Ακρίβεια: Το σχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης για «καθαρές τιμές»

Βιώνοντας μια νέα ακριβή «κανονικότητα», αφού ούτε τα πρόστιμα ούτε τα καλάθια ούτε και η αργή αποκλιμάκωση των τιμών στο ράφι έχουν τη δύναμη να επαναφέρουν το κόστος των αγαθών εκεί που ήταν πριν δύο χρόνια, τα νοικοκυριά προσπαθούν να πιαστούν απ’ όπου μπορούν για να τα βγάλουν πέρα. Οι προσφορές και οι προωθητικές ενέργειες για 6 στους 10 καταναλωτές είναι μέρος της λύσης και μάλιστα για έναν στους δύο αποτελούν τον κύριο λόγο επιλογής καταστήματος (στοιχεία ΙΕΛΚΑ).

Επί του πρακτέου ωστόσο και παρότι το 1 στα 4 ταχυκίνητα προϊόντα πωλούνται υπό το καθεστώς κάποιας έκπτωσης ή προσφοράς, όπως «1+1 δώρο», κουπόνι έκπτωσης για νέα αγορά, επιπλέον έκπτωση στην τιμή κ.λπ., από 1 στα 5 που ήταν το αντίστοιχο ποσοστό πέρσι, η ακρίβεια ζει και βασιλεύει, με τις καταναλωτικές οργανώσεις να καταγγέλλουν κερδοσκοπικά παιχνίδια.

Ενδεικτικό είναι πως σε ορισμένες κατηγορίες προϊόντων, όπως για παράδειγμα τα απορρυπαντικά, τα καθαριστικά, οι βρεφικές πάνες, τα γαλακτοκομικά και τα είδη ατομικής υγιεινής και προσωπικής φροντίδας και ομορφιάς, υπάρχουν προσφορές και εκπτώσεις 52 εβδομάδες τον χρόνο. Εξετάζοντας όμως την πορεία των τιμών σε κάποια από τα εν λόγω προϊόντα, φερ’ ειπείν τα απορρυπαντικά και τα καθαριστικά σπιτιού, διαπιστώνεται ότι είναι τα ίδια που καταγράφουν τις υψηλότερες ανατιμήσεις.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας ερευνών αγοράς Circana η μεγαλύτερη αύξηση τιμής, 12%, στο 10μηνο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2023 σε σύγκριση με το αντίστοιχο περυσινό διάστημα, καταγράφηκε στην κατηγορία των απορρυπαντικών – καθαριστικών σπιτιού. Πρόκειται για την κατηγορία όπου στο ίδιο διάστημα το 25,6% των πωλήσεων έγινε μέσω προσφορών, από 21,7% το αντίστοιχο διάστημα του 2022.

Φρένο στις παραπλανητικές προσφορές με τη βούλα του νόμου Το ζήτημα απασχολεί έντονα το υπουργείο Ανάπτυξης και ήδη επεξεργάζεται ρύθμιση που θα βάλει τέλος στις κατά φαντασία προσφορές και εκπτώσεις, με στόχο να περάσουν μόνιμα στο ράφι οι μειώσεις τιμών, καθώς και να πέσει φως στον τρόπο με τον οποίο αποδίδονται οι εκπτώσεις στα σούπερ μάρκετ μέσω των περίφημων πιστωτικών σημειωμάτων.

Ειδικότερα, μελετάται να μπει «κόφτης» στο σύνολο των εκπτώσεων που παρέχονται μέσω των πιστωτικών σημειωμάτων στο 15-20% και το υπόλοιπο να περνά ως μόνιμη μείωση τιμής στο τιμολόγιο πώλησης προς τον λιανέμπορο.

Επιπλέον σχεδιάζεται να μπει όριο στο ανώτατο ποσοστό έκπτωσης που παρέχεται μέσω των προσφορών Αυτό εξετάζεται να οριστεί σε 50% έτσι ώστε να μπορούν να συνεχιστούν -έστω και σε περιορισμένο βαθμό- οι προσφορές τύπου «1+1 δώρο».

Στο θέμα των πιστωτικών σημειωμάτων είχε αναφερθεί η Επιτροπή Ανταγωνισμού στην κλαδική της έρευνα για τα σούπερ μάρκετ. Συγκεκριμένα ανέφερε: «Εν προκειμένω, αυτό που δεν έχει διασαφηνιστεί είναι κατά πόσο οι εν λόγω ωφέλειες μετακυλίονται στους καταναλωτές εν είδει χαμηλότερων τιμών λιανικής που καταβάλλουν, ιδίως εάν συνυπολογιστεί ότι οι εν λόγω εκπτώσεις/παροχές είναι κατά κανόνα μη συστηματικές και ετεροχρονισμένες (δηλ. δεν σχετίζονται με τον χρόνο τιμολόγησης των προϊόντων που αφορούν) και δεν συμπεριλαμβάνονται απευθείας στο κόστος αγοράς κατά τον χρόνο προμήθειας των προϊόντων από τα σούπερ μάρκετ».

Ο στόχος του υπουργείου, που ως βασική επιδίωξη έχει να μειωθούν οι τιμές μόνιμα, είναι η σχετική ρύθμιση να έλθει προς ψήφιση στις αρχές του 2024.

Τι λέει η αγορά

«Για αρκετά ελληνικό φαινόμενο», που σε τέτοια έκταση συμβαίνει μόνο στη χώρα μας κάνει λόγο ο κος Αριστοτέλης Παντελιάδης, πρόεδρος της Ένωσης Σούπερ-Μάρκετ Ελλάδας (ΕΣΕ) και CEO της αλυσίδας METRO A.E.B.E., σχολιάζοντας τη γιγάντωση των προσφορών, αλλά και την πρόθεση του υπουργείου να βάλει φρένο στην παραπλάνηση του καταναλωτή μέσω ενεργειών τύπου «1+1 δώρο».

«Μια εκλογίκευση των προσφορών στις κατηγορίες αυτές που έχουν ξεφύγει πάρα πολύ νομίζω ότι είναι θεμιτή. Δεν λέμε για κατάργηση των προσφορών και από όσο ξέρω ούτε και το υπουργείο αυτή τη στιγμή μιλάει για κατάργηση των προσφορών. Μιλάμε για μία μείωση της αρχικής τιμής και ταυτόχρονα για μείωση και της συχνότητας των προσφορών. Εφόσον το μέτρο αυτό υλοποιηθεί με λογική και με σύνεση μπορεί να κάνει καλό στον καταναλωτή, μειώνοντας τη μέση τιμή των προϊόντων, αλλά θα πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί. Πρέπει να σχεδιαστεί σωστά ώστε να μπορεί να λειτουργήσει γιατί εάν δεν σχεδιαστεί σωστά τότε πολύ απλά θα μειωθούν οι προσφορές και θα ανέβουν οι τιμές στο ράφι», τονίζει ο ίδιος.

«Εγώ πιστεύω ότι οι προσφορές δεν πρέπει να διαφοροποιηθούν», τόνισε από την άλλη ο κος Γιάννης Μασούτης, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της αλυσίδας Διαμαντής Μασούτης Α.Ε. και πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος (ΚΕΕΕ), απαντώντας σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφων, στο περιθώριο των εγκαινίων του νέου καταστήματος της αλυσίδας στη Γλυφάδα.

Την ίδια ώρα και η πλευρά των προμηθευτών και ειδικότερα οι πολυεθνικοί όμιλοι και οι μεγάλες ελληνικές εταιρείες, εμφανίζονται μάλλον να συμφωνούν στο να μετριαστεί η ένταση των προωθητικών ενεργειών.

Πόσο πραγματικές είναι οι προσφορές και οι εκπτώσεις;

Πολύ γνωστό αλεύρι για όλες τις χρήσεις, προϊόν – κράχτης ενόψει εορτών, πωλείται αυτές τις μέρες σε προσφορά 2+1 δώρο (σύνολο 3 kg) στην τιμή των 3 ευρώ. Στο ίδιο σούπερ μάρκετ η μονή συσκευασία του ίδιου προϊόντος, δηλαδή 1 kg, επίσης σε προσφορά, πωλείται προς 1,30 ευρώ. Η λογική κίνηση για τον καταναλωτή είναι να επιλέξει την πολλαπλή συσκευασία καθώς φαίνεται φθηνότερη. Είναι όμως; Με δεδομένο ότι στην τριπλή συσκευασία η μία είναι δώρο, δηλαδή πληρώνει τις δύο παίρνοντας δωρεάν την τρίτη, η τιμή του κιλού είναι τελικά 1,50 ευρώ και όχι 1 ευρώ γιατί αλλιώς καταργείται η έννοια του δώρου.

Το ίδιο συμβαίνει και με οδοντόκρεμα leader της αγοράς. Η συσκευασία των 75 ml με έκπτωση τιμής πωλείται 2,67 ευρώ, ενώ η ίδια οδοντόκρεμα σε συσκευασία 1+1 δώρο προς 2,97 ευρώ.

Σε άλλο μεγάλο σούπερ μάρκετ το κριθαράκι πωλείται 1,06 ευρώ (συσκευασία 500 gr) και η προσφορά των δύο συσκευασιών με έκπτωση 0,70 ευρώ έχει τιμή 2,63 ευρώ.

Υγρό απορρυπαντικό πλυντηρίου ρούχων μεγάλης πολυεθνικής εταιρείας στο ράφι ενός από τα σούπερ μάρκετ της πρώτης πεντάδας πωλείται 1+1 δώρο, (1,150lt + 1,150lt σύνολο 46 μεζούρες). Η τιμή της εν λόγω προσφοράς είναι 12,49 ευρώ. Ακριβώς το ίδιο προϊόν αλλά σε συσκευασία με 43 μεζούρες (2,15lt) πωλείται με έκπτωση 8,71 ευρώ στα 11,54 ευρώ. Παρά την εντύπωση που κάνει στους καταναλωτές η προσφορά 1+1, εξετάζοντας την τιμή μεζούρας φθηνότερο είναι δεύτερο προϊόν (0,272€/μεζ. το πρώτο, 0,268€/μεζ. το δεύτερο). Αρκεί φυσικά ο καταναλωτής να πετύχει τις ημέρες που διαρκεί η προσφορά, καθώς ανά 15νθήμερο, ακόμη και ανά εβδομάδα, οι προσφορές και οι προωθητικές ενέργειες αλλάζουν, ή να αποφασίσει ότι θα ψάχνει από αλυσίδα σε αλυσίδα για να ψωνίσει με έκπτωση τιμής και όχι μόνο φυσικά τα απορρυπαντικά, αλλά το σύνολο των προϊόντων που επιθυμεί αγοράσει.

Βεβαίως, τα παραδείγματα αυτά δεν αναιρούν το γεγονός ότι υπάρχουν και πραγματικές προσφορές, δίνοντας ανάσα στους πιεσμένους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.

Τα είδη των εκπτώσεων

Η Επιτροπή Ανταγωνισμού κάνει μια ενδιαφέρουσα καταγραφή όλων των ειδών εκπτώσεων που προσφέρουν στα σούπερ μάρκετ οι προμηθευτές:

Εκπτώσεις τζίρου (ποσοτήτων αγοράς): Οι συγκεκριμένες εκπτώσεις αφορούν παροχή του προμηθευτή προς τον πελάτη σε προσυμφωνημένο –από κοινού- ύψος αγορών, παρέχοντας ένα ποσοστό (%) έκπτωσης με τη μορφή πιστωτικού τιμολογίου, είτε σε μηνιαία βάση είτε σε ετήσια. Στην ουσία πρόκειται για ετεροχρονισμένη έκπτωση (μηνιαία ή ετήσια) πάνω σε ήδη συμφωνημένη τιμή αγοράς προμήθειας των προϊόντων του προμηθευτή.

Εκπτώσεις προωθητικών ενεργειών: Πρόκειται για προ-συμφωνημένες προωθητικές ενέργειες μεταξύ του προμηθευτή και του εκάστοτε σούπερ μάρκετ, που αφορούν συγκεκριμένα προϊόντα. Η υλοποίηση των προωθητικών αυτών ενεργειών ανταμείβεται με συγκεκριμένες εκπτώσεις επί του συνολικού τζίρου της συγκεκριμένης κατηγορίας προϊόντων που συμμετέχουν στις προωθητικές ενέργειες, συνήθως με μορφή πιστωτικού τιμολογίου στο τέλος κάθε μήνα.

Εκπτώσεις γκάμας – χώρου (ράφι): Πρόκειται για κατηγορία εκπτώσεων που αφορούν στο κατά πόσο θα παραχωρηθεί συγκεκριμένος χώρος τοποθέτησης των προϊόντων του προμηθευτή στα ράφια των σούπερ μάρκετ, κατά τα πρότυπα που επιθυμεί ο προμηθευτής, καθώς και στο αν και κατά πόσο θα προβάλλεται όλη η γκάμα των προϊόντων που παράγει ή εισάγει ο προμηθευτής ή μόνο μέρος αυτής.

Λοιπές εκπτώσεις: Η συγκεκριμένη κατηγορία αφορά εκπτώσεις εποχιακής φύσεως, που αφορούν συγκεκριμένη περίοδο και συγκεκριμένους κωδικούς προϊόντων, π.χ. θεματικές προωθητικές ενέργειες συγκεκριμένων κωδικών προϊόντων κατά την περίοδο των Χριστουγέννων, την περίοδο του Πάσχα ή και την καλοκαιρινή περίοδο. Στη συγκεκριμένη κατηγορία παροχών/εκπτώσεων περιλαμβάνονται επίσης προωθητικές ενέργειες που περιλαμβάνουν χρήση stands εντός συγκεκριμένου χώρου του εκάστοτε σούπερ μάρκετ, είτε σε εβδομαδιαία είτε σε μηνιαία βάση ή ακόμα και μόνιμη χρήση stands για συγκεκριμένους κωδικούς προϊόντων. Τέλος, περιλαμβάνει και εκπτώσεις που αφορούν τον τρόπο πληρωμής των προμηθευτών από τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ και την τήρηση των ημερών πληρωμής βάσει της πιστωτικής πολιτικής που ακολουθεί ο κάθε προμηθευτής.