Εκτίναξη των δαπανών για νοσοκομειακά φάρμακα

Τον περασμένο Νοέμβριο η δαπάνη για 200 ακριβά νοσοκομειακά φάρμακα που προμηθεύτηκαν τα νοσοκομεία του ΕΣΥ εκτοξεύτηκε στα 65 εκατ. ευρώ, όταν αυτή είχε υπολογιστεί με βάση τις ανάγκες των προηγούμενων μηνών του έτους, το ανώτερο στα 28 εκατ. ευρώ.

Όπως αναφέρει ρεπορτάζ της Καθημερινής, τον ίδιο μήνα, σχεδόν τα μισά νοσοκομεία του ΕΣΥ αύξησαν τις παραγγελίες τους σε περίπου 20 φαρμακευτικά σκευάσματα σε ποσοστό άνω του 200%, συγκριτικά με τις αντίστοιχες παραγγελίες προηγουμένων μηνών.

Υπήρχε δε νοσοκομείο που τους προηγούμενους δέκα μήνες είχε αγοράσει συνολικά 700 τεμάχια από συγκεκριμένο φαρμακευτικό σκεύασμα και μόνο για τον Νοέμβριο παρήγγειλε 2.100 τεμάχια, χωρίς αυτή η τεράστια διαφορά στις παραγγελίες να μπορεί να δικαιολογηθεί από έξαρση νοσηρότητας.

Επιστολές σε διοικητές

Τουλάχιστον 20 διοικητές νοσοκομείων έλαβαν έγγραφο από την Εθνική Κεντρική Αρχή Προμηθειών Υγείας (ΕΚΑΠΥ) –η οποία έχει αναλάβει πλέον την κεντρική διαχείριση του νοσοκομειακού φαρμάκου– με το οποίο κλήθηκαν να αιτιολογήσουν τις τόσο μεγάλες μεταβολές στον όγκο των φαρμάκων που παρήγγειλαν τα νοσοκομεία, συγκριτικά με το αντίστοιχο διάστημα προηγουμένων ετών. Σ’ αυτή τη φάση, η ΕΚΑΠΥ επεξεργάζεται τις εξηγήσεις που δόθηκαν. Οι πιο πολλές αναφέρουν ότι οι παραγγελίες αφορούν «ανάγκες του νοσοκομείου». Σε άλλες περιπτώσεις αναφέρεται ως αιτία η δημιουργία «αποθέματος», με τον αντίλογο να είναι ότι τον Νοέμβριο του 2022 δεν επέδειξαν τα νοσοκομεία την ίδια συμπεριφορά.

Αυτό που έχει αλλάξει σε σχέση με πέρυσι είναι ότι εδώ και επτά μήνες οι προμήθειες των περισσότερων φαρμάκων γίνονται μέσω πλατφόρμας της ΕΚΑΠΥ και εξοφλούνται από την Αρχή. Από τον Οκτώβριο και μετά στον νέο τρόπο προμήθειας φαρμάκων για τα νοσοκομεία έχουν εισέλθει κι αυτά για τα οποία υπάρχει συμφωνία μεταξύ των εταιρειών φαρμάκων και της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης Τιμών Φαρμάκων και αφορούν κυρίως πιο ακριβά σκευάσματα για σοβαρές παθήσεις. Ετσι, μια πιθανή εξήγηση που αναφέρουν στελέχη της αγοράς είναι ότι επικράτησε στα νοσοκομεία η φιλοσοφία ότι «δεν αγοράζουμε πλέον με δικά μας λεφτά», παρά το γεγονός ότι βγαίνουν από τον ίδιο «κουμπαρά» του υπουργείου Υγείας. Και στο πλαίσιο αυτό χαλάρωσαν και οι έλεγχοι εντός των νοσοκομείων, που ήταν πιο πιεστικοί τα προηγούμενα χρόνια για τη συγκράτηση της φαρμακευτικής δαπάνης. «Ακόμη δεν μπορούμε να δώσουμε σαφή εξήγηση. Πιο καλή ανάγνωση της εξέλιξης των παραγγελιών εκτιμώ ότι θα έχουμε μετά τον Φεβρουάριο», αναφέρουν στην «Κ» στελέχη της ΕΚΑΠΥ.

Σήμερα, το 80% της δαπάνης των φαρμάκων που λαμβάνουν τα νοσοκομεία σχετίζεται με παραγγελίες που έγιναν μέσω της Αρχής και αφορά περίπου 820 σκευάσματα. Για το 2024, το όριο δαπάνης φαρμάκων νοσοκομείων έχει οριστεί στα 528 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 414 εκατ. ευρώ διαχειρίζεται η ΕΚΑΠΥ. Η Αρχή έχει δομήσει μια ψηφιακή εφαρμογή μέσω της οποίας γίνονται οι παραγγελίες των φαρμάκων. Συγκεκριμένοι χρήστες ανά νοσοκομείο εισέρχονται στην πλατφόρμα και κάνουν τις παραγγελίες τους. Οι εταιρείες μέσω της ίδιας πλατφόρμας ενημερώνουν ότι αποδέχονται την παραγγελία και ενημερώνουν για την ημέρα παράδοσης των φαρμάκων στο νοσοκομείο. Η πληρωμή των εταιρειών γίνεται από την ΕΚΑΠΥ.

Ενεργοποιήθηκαν «κόφτες»

Από τις αρχές Νοεμβρίου η ΕΚΑΠΥ έχει θέσει σε εφαρμογή και ένα σύστημα παρακολούθησης των παραγγελιών των νοσοκομείων, συγκρίνοντας καταναλώσεις προηγουμένων. Και τις τελευταίες 2,5 εβδομάδες, μετά τα παράδοξα του Νοεμβρίου, έχει ενεργοποιήσει και «κόφτες». Οπως εξηγεί στην «Κ» ο αντιπρόεδρος της ΕΚΑΠΥ Κωνσταντίνος Γαλανάκης, η Αρχή έλαβε στοιχεία από τον ΕΟΦ – για πρώτη φορά αναλυτικά– των αγορών των νοσοκομείων για το 2022 και των πρώτων δέκα μηνών του 2023 και βάσει αυτών έβγαλε τους μέσους μηνιαίους όρους κατανάλωσης για κάθε νοσοκομείο, ανά σκεύασμα και ανά δραστική ουσία. Μάλιστα οι μέσοι όροι αυξήθηκαν κατά 20%, λαμβάνοντας υπόψη την ενδεχόμενη αύξηση της ζήτησης για παροχή υπηρεσιών υγείας.

Οταν οι παραγγελίες των νοσοκομείων ξεπερνούν τον μηνιαίο μέσο όρο θα πρέπει να συνοδεύονται με συγκεκριμένη αιτιολόγηση και να λαμβάνουν έγκριση από την ΕΚΑΠΥ. Ενδεικτικά, την περασμένη Τρίτη η Αρχή επεξεργάστηκε 110 παραγγελίες νοσοκομείων για σκευάσματα με υπερβάσεις στο όριο. Απορρίφθηκαν οι 18.

Οι αντιδράσεις για τους «κόφτες» από πλευράς νοσοκομείων, ειδικά το πρώτο διάστημα, ήταν αρκετές. Στην ΕΚΑΠΥ έχουν δει αντί για αιτιολόγηση, ακόμη και σχόλιο: «Κι εσάς τι σας νοιάζει;». Η Πανελλήνια Ενωση Φαρμακοποιών Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων σε πρόσφατη ανακοίνωσή της έκανε λόγο για «αυθαίρετους “κόφτες”», που δημιουργούν «αβεβαιότητα για τη διασφάλιση των αναγκαίων θεραπειών σε υγειονομικούς και ασθενείς», ενώ αντέδρασε έντονα και στην ανάγκη αιτιολόγησης των υπερβάσεων. Και υπάρχουν φαρμακοποιοί που διαμαρτύρονται στις φαρμακευτικές εταιρείες αντί στην αρμόδια ΕΚΑΠΥ όταν έχουν πρόβλημα στις παραγγελίες. Μόλις πριν από λίγες ημέρες φαρμακοποιός έστειλε ηλεκτρονικό μήνυμα με στιγμιότυπο οθόνης (screenshot) από την πλατφόρμα της ΕΚΑΠΥ, σε φαρμακευτική εταιρεία με την καταγγελία ότι δεν μπορούσε να παραγγείλει το φάρμακό της. (Για την ιστορία, το πρόβλημα ήταν τεχνικό και είχε λυθεί σε λιγότερο από 30 λεπτά.) Η εταιρεία επικοινώνησε με την ΕΚΑΠΥ, στέλνοντας το σχετικό email και ζητούσε ενημέρωση! H ΕΚΑΠΥ έχει ενημερώσει ήδη για το γεγονός τον αρμόδιο διοικητή Υγειονομικής Περιφέρειας και τον υφυπουργό Υγείας Μάριο Θεμιστοκλέους, με ερώτηση να γίνει ΕΔΕ, καθώς ένας φαρμακοποιός δεν έχει δικαίωμα να στέλνει εσωτερικά δεδομένα του συστήματος σε φαρμακευτική εταιρεία.

Το υπουργείο Υγείας θα επιχειρήσει από το επόμενο έτος να βάλει τάξη και στο θέμα των προμηθειών υλικών, εξοπλισμού και υπηρεσιών των νοσοκομείων, μέσω της ΕΚΑΠΥ, με την ενεργοποίηση μητρώου προμηθευτών και μητρώου υλικών και την ενεργοποίηση μιας πλατφόρμας αγορών (market place) την οποία θα χρησιμοποιούν τα νοσοκομεία για να παραγγείλουν τα υλικά. Ολες οι εταιρείες που εμπορεύονται στα νοσοκομεία θα πρέπει από την 1η Φεβρουαρίου έως την 31η Μαΐου να εγγραφούν στο ειδικό μητρώο προμηθευτών που έχει σχεδιάσει η Αρχή, παραθέτοντας τα απαιτούμενα από τη νομοθεσία ψηφιακά αρχεία και δικαιολογητικά (τέλος ετοιμότητας ιατροτεχνολογικών προϊόντων του ΕΟΦ, ISO, διεύθυνση αποθήκης, όνομα υπευθύνου αποθηκάριου κ.ά.). Από την 1η Ιουλίου, εάν δεν έχουν εγγραφεί στο μητρώο, δεν θα μπορούν να πουλήσουν στα νοσοκομεία ούτε… καρφίτσα. Αντίστοιχα θα λειτουργήσει και μητρώο υλικών στο οποίο οι προμηθευτές θα πρέπει να δηλώσουν ποια υλικά εμπορεύονται. Η ενεργοποίηση της πλατφόρμας αγορών για υλικά και υπηρεσίες αναμένεται μετά τον Σεπτέμβριο του 2024.

Εικόνα σε real time

«Η ΕΚΑΠΥ το τελευταίο διάστημα έχει αναπτύξει μια σειρά δράσεων με βασικό στόχο την υλοποίηση του σκοπού της Αρχής και της επίτευξης των πολιτικών και του σχεδιασμού που έχει γίνει σε συνεργασία με την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, ήδη εδώ και επτά μήνες λειτουργεί το έργο της διαχείρισης του νοσοκομειακού φαρμάκου και ήδη έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές σε πολλά σημεία και διαδικασίες. Με το έργο αυτό, το υπουργείο Υγείας έχει πια αναλυτική εικόνα για τις πωλήσεις των φαρμάκων σε πραγματικό χρόνο και τα στοιχεία αξιοποιούνται για την άσκηση πολιτικής», σημειώνει στην «Κ» ο πρόεδρος της ΕΚΑΠΥ Αρης Αποστόλου. Στο ίδιο πλαίσιο, ο κ. Γαλανάκης επισημαίνει ότι «η ΕΚΑΠΥ έχει κάνει πολλά και σημαντικά βήματα το τελευταίο διάστημα στηριζόμενη τόσο στον ουσιαστικό ψηφιακό μετασχηματισμό που πετυχαίνει όσο και στο προσωπικό με το οποίο έχει ενισχύσει τη δύναμή της. Το βασικό μεταρρυθμιστικό έργο, αυτό της κεντρικής διαχείρισης του νοσοκομειακού φαρμάκου, ήδη έχει πετύχει τον βασικό του ρόλο, δηλαδή να έχουμε και να αξιοποιούμε τα στοιχεία σε πραγματικό χρόνο, ενώ παράλληλα θα πετύχει σημαντική εξοικονόμηση σε χρηματοοικονομικό επίπεδο, καθώς οι τελικές πληρωμές ενσωματώνουν τα πιστωτικά των εκπτώσεων». Τόσο ο κ. Αποστόλου όσο και ο κ. Γαλανάκης εστιάζουν και στο επόμενο βήμα της ΕΚΑΠΥ που είναι η ενεργοποίηση των μητρώων. «Θέματα που ήταν χρόνια πάγια αιτήματα του χώρου των προμηθειών υγείας λαμβάνουν σάρκα και οστά, με ουσιαστικό αποτέλεσμα», επισημαίνει ο κ. Γαλανάκης.

Xρωστούν 1,4 δισ. στους προμηθευτές

Στα 2,495 δισ. ευρώ σκαρφάλωσαν οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις της γενικής κυβέρνησης τον Οκτώβριο, από 2,097 δισ. ευρώ τον Ιούλιο, σύμφωνα με το δελτίο Γενικής Κυβέρνησης, το οποίο επιβεβαίωσε τις σχετικές ανησυχίες που εξέφρασαν προχθές τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη μεταπρογραμματική της έκθεση όσο και το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή στην τριμηνιαία του έκθεση. Επιπλέον, τα ίδια στοιχεία δείχνουν ότι οι εκκρεμείς επιστροφές φόρων ήταν 775 εκατ. ευρώ.

Αρνητικοί πρωταγωνιστές στο πρόβλημα αυτό, που στερεί ρευστότητα από την πραγματική οικονομία, είναι σταθερά τα νοσοκομεία: από τα 2,495 δισ. ευρώ, τα 1,403 δισ. αφορούν τα νοσοκομεία.

Η εξήγηση που δίνουν στο υπουργείο Οικονομικών είναι ότι το φαινόμενο είναι εν μέρει εποχιακό: οι εκκαθαρίσεις των αμοιβαίων οφειλών νοσοκομείων και προμηθευτών γίνονται στο τέλος του έτους, οπότε τον Δεκέμβριο το σχετικό ποσό μειώνεται. Οπως αναφέρει και ο προϋπολογισμός του 2024, από τα περίπου 1,4 δισ. των ληξιπρόθεσμων οφειλών των νοσοκομείων, περίπου το 1 δισ. αφορά ποσά προς συμψηφισμό στο πλαίσιο clawback και rebate και μόνο 400 εκατ. ευρώ είναι καθαρές ληξιπρόθεσμες οφειλές. Πάντως, τον Δεκέμβριο του 2022 οι ληξιπρόθεσμες οφειλές των νοσοκομείων ήταν 907 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία του δελτίου Γενικής Κυβέρνησης.

Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και οι καθαρές οφειλές, μετά την εκκαθάριση, είναι υψηλές. Στο υπουργείο Οικονομικών υποστηρίζουν ότι αυτό οφείλεται στις αδυναμίες των λογιστηρίων των νοσοκομείων και όχι σε έλλειψη πόρων. Αλλωστε, σημειώνουν, ακόμη και οι εκκαθαρίσεις των οφειλών θα έπρεπε να γίνονται τακτικότερα και όχι μόνο στο τέλος κάθε χρόνου.

«Το υψηλό απόθεμα των ληξιπρόθεσμων οφειλών στα νοσοκομεία εγείρει ανησυχίες», έγραφε η έκθεση της Κομισιόν.

Εξάλλου, το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή σημείωνε ότι οι συνολικές ληξιπρόθεσμες οφειλές του ήταν αυξημένες κατά 420 εκατ. ευρώ και σε σχέση με τον ίδιο μήνα του 2022. Επομένως, δεν είναι απλώς εποχιακό το πρόβλημα.

Οι ελπίδες για μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών των νοσοκομείων τοποθετούνται στην Εθνική Κεντρική Αρχή Προμηθειών Υγείας (ΕΚΑΠΥ), μέσω της οποίας θα γίνονται οι παραγγελίες και η εξόφληση όλο και μεγαλύτερου αριθμού φαρμάκων.

Εκτός από τα νοσοκομεία, η έκθεση της Κομισιόν επισημαίνει την καθυστέρηση και στην εξόφληση των εφάπαξ, που αποτελούν επίσης ληξιπρόθεσμη οφειλή του Δημοσίου. Ως προς αυτό, η εξήγηση που δίνεται από το υπουργείο Οικονομικών είναι ότι το πρόβλημα δημιουργήθηκε εξαιτίας της μαζικής εκκαθάρισης των συντάξεων, που οδήγησε σε μια νέα «φουρνιά» εφάπαξ. Αναμένουν δε ότι θα εξομαλυνθεί τους επόμενους μήνες. Σύμφωνα με την Κομισιόν, ο νέος στόχος για την εκκαθάριση των εφάπαξ είναι ο Μάρτιος του 2024. Η Κομισιόν υπολογίζει ότι το συνολικό απόθεμα των καθαρών ληξιπρόθεσμων οφειλών ήταν 541 εκατ. ευρώ τον Ιούλιο του 2023, με σημαντική απόκλιση από τον στόχο, 376 εκατ. ευρώ.

Σημειώνεται ότι τον περασμένο μήνα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά της Ελλάδας για το θέμα και συγκεκριμένα για τη μη ορθή εφαρμογή της Οδηγίας για τις καθυστερήσεις πληρωμών.