Από τον Ντελόρ στον Σόιμπλε

Δύο πολιτικοί πανευρωπαϊκού διαμετρήματος, που συνδέθηκαν με την οικονομική πορεία της Ελλάδας σε ξεχωριστές χρονικές φάσεις, εγκατέλειψαν σχεδόν ταυτόχρονα τα εγκόσμια.

Στην περίπτωση του Ντελόρ, υπάρχει μια αίσθηση σεβασμού και νοσταλγίας για μια εποχή που το “ευρωπαϊκό όνειρο” ήταν ακόμα ζωντανό.

Στην περίπτωση του Σόιμπλε, από την άλλη πλευρά, είναι μια υπενθύμιση για την εποχή που η Ευρώπη είχε ταυτιστεί με τη λιτότητα και την απουσία πραγματικής αλληλεγγύης.

Στην πραγματικότητα, αυτά τα διαφορετικά επιχειρήματα αντικατοπτρίζουν επακριβώς την πορεία των τελευταίων 30 και πλέον ετών σε σχέση με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Ευρώπη προσπαθούσε επιτέλους να χαράξει το δικό της δρόμο. Εφάρμοζε μέτρα για να διευρύνει και να εμβαθύνει την ολοκλήρωση και να επιτρέψει τον καλύτερο συντονισμό, ενώ ταυτόχρονα οραματιζόταν τη δυνατότητα ενός κοινού νομίσματος και ενός πανευρωπαϊκού “κράτους πρόνοιας”. Υπήρχαν προβλήματα ακόμη και τότε, αλλά ένιωθε κανείς ότι κάτι προχωρούσε, ότι ο “ευρωπαϊκός δρόμος” ήταν μια πορεία με περισσότερη δημοκρατία, δικαιοσύνη και ελευθερία, μια πορεία που θα έκανε πραγματικότητα τον απαραίτητο εκσυγχρονισμό.

Ωστόσο, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν με αυτόν τον τρόπο. Κυριάρχησε η λογική της επίτευξης “ονομαστικής σύγκλισης” και παραβλέφθηκαν σοβαρές ανισότητες. Το ευρώ έδωσε την ψευδαίσθηση ότι τα πράγματα πήγαιναν προς τη σωστή κατεύθυνση και τα προβλήματα που εμφανίστηκαν μετά την υπερεθνική χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 παραβλέφθηκαν. Η ουσιαστική σύγκλιση ξεχάστηκε και επικράτησε η λογική της δημοσιονομικής πειθαρχίας και του νεοφιλελεύθερου δογματισμού. Η λογική της αλληλεγγύης, που ήδη αντικατοπτριζόταν στο “πακέτο Ντρορ”, αντικαταστάθηκε από την τιμωρητική λογική του Μνημονίου, μια αντιδραστική λιτότητα που ήταν επικίνδυνη για την κοινωνία. Οι ισχυρές προσωπικότητες που δημιούργησαν τους ευρωπαϊκούς θεσμούς αναλήφθηκαν από τεχνοκράτες και πολιτικούς που αντιστάθμισαν την έλλειψη οράματος επιμένοντας δογματικά στη “δημοσιονομική πειθαρχία”.

Τα αποτελέσματα είναι εμφανή στην ελληνική κρίση, στη δυσκολία επίτευξης συναίνεσης για τα κονδύλια ανασυγκρότησης και στη συνεχή αναβολή των συζητήσεων για να γίνει η Ευρώπη πιο δημοκρατική. Σε ένα στόχο δηλαδή σαφώς οραματικό.