με πολιτικές προεκτάσεις που θα έχουν αντίκτυπο στις ευρωεκλογές του 2024 και τη δυναμική της Μαρίν Λεπέν να κατακτήσει την προεδρία της Γαλλίας στις κάλπες του 2027.

H ίδια η Λεπέν δήλωσε «κατενθουσιασμένη» με το αποτέλεσμα της Δευτέρας στη Βουλή, υποστηρίζοντας ότι «προστατεύτηκαν οι Γάλλοι από ένα μεταναστευτικό παλιρροϊκό κύμα». Σε μία απρόσμενη κίνηση, η Ακροδεξιά και η «Ανυπότακτη Γαλλία» του Ζαν-Λυκ Μελανσόν ένωσαν τις ψήφους τους κατά του νομοσχεδίου, μαζί με τους Ρεπουμπλικανούς και το Σοσιαλιστικό Κόμμα. «Μοιάζει με το τέλος του δρόμου για το νόμο του και επομένως για τον ίδιο», είπε ο Μελανσόν αναφερόμενος στον Γάλλο υπουργό Εσωτερικών, Ζεράλ Ντερμανέν.

Κατόπιν της ψηφοφορίας της Δευτέρας ο Ζεράλ Ντερμανέν έθεσε την παραίτησή του στη διάθεση του Μακρόν, ο οποίος δεν την έκανε δεκτή. Εκ των πλέον σκληρών σε ζητήματα μετανάστευσης στελεχών της κυβέρνησης, ο Ντερμανέν κατήγγειλε μία «ανίερη συμμαχία» ακροδεξιάς και αριστεράς, ενώ σε ακόλουθη έκτακτη σύσκεψη που συγκάλεσε ο Μακρόν ελήφθη η απόφαση να ανατεθεί η επανεξέταση του νομοσχεδίου σε μικτή επιτροπή.

Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές που επικαλείται ο δίκτυο France 24, ο Γάλλος πρόεδρος καταδίκασε τον «κυνισμό» της αντιπολίτευσης, τονίζοντας ότι η χώρα χρειάζεται ένα νομοσχέδιο «για την ενσωμάτωση και τη μετανάστευση». Από πλευράς της, η πρωθυπουργός Ελιζαμπέτ Μπορν δήλωσε ότι ενώνοντας δυνάμεις η αριστερή συμμαχία NUPES και ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν «προσφέρουν στους Γάλλους χάος». Κατήγγειλε κινήσεις ανεύθυνες και επικίνδυνες, και επέμεινε πως η κυβέρνηση θα επιδιώξει συμβιβασμό, αλλά είναι αποφασισμένη να υιοθετήσει σκληρά μέτρα προς όφελος των πολιτών.

Το μεταναστευτικό νομοσχέδιο, κεντρική στόχευση της δεύτερης θητείας Μακρόν, έχει προκαλέσει διαμαρτυρίες και έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις για περισσότερο από ένα χρόνο. Η Ελιζαμπέτ Μπορν έχει ήδη αποσύρει το νομοσχέδιο μία φορά, τον Μάιο, εξαιτίας της ανησυχίας ότι το ζήτημα είναι πολύ ευαίσθητο και ήταν πολύ πρόσφατη η «φωτιά» που άναψε η μεταρρύθμιση του Συνταξιοδοτικού.

Το σχέδιο νόμου διέπεται από μία λογική «μαστιγίου και καρότου», με την κυβέρνηση να επιχειρηματολογεί ότι θα ελέγχει τόσο τη μετανάστευση όσο και την καλύτερη ενσωμάτωση των μεταναστών. Διευκολύνονται οι απελάσεις μεταναστών που «δεν σέβονται τις αξίες της Δημοκρατίας», συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν καταδικαστεί για ορισμένα εγκλήματα σε ποινές φυλάκισης πέντε ετών και άνω, και μειώνεται το ηλικιακό όριο στο οποίο αλλοδαποί θα μπορούν να απελαθούν.

Προβλέπονται ακόμη υποχρεωτικές εξετάσεις γνώσης της γαλλικής γλώσσας για τους αλλοδαπούς που υποβάλλουν αίτηση για μακροχρόνια παραμονή, και απαιτείται να αποδείξουν ότι έχουν «κατακτήσει ένα ελάχιστο επίπεδο» γαλλικών. Έως σήμερα, εξετάσεις γλωσσομάθειας απαιτούνται μόνο για όσους ζητούν την γαλλική υπηκοότητα.

Ταυτόχρονα, ανοίγει ο δρόμος για την υπό προϋποθέσεις χορήγηση προσωρινού νομικού καθεστώτος σε μετανάστες εκτός ΕΕ που εργάζονται σε κλάδους όπου υπάρχει έλλειψη εργατικού δυναμικού. Η κυβέρνηση ήλπιζε ότι θα κερδίσει τη στήριξη συντηρητικών και κεντρώων αριστερών. Ωστόσο, τα αρχικά στάδια της συζήτησης για το νομοσχέδιο ήταν χαοτικά. Η νομοθεσία εγκρίθηκε τον περασμένο μήνα σε πρώτη ανάγνωση από την ελεγχόμενη από τη δεξιά Γερουσία αφότου αυστηροποιήθηκε κατά πολύ, και στη συνέχεια αμβλύνθηκε όταν έφτασε στις κοινοβουλευτικές επιτροπές της Εθνοσυνέλευσης. Το σχέδιο της Γερουσίας περιόριζε σημαντικά την πρόσβαση εργαζομένων χωρίς χαρτιά στην υγειονομική περίθαλψη και καθιστούσε επίσης πιο δύσκολο για τους μετανάστες να φέρουν μέλη της οικογένειάς τους στη Γαλλία.

Μετά το πλήγμα στη Βουλή, η κυβέρνηση θα έπρεπε είτε να επιχειρήσει να επαναδιατυπώσει το νομοσχέδιο ή να το αποσύρει εντελώς. Επέλεξε το πρώτο. Εφόσον η μικτή επιτροπή δεν καταφέρει να σπάσει το αδιέξοδο και να καταλήξει σε έναν συμβιβασμό, και αυτό είναι κάτι που οι αναλυτές δεν διαβλέπουν, Εμανουέλ Μακρόν και Ελιζαμπέτ Μπορν θα πρέπει να αποφασίσουν εάν η πρωθυπουργός θα επικαλεστεί και σε αυτή την περίπτωση το επίμαχο Άρθρο 49.3 -την αμφιλεγόμενη διάταξη του γαλλικού Συντάγματος που επιτρέπει στην εκτελεστική εξουσία να παρακάμψει την Εθνοσυνέλευση για την ψήφιση ενός νόμου.

Η ενεργοποίηση της αποκαλούμενης «πυρηνικής επιλογής» για 21η φορά σε διάστημα μόλις 18 μηνών θα δυναμίτιζε ακόμη περισσότερο το πολιτικό σκηνικό, πέραν του ότι θα έδινε στην αντιπολίτευση το «όπλο» της κατάθεσης προτάσεων μομφής -από τις οποίες οριακά η κυβέρνηση «επιβίωσε» όταν κατέφυγε προ μηνών στην ίδια τακτική για να περάσει τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, κίνηση που εν μέσω της κοινωνικής ανάφλεξης έριξε περισσότερο λάδι στη φωτιά.

Εν μέσω έξαρσης του αντισημιτισμού, αλλά και της ισλαμοφοβίας, η Μαρίν Λεπέν καραδοκεί για να κερδίσει ψήφους εν όψει τω ευρωπαϊκών εκλογών του 2024 και της επόμενης προεδρικής κάλπης, στην οποία ο Μακρόν δεν θα είναι υποψήφιος. Το διακύβευμα της προώθησης του μεταναστευτικού νομοσχεδίου είναι εξαιρετικά υψηλό για τον Μακρόν, καθώς μία νίκη θα αποδυνάμωνε τα επιχειρήματα του ακροδεξιού Εθνικού Συναγερμού, ενώ σε αντίθετη περίπτωση ο ίδιος κινδυνεύει να εμφανιστεί ως πρόεδρος σε αποδρομή.

Σχολιάζοντας τις εξελίξεις στη Γαλλία και τη θέση στην οποία έχει περιέλθει ο Εμανουέλ Μακρόν, η πολιτική αναλύτρια Κλοέ Μορίν λέει στο Politico: «Θα μπορούσε να σημαίνει πως φθάνουμε στο τέλος της θητείας του πιο γρήγορα από ό,τι αναμενόταν, ότι μπαίνουμε στο τέλος της ‘βασιλείας’ του Εμανουέλ Μακρόν. Ξεμένει από δυνάμεις και θα δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να κρατήσει τους βουλευτές του υπό έλεγχο».