Η “σκληρή” ατζέντα και ο οδικός χάρτης των ελληνοτουρκικών σχέσεων

Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει μπροστά τις δημοτικές εκλογές στις 31 Μαρτίου. Το βάρος πέφτει στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα, όπου θέλει να αποκαταστήσει την πολιτική ισχύ του. Στο εσωτερικό όμως της τουρκικής κοινωνίας είναι ιδιαίτερα δυνατή η φωνή του εθνικισμού, που δεν επιτρέπει οιαδήποτε χαλάρωση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και η οποία επιμένει στη λεγόμενη “σκληρή” ατζέντα, δηλαδή στις χρόνιες διαφορές ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. 

Ποιο είναι, όμως, το βασικό συμπέρασμα από τη συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ταγίπ Ερντογάν; Πως οι δυο χώρες θα μπουν στη συζήτηση για τα σημαντικά και δύσκολα ζητήματα με τις γνωστές απόψεις τους χωρίς να υπάρχει καμία μετατόπιση ή διαφοροποίηση. Και ο διάλογος θα είναι σκληρός και όπως η συντριπτική πλειοψηφία των αναλυτών υποστηρίζει αδιέξοδος. Είναι γεγονός πως για την κάθε ελληνική κυβέρνηση οι γκρίζες ζώνες, ο εναέριος χώρος και γενικότερα ζητήματα κυριαρχίας δεν αποτελούν αντικείμενο δικαιοδοσίας κανενός Διεθνούς Δικαστηρίου. Ο Τούρκος πρόεδρος αυτό που σηματοδότησε με την παρουσία του στην Ελλάδα ήταν πως τα επόμενα ραντεβού μπορεί να πραγματοποιηθούν μέσα σε ένα καλό κλίμα ασχέτως αν δεν υπάρχει σημείο επαφής. Και η νηνεμία στον εναέριο χώρο και στο Αιγαίο είναι αυτή τη στιγμή ο οδηγός. Η ιστορία έχει αποδείξει πως οι περίοδοι που Ελλάδα και Τουρκία δεν συνομιλούσαν τα προβλήματα συνεχώς διογκώνονταν με τους γείτονες να βάζουν νέα ζητήματα στο τραπέζι. Η Χάγη είναι ένα πάγιο αίτημα της Ελλάδας που, όμως απαιτεί τη συναίνεση της Άγκυρας για να προχωρήσει. Τα «πυκνά σύννεφα» πάνω από τις δυο χώρες έχουν διαλυθεί το πρόβλημα εμπιστοσύνης, όμως παραμένει.

Η Διακήρυξη φιλίας και καλής γειτονίας που υπεγράφη από τις δύο χώρες, είναι αρκετά γενικόλογη και αφηρημένη στις διατάξεις, έτσι ώστε να επιτρέπει ποικίλες και αντιθετικές ερμηνείες. Αν όμως θεωρήσουμε ότι ο τούρκος πρόεδρος αμφισβήτησε πρόσφατα τη Συνθήκη της Λωζάννης απειλώντας την Ελλάδα, δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί σημαντικό βήμα εκ μέρους του.

Είναι αδήριτο γεγονός πως η Τουρκία έχει απομακρυνθεί από τη Δύση και το δυτικό σύστημα ασφάλειας, καθώς στους δύο πολέμους που βρίσκονται σε εξέλιξη στην ευρύτερη περιοχή (Ουκρανία και Γάζα), οι απόψεις που εκφράζει έχουν δυσαρεστήσει τους ισχυρούς διεθνείς παράγοντες και τους διεθνείς οργανισμούς. Εκτός από αυτό, υπάρχει επίσης η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ανεπίλυτα ζητήματα με τον Ταγίπ Ερντογάν και ο Τούρκος πρόεδρος δείχνει πως αυτό που τον ενδιαφέρει περισσότερο είναι η ηγεμονία του ισλαμικού κόσμου. Έχει πολλά οικονομικά προβλήματα και μπορεί να χρειαστεί την Ευρώπη, αλλά με τις κινήσεις του και την ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων με άλλες χώρες, δεν κρύβει ότι αναζητά εναλλακτική λύση.

Για το επόμενο διάστημα, λοιπόν, ο οδικός χάρτης που θα καταρτιστεί θα είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς θα δείξει ακριβώς πού πηγαίνουν τα πράγματα σε σχέση με τα βασικά ζητήματα που απασχολούν και τις δύο χώρες, σε σχέση με την “σκληρή” ατζέντα. Ο Γιώργος Γεραπετρίτης και ο Χακάν Φιντάν θα πραγματοποιήσουν συνάντηση στις αρχές του νέου έτους, ενώ η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και ο Μπουράκ Ακσαπάρ θα συνεχίσουν τον πολιτικό διάλογο. Ίσως η παρουσία του Πρωθυπουργού στην Άγκυρα στις 4 Μαΐου να αποδειχθεί μια κρίσιμη στιγμή για τον καθορισμό του μελλοντικών συνομιλιών ανάμεσα στις δύο πλευρές.