Ελληνοϊταλικός πόλεμος για τα δίκτυα ενέργειας

Ηγετικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης διεκδικεί η Ελλάδα και ανεβάζει ταχύτητες για να προλάβει την «κούρσα» των διεθνών διασυνδέσεων, που θα την καταστήσουν εξαγωγέα πράσινης ενέργειας και θα αναβαθμίσουν τη γεωπολιτική της θέση στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.

Όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, τον κρίσιμο ρόλο των ηλεκτρικών διασυνδέσεων για την ασφάλεια εφοδιασμού της Ευρώπης, καθώς αφήνει πίσω της τα ορυκτά καύσιμα, ανέδειξε πρόσφατα ο πρωθυπουργός από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, στέλνοντας ένα μήνυμα στις ευρωπαϊκές Αρχές για τη στήριξη των ελληνικών σχεδίων διασύνδεσης της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής με την Ευρώπη, αλλά και της ενίσχυσης του άξονα Βορρά – Νότου που θα διευκολύνει τη ροή της πλούσιας αιολικής ενέργειας του Βορρά και της αντίστοιχα πλούσιας ηλιακής ενέργειας του Νότου, παρέχοντας ασφάλεια εφοδιασμού.

Το μεγάλο στοίχημα

Η μεγάλη εικόνα για την Ελλάδα είναι να γίνει σημαντικός εξαγωγέας πράσινης ενέργειας, τόνισε ο πρωθυπουργός, σημειώνοντας ότι βάσει της γεωγραφικής της θέσης και ενός στοχευμένου σχεδιασμού, η χώρα μπορεί να το πετύχει, τουλάχιστον σε πρώτο επίπεδο στα Βαλκάνια και σε δεύτερο στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Ενα αντίστοιχο μήνυμα έστειλε από τις Βρυξέλλες σχεδόν ταυτόχρονα ο υπουργός Οικονομίας κ. Χατζηδάκης, ο οποίος συμμετείχε στις πρόσφατες συνεδριάσεις του Eurogroup και του Ecofin. Μιλώντας για τον αντίκτυπο των τιμών ενέργειας στην ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας ο κ. Χατζηδάκης τόνισε ότι η Ευρώπη πρέπει να κινηθεί σε δύο κατευθύνσεις: η πρώτη είναι κοινός προγραμματισμός για τα ενεργειακά δίκτυα με κέντρα παραγωγής γεωγραφικά κατανεμημένα. Και η δεύτερη είναι ο ενιαίος οικονομικός σχεδιασμός για να υπάρχουν οικονομίες κλίμακας και να σταματήσει το φαινόμενο της έμμεσης υπονόμευσης των σχεδίων μιας χώρας από άλλες.

Ο κ. Χατζηδάκης σημείωσε ότι σ’ αυτό το πλαίσιο είναι σκόπιμο να προωθηθεί η ενεργειακή διασύνδεση της Ευρώπης με τις χώρες της Νοτιοανατολικής Μεσογείου (Αίγυπτο, Ισραήλ), τονίζοντας ότι πέρα από την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, με αυτόν τον τρόπο εξυπηρετούνται και τα γεωπολιτικά συμφέροντα της Ε.Ε. Τη σκυτάλη πήρε λίγες ημέρες μετά ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης. Κηρύσσοντας την Παρασκευή τις εργασίες της υπουργικής συνόδου των χωρών της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης για την ενέργεια (CESEC), παρουσία της επιτρόπου Κάντρι Σίμσον, τόνισε ότι «στόχος της κυβέρνησης είναι η μετατροπή της Ελλάδας σε εξαγωγέα και κόμβο διαμετακόμισης πράσινης ενέργειας προς την Ευρώπη, με την ενίσχυση των ενεργειακών διασυνδέσεων και της περιφερειακής συνεργασίας προς όφελος όλων των εμπλεκόμενων χωρών».

Επενδύσεις 584 δισ.

Οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις βρίσκονται σε πρώτη προτεραιότητα για την Ε.Ε., η οποία στοχεύει να επενδύσει σε δίκτυα 584 δισ. ευρώ έως το 2030 για να διασφαλιστεί η ασφάλεια του ενεργειακού της εφοδιασμού από τις διάσπαρτες και στοχαστικές ΑΠΕ που υποκαθιστούν σταδιακά τα ορυκτά καύσιμα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του δικτύου διαχειριστών Ε.Ε. ENTSO-E, πέραν των διασυνοριακών διασυνδέσεων 23 GW που προγραμματίζονται έως το 2025, η Ευρώπη έχει πρόσθετες ανάγκες για επιπλέον διασυνδέσεις 64 GW σε 50 ευρωπαϊκά σύνορα έως το 2030 και 132 GW έως το 2040 (συμπεριλαμβανομένων και έργων αποθήκευσης). Οι νέες αυτές διασυνδέσεις είναι αναγκαίες για να περιοριστεί η ηλεκτροπαραγωγή από αέριο στην Ευρώπη κατά 75 TWh έως το 2040 και να αποφευχθούν περικοπές ΑΠΕ 42 TWh.

Οι νέες πηγές της πράσινης ενέργειας για την Ευρώπη βρίσκονται στον Νότο και πέραν της Μεσογείου, στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή και ο δρόμος για να φτάσουν στην Ευρώπη περνάει από την Ελλάδα, αλλά όχι μόνο. Οι ευρωπαϊκές χώρες του Νότου –Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία– διαγκωνίζονται στην «κούρσα» των διασυνδέσεων, με σχέδια που η υλοποίησή τους συναρτάται με την ένταξή τους στα χρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε. έργα κοινού ενδιαφέροντος (PCI).

Η Ελλάδα συμμετέχει σ’ αυτή την «κούρσα» με έργα διασύνδεσης τόσο με την Αίγυπτο όσο και με το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, ενώ προωθεί και διασύνδεση με τη Γερμανία, που θα δώσει διέξοδο προς την Ευρώπη στην πράσινη ενέργεια η οποία θα φτάνει από τις διηπειρωτικές αυτές διασυνδέσεις στο ελληνικό σύστημα, αλλά και του πλεονάσματος από την εγχώρια παραγωγή των ΑΠΕ. Το κατά πόσον, ωστόσο, θα καταφέρει να παραμείνει στην «κούρσα» θα εξαρτηθεί από το πόσο γρήγορα θα «τρέξουν» οι τελικές μελέτες σκοπιμότητας που θα κρίνουν το χρονοδιάγραμμα και το τελικό κόστος υλοποίησης, καθώς οι καθυστερήσεις ευνοούν άλλα εναλλακτικά σχέδια.

Οι Ιταλοί

Το μεγάλο στοίχημα σ’ αυτή τη φάση αφορά τη διασύνδεση με την Αίγυπτο, καθώς «σφήνα» στον σχεδιασμό της Ελλάδας μπήκε η Ιταλία. Στο πλαίσιο ενός συνολικότερου σχεδιασμού της κυβέρνησης Μελόνι, που προσβλέπει να καταστήσει την Ιταλία «γέφυρα» για τη μεταφορά στην Ευρώπη κάθε νέας πηγής ενέργειας της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, η γειτονική χώρα προχωράει σχέδιο διασύνδεσης με την Αίγυπτο για τη μεταφορά 3 GW πράσινης ενέργειας. Επειτα από μήνες συνεργασίας η CESI K&K, η Prysmian Group και η Siemens προχωράνε σε λεπτομερή μελέτη σκοπιμότητας της διασύνδεσης.

Το έργο, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, περιλαμβάνει ένα πρωτοποριακό υποβρύχιο καλώδιο συνεχούς ρεύματος υψηλής τάσης (HVDC), μήκους περίπου 2.800 χλμ. και βάθους έως και 3.000 μ., που συνδέει το West Sohag της Αιγύπτου με τον υποσταθμό Dolo της Ιταλίας. Η πρωτοβουλία αυτή, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο του ομίλου CESI, «σηματοδοτεί την πρώτη σύνδεση HVDC μεταξύ της Ανατολικής Μεσογείου και της Ευρώπης. Πέρα από αυτό, το έργο θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν ενεργειακό διάδρομο από την Ευρώπη στον Κόλπο, αξιοποιώντας τις υπάρχουσες και προγραμματισμένες περιφερειακές διασυνδέσεις, πολλές από τις οποίες η CESI έχει διερευνήσει για την υποστήριξη πελατών».

Το έργο είναι ευθέως ανταγωνιστικό της ελληνικού ενδιαφέροντος διασύνδεσης με την Αίγυπτο «GREGY», που προωθεί η εταιρεία Elica του ομίλου Κοπελούζου και τη δυσαρέσκεια της Ελλάδας για τη στάση της Ιταλίας εξέφραζε η δήλωση του υπουργού Κωστή Χατζηδάκη περί… «… έμμεσης υπονόμευσης των σχεδίων μιας χώρας από άλλες». Οι δηλώσεις, ωστόσο, όσο αιχμηρές και να είναι δεν αρκούν για να δώσουν προτεραιότητα στο ελληνικό έργο. Παράγοντες που παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις δεν κρύβουν την ανησυχία τους να «χαθεί το τρένο» από την Ιταλία, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά, παρότι το ελληνικό έργο «GREGY» έχει αυτή τη στιγμή προβάδισμα, καθώς έχει εξασφαλίσει την ένταξή του στα έργα PCI και έχει και φορέα υλοποίησης.

Εντύπωση δε προκαλεί στους ίδιους κύκλους το γεγονός ότι ενώ η Ιταλία προχωράει σε μελέτη σκοπιμότητας, δεν έχει εμφανίσει ακόμη τον φορέα υλοποίησης του έργου. Το έργο «GREGY», εκτιμώμενου κόστους 3,5 δισ. ευρώ αφορά ένα υποθαλάσσιο καλώδιο μήκους 940 χλμ. που θα συνδέει την περιοχή El Sallum της Αιγύπτου με τη Νέα Μάκρη στην Αττική, για να μεταφέρει 3 GW από ενέργεια που θα παράγεται από φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα ισχύος 9,5 γιγαβάτ στην Αίγυπτο.

Η ταχύτητα υλοποίησης της τεχνικοοικονομικής μελέτης σκοπιμότητας, μετά και την ιταλική «σφήνα», αποκτά σημαντική βαρύτητα για την πορεία υλοποίησης του έργου, ζήτημα που –σύμφωνα με πληροφορίες– απασχολεί και το Μαξίμου.

Η πιο ώριμη ηλεκτρική διασύνδεση ελληνικού ενδιαφέροντος είναι αυτή Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, η οποία αφού πέρασε κυριολεκτικά από σαράντα κύματα έχει μπει από τον ΑΔΜΗΕ, μετά την ανάληψη εκ μέρους του ρόλου φορέα υλοποίησης, σε στάδιο κατασκευής. Το έργο, προϋπολογισμού 2,5 δισ. ευρώ, αφορά την κατασκευή υποθαλάσσιου καλωδίου με μεταφορική ικανότητα 2.000 MW (1 GW σε πρώτη φάση) και συνολικό μήκος περίπου 1.200 χιλιομέτρων.

Η κρίσιμη διασύνδεση

Το στοίχημα του να καταστεί η χώρα εξαγωγέας πράσινης ενέργειας θα κριθεί εν τέλει από το κατά πόσο θα προχωρήσει το σχέδιο του ΑΔΜΗΕ για τη διασύνδεση της Ελλάδας μέσω των Δυτικών Βαλκανίων με την Αυστρία και τη Γερμανία.

Είναι κοινή η εκτίμηση τόσο στον ΑΔΜΗΕ όσο και στην πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ ότι χωρίς την ενίσχυση των διασυνδέσεων με την Κεντρική Ευρώπη καθίστανται ανίσχυρα και τα σχέδια διασύνδεσης της Ελλάδας με την Αίγυπτο, καθώς δεν θα υπάρχει έξοδος για την υπερπληθώρα ενέργειας που θα συγκεντρωθεί στη χώρα.

Στο πλαίσιο αυτό ο ΑΔΜΗΕ αναβαθμίζει τις υφιστάμενες διασυνδέσεις της χώρας με Βουλγαρία (τέθηκε σε λειτουργία η δεύτερη γραμμή από το καλοκαίρι), Αλβανία, Ιταλία, Βόρεια Μακεδονία και Τουρκία. Αρμόδιοι παράγοντες επισημαίνουν και τη γεωπολιτική αξία των διασυνδέσεων στο νέο ενεργειακό τοπίο ως έναν σημαντικό ακόμη λόγο για τον οποίο η Ελλάδα θα πρέπει να επιταχύνει τον βηματισμό της για να μη χάσει την ευκαιρία διασφάλισης των κυριαρχικών της δικαιωμάτων και ενίσχυσης της γεωστρατηγικής της θέσης.

Η διασύνδεση Ελλάδας – Γερμανίας

Μέσω του «Green Aegean Interconnector», όπως ονομάστηκε η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Γερμανίας, με μεταφορική ικανότητα 3 GW, που σε δεύτερη φάση θα ανέβει στα 9 GW, θα φτάνει στα καταναλωτικά κέντρα της Ευρώπης η πράσινη ενέργεια που θα μπαίνει στο ελληνικό σύστημα από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, αλλά και το πλεόνασμα της εγχώριας παραγωγής ΑΠΕ.

Με τη νέα αυτή διασύνδεση συναρτά η κυβέρνηση τις επενδύσεις σε υπεράκτια αιολικά πάρκα, αφού το ελληνικό δίκτυο έχει ήδη «φρακάρει» και τα νέα έργα ΑΠΕ θα προχωρήσουν μόνο με υποχρεωτικές περικοπές ενέργειας, γι’ αυτό και το τελευταίο διάστημα αναπτύσσεται μεγάλη κινητικότητα τόσο σε τεχνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Ο ΑΔΜΗΕ βρίσκεται σε συζητήσεις με τους διαχειριστές Αυστρίας, Σλοβενίας και Κροατίας, ενώ είχε συνάντηση προσφάτως και με τον Γερμανό πρέσβη. Ανάλογη τεχνική συζήτηση είχε προηγηθεί και με τον διαχειριστή ενέργειας της Γερμανίας TenneT.