Τα 3+1 γεωπολιτικά αινίγματα του 2024

Μια νέα χρονιά, πολλές προκλήσεις, πολλά άλυτα ζητήματα. Βέβαια, η συνολική εικόνα είναι λίγο πολύ ξεκάθαρη και η πιθανότητα ενός μεγάλου πολέμου δεν είναι πολύ μεγάλη προς το παρόν. Αντίθετα, η πιθανότητα πολλών μικρότερων πολέμων είναι εξαιρετικά υψηλή. Πράγματι, στις ήδη πολυάριθμες περιφερειακές συγκρούσεις που μαστίζουν την Αφρική και την Ασία έχει προστεθεί ένας άγριος πόλεμος στη Γάζα, ενώ στη Λατινική Αμερική (όπου οι πόλεμοι μεταξύ κρατών είναι λιγότερο συχνοί), οι εντάσεις μεταξύ Βενεζουέλας και Γουιάνας εξελίσσονται με ανησυχητικό τρόπο.

Στο πλαίσιο αυτό, οι περιφερειακές συγκρούσεις αποτελούν μια γενική υπερ-πρόκληση για τα επόμενα χρόνια. Σε έναν υβριδικό ολιγοπολικό κόσμο με πολλαπλά κέντρα, οι περιφερειακές και διακρατικές συγκρούσεις βρίσκονται σε έξαρση. Ωστόσο, πέρα από αυτή την πανταχού παρούσα υπερ-πρόκληση, είναι χρήσιμο να επικεντρωθούμε σε τέσσερις επιμέρους προκλήσεις για το 2024.

Η εξέλιξη των ευρωατλαντικών σχέσεων είναι η πρώτη από αυτές. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ανέδειξε τη σημασία του ΝΑΤΟ και συνέβαλε στην περαιτέρω επέκτασή του. Ωστόσο, εάν ο Τραμπ κερδίσει τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ τον Νοέμβριο του 2024, η ευρωατλαντική ισορροπία θα επηρεαστεί σημαντικά, παρά τις προσπάθειες του αμερικανικού Κογκρέσου, το οποίο πρόσφατα νομοθέτησε για να ενισχύσει το φίλτρο για την αποχώρηση των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ. Πόσο προετοιμασμένη είναι η ΕΕ για να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο;

Η δεύτερη πρόκληση, μετά την πρώτη, αφορά την εξέλιξη της ΕΕ. Για την Ευρώπη, ο συνδυασμός της επιστροφής στη δημοσιονομική πειθαρχία, της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών και της περαιτέρω διεύρυνσης θα είναι εκρηκτικός. Η θριαμβολογία που συνόδευσε την απόφαση για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία δεν μπορεί να υποτιμηθεί στην κρίσιμη συγκυρία στην οποία βρίσκεται η Ευρώπη.

Το τρίτο διεθνές ζήτημα για το 2024 είναι η εξέλιξη των σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας: από τον Νοέμβριο του 2023, οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας έχουν εισέλθει σε θετική φάση, με την Ουάσινγκτον και το Πεκίνο να καθιστούν σαφές ότι επιθυμούν μια πιο ήπια συνύπαρξη. Η Κίνα θέλει να επεκτείνει τις εμπορικές και οικονομικές σχέσεις, ενώ οι ΗΠΑ θέλουν να αποτρέψουν την Κίνα από επιθετικές κινήσεις στην Ταϊβάν και στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

Η τέταρτη πρόκληση είναι τόσο γεωπολιτική όσο και οικονομική. Αναφέρεται στη σχέση μεταξύ των συνεχιζόμενων συγκρούσεων και της παγκόσμιας οικονομίας. Σε έναν ολιγοπολικό κόσμο με πολλαπλά κέντρα εξουσίας, οι περιφερειακές κρίσεις είναι πιο πιθανό να εκδηλωθούν, προκαλώντας αργά ή γρήγορα προβλήματα στην παγκόσμια οικονομία. Ο Δεκέμβριος του 2023 θα μείνει στην ιστορία ως ο μήνας της “νέας κρίσης του Σουέζ”, όταν μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων σταμάτησαν να χρησιμοποιούν τη διώρυγα του Σουέζ. Το περιοδικό Economist αναφέρει πως τέσσερις από τις πέντε μεγαλύτερες ναυτιλιακές εταιρείες μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο – CMA CGM, Hapag-Lloyd, Maersk και MSC – σταμάτησαν ή ανέστειλαν τα δρομολόγιά τους στην Ερυθρά Θάλασσα μέσω της διώρυγας του Σουέζ από τα μέσα Δεκεμβρίου.

Οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν μαχητές Χούτι, οπλισμένοι πλέον με εξελιγμένα όπλα, έχουν κλιμακώσει τις επιθέσεις τους στις παγκόσμιες ναυτιλιακές ροές. Με μια από τις μεγαλύτερες εμπορικές αρτηρίες του κόσμου κλειστή, οι ΗΠΑ και άλλες δυτικές δυνάμεις θα αναγκαστούν να εμπλακούν πιο ενεργά στη Μέση Ανατολή για να αποκαταστήσουν τις ελεύθερες ναυτιλιακές οδούς. Μια πολυεθνική δύναμη έχει συγκροτηθεί, αλλά ο φόβος των απωλειών και τα ζητήματα συντονισμού περιορίζουν την πιο ενεργή εμπλοκή. Δεδομένης της επιμονής των Χούτι να βραχυκυκλώνουν το παγκόσμιο εμπόριο, είναι πιθανό η Δύση να εξαπολύσει πυραυλικά πλήγματα για να καταστρέψει τα προπύργια και τα οχυρά των Χούτι στην ενδοχώρα της Υεμένης. Ως αποτέλεσμα, το Ιράν αντιμετωπίζει ένα σοβαρό δίλημμα. Αλλά σε κάθε περίπτωση, αν δεν αποκατασταθεί η διαδρομή της Ερυθράς Θάλασσας, οι συνέπειες θα είναι τόσο οικονομικές όσο και γεωπολιτικές.