Διπλό μέτωπο μάχης – Στους δρόμους τα συνδικάτα – Ερχεται ο Χαβιέρ Μιλέι

Τα συνδικάτα «έδειξαν τα δόντια» τους με τη μαζική κινητοποίηση της 24ης Ιανουαρίου στο Μπουένος Άιρες και μεγάλες πόλεις.

Απέναντι σε διπλό μέτωπο μάχης, τους δρόμους και το Κογκρέσο, έρχεται ο Χαβιέρ Μιλέι για το κράμα σκληρής λιτότητας, ιδιωτικοποιήσεων και σαρωτικών μεταρρυθμίσεων που προωθεί ως «φάρμακο» για την οικονομία της Αργεντινής. Τα συνδικάτα ξεσηκώθηκαν με την πρώτη πανεθνική απεργία, και έπεται συνέχεια, ενώ αρχίζει την επόμενη εβδομάδα η «αναμέτρηση» στη Βουλή, όπου η παράταξη Μιλέι δεν είναι παρά τρίτη δύναμη και αναγκάζεται να αναζητήσει συμβιβασμούς. Ο Αργεντινός πρόεδρος διατηρεί ωστόσο την υψηλή δημοτικότητά του, αν και το ερώτημα είναι για πόσο.

Τα συνδικάτα «έδειξαν τα δόντια» τους με τη μαζική κινητοποίηση της 24ης Ιανουαρίου στο Μπουένος Άιρες και μεγάλες πόλεις. Δεκάδες χιλιάδες πολίτες βγήκαν στους δρόμους φωνάζοντας συνθήματα κατά της «νομιμοποιημένης λεηλασίας» και σηκώνοντας πλακάτ που έγραφαν «η πατρίδα δεν πωλείται». Την κινητοποίηση οργάνωσε η ισχυρή Γενική Συνομοσπονδία Εργαζομένων (CGT). Μετείχαν πολλές μικρότερες συνδικαλιστικές οργανώσεις, κοινωνικοί φορείς και πολιτικοί αντίπαλοι του Χαβιέρ Μιλένι, περιλαμβανομένων των Περονιστών που κυριάρχησαν στην Αργεντινή επί δεκαετίες.

Ήταν η πρώτη γενική απεργία στην Αργεντινή έπειτα από πάνω από τέσσερα χρόνια, ενώ ήλθε μόλις ενάμιση μήνα αφότου ο Χαβιέρ Μιλέι ανέλαβε την εξουσία. Ποτέ άλλοτε μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, το 1983, δεν έχει οργανωθεί γενική απεργία σε τόσο μικρό διάστημα από την αλλαγή φρουράς στην προεδρία της χώρας της Λατινικής Αμερικής. Αλλά ούτε και ποτέ άλλοτε έχει επιφέρει πρόεδρος τόσο ριζικές και μαζικής κλίμακας οικονομικές και πολιτικές αλλαγές με τόσο αστραπιαία ταχύτητα.

Παρακάμπτοντας το Κογκρέσο, ο Μιλέι εξέδωσε στις 20 Δεκεμβρίου προεδρικό μέγα-διάταγμα ανακαλώντας ή τροποποιώντας εκατοντάδες υφιστάμενους νόμους ώστε να αποδυναμώσει στα συνδικάτα και να μετασχηματίσει μία οικονομία απόλυτα συνυφασμένη με τον κρατισμό, ανοίγοντας το δρόμο για ιδιωτικοποιήσεις και χιλιάδες απολύσεις στο δημόσιο τομέα. Κατόπιν «έφερε» στο Κογκρέσο ένα πολυνομοσχέδιο που εισάγει σαρωτικές μεταρρυθμίσεις στο οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό, φορολογικό, νομικό και διοικητικό πεδίο, καθώς στον τομέα της δημόσιας ασφάλειας.

Οι αλλαγές αγγίζουν τα πάντα -το περιβάλλον, τις τέχνες, την επιστήμη, την υγεία, ακόμη και τον τρόπο με τον οποίο οι Αργεντινοί παίρνουν διαζύγιο. Στις πιο αμφιλεγόμενες ρυθμίσεις συγκαταλέγονται σκληροί περιορισμοί στις διαδηλώσεις, συμπεριλαμβανομένων ποινών φυλάκισης έως και έξι ετών, και ευρείες νομοθετικές εξουσίες στην κυβέρνηση για μια περίοδο «έκτακτης ανάγκης» ενός έτους ώστε να μπορέσει να ολοκληρωθεί η «θεραπεία σοκ». Ο Μιλέι έχει θέσει ως φιλόδοξο στόχο να μηδενίσει το έλλειμμα της Αργεντινής μέσα σε ένα χρόνο, μέσω περικοπών δαπανών, ιδιωτικοποιήσεων και επαναφοράς των φόρων σε εισόδημα και εξωτερικό εμπόριο.

Μόλις ανέλαβε καθήκοντα, υποτίμησε το πέσο κατά 54%, γεγονός που επιτάχυνε τους ήδη υψηλούς ρυθμούς του πληθωρισμού. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής και Απογραφής (INDEC), το 2023 η Αργεντινή κατέγραψε την ταχύτερη αύξηση του πληθωρισμού από το 1990, κλείνοντας με ετήσιο πληθωρισμό 211,4%, ποσοστό υψηλότερο από αυτό της Βενεζουέλας και το υψηλότερο στη Λατινική Αμερική. Η Αργεντινή βρίσκεται περίπου στο ίδιο επίπεδο με τον Λίβανο ως προς τον υψηλότερο πληθωρισμό στον κόσμο. Άμεση συνέπεια των μέτρων που θεσπίστηκαν ήταν η κατάρρευση των μισθών και της αγοραστικής δύναμης και η εκτίναξη του κόστους των εισαγωγών, και συνεπώς των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών. Από τον Νοέμβριο έως τον Δεκέμβριο, οι τιμές αυξήθηκαν κατά 25,5%, έναντι 12,8% τον προηγούμενο μήνα.

Ο αυτοπροσδιοριζόμενος «αναρχοκαπιταλιστής» με τη σκληρά φιλελεύθερη οικονομική ατζέντα και το λαϊκιστικό προφίλ, επικράτησε ως πολιτικό αουτσάντερ στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών της Αργεντινής με 56% των ψήφων και στην πρώτη ομιλία του είπε στους Αργεντινούς ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν πριν γίνουν καλύτερα. Παρά τις επικρίσεις και τις κινητοποιήσεις, την εκτίναξη του πληθωρισμού και τις μαζικές απολύσεις στο δημόσιο τομέα, ο Χαβιέρ Μιλέι εξακολουθεί να απολαμβάνει ευρείας υποστήριξης μεταξύ των Αργεντινών και πρόσφατες δημοσκοπήσεις καταδεικνύουν ότι περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες -το 58%- πιστεύουν ότι οι μεταρρυθμίσεις του είναι απαραίτητες για τη βελτίωση της οικονομίας στη χώρα των 46 εκατομμυρίων κατοίκων όπου δύο στους πέντε ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Το ποσοστό είναι μάλιστα κατά δύο μονάδες αυξημένο συγκριτικά με αυτό της εκλογικής του νίκης, αυτό όμως δεν σημαίνει πως το αντι-Μιλέι μέτωπο δεν συγκροτείται ήδη.

Εκείνος από πλευράς του επιχειρεί να εκμεταλλευτεί την υψηλή δημοτικότητα που διατηρεί, καθώς μόνο εγγυημένη δεν είναι στη συνέχεια, προχωρώντας σε όσο πιο μαζικές μεταρρυθμίσεις και όσο πιο γρήγορα. Μετά από ένα δύσκολο 2023, αναλυτές εκτιμούν ότι το 2024 θα μπορούσε να ξεκινήσει με βαθύτερη ύφεση και πληθωρισμό που θα πλησιάσει το 400%. Η κυβέρνηση ευελπιστεί ότι τα μακροοικονομικά στοιχεία θα αρχίσουν να βελτιώνονται το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Ωστόσο, οι κοινωνικές εντάσεις θα μπορούσαν να «εκραγούν» νωρίτερα. Στα μέτρα που έχει ήδη λάβει ο Μιλέι προβλέπεται επέμβαση ομοσπονδιακών δυνάμεων εάν διαδηλωτές μπλοκάρουν την κυκλοφορία σε κεντρικούς άξονες, ενώ προτείνει οι αποκλεισμοί δρόμοι να φέρνουν έως και ποινές φυλάκισης.

Σε αυτή τη φάση είναι κυρίως οι κινήσεις προς αποδυνάμωση των συνδικάτων που πυροδότησαν τη γενική απεργία. To διάταγμα για τα εργασιακά που προώθησε ο Μιλέι -και προσωρινά έχει «παγώσει» με δικαστική απόφαση κατόπιν προσφυγής των συνδικάτων- περιορίζει επίσης το δικαίωμα στην απεργία για τους εργαζόμενους σε βασικούς κλάδους -νοσοκομεία, εκπαίδευση, μεταφορές- και προβλέπονται νέοι μηχανισμοί αποζημίωσης για να διευκολύνεται η απόλυση εργαζομένων. Επιτρέπει επίσης στους εργαζόμενους να πληρώνουν απευθείας τους ιδιωτικούς παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, αντί να διοχετεύουν τους πόρους αυτούς μέσω των συνδικάτων, και έτσι στερεύει μία σημαντική πηγή εσόδων τους.

Ο Αργεντινός πρόεδρος δήλωσε ότι η γενική απεργία που οργάνωσε το ισχυρό, προσκείμενο στους περονιστές, συνδικάτο CGΤ καταδεικνύει ότι υπάρχουν δύο χώρες, μία κολλημένη στο παρελθόν και μια άλλη που «μας βάζει στο δρόμο για να γίνουμε μια ανεπτυγμένη χώρα». Ταυτόχρονα όμως με τη διελκυστίνδα με τα συνδικάτα και μεγάλα τμήματα της κοινωνίας, ο Μιλέι έχει να αντιμετωπίσει και το Κογκρέσο καθώς ο δρόμος της κυβέρνησης δεν είναι ανοιχτός για να περάσει τις μεταρρυθμίσεις χωρίς αντίσταση. Σε ό,τι αφορά επίσης το μέγα-διάταγμα έχουν κατατεθεί ήδη περισσότερες από 60 προσφυγές στη Δικαιοσύνη.

Το κόμμα του Χαβιέρ Μιλέι, La Libertad Avanza (Η Ελευθερία Προχωρά), είναι μόλις η τρίτη δύναμη στο Κοινοβούλιο και μέχρι στιγμής απολαμβάνει την υποστήριξη του -δεύτερου μετά τους περονιστές της Unión por la Patria (Ένωση για την Πατρίδα)- κεντροδεξιού συνασπισμού Juntos por el Cambio (Μαζί για την Αλλαγή), από τον οποίο προέρχονται επίσης ορισμένοι υπουργοί, αλλά στους κόλπους του δεν συμφωνούν όλοι με τις πιο ακραίες προτάσεις. Το τεράστιο πακέτο μεταρρυθμίσεων αρχικά αποτελούνταν από 664 άρθρα και τώρα έχει μειωθεί σε περίπου 500, αφότου ο Μιλέι προσφέρθηκε σε αρχικές διαπραγματεύσεις με την αντιπολίτευση να αποσύρει διατάξεις. Οι ιδιωτικοποιήσεις, που αφορούν σε πρώτη φάση 41 δημόσιες επιχειρήσεις, το συνταξιοδοτικό, η εκχώρηση έκτακτων εξουσιών στην κυβέρνηση και η κατανομή πόρων στις επαρχίες παραμένουν τα βασικά σημεία τριβής. Εκτιμάται ότι το πλαίσιο του νομοσχεδίου θα αμβλυνθεί στη Βουλή προτού περάσει στη Γερουσία.

Ο Μπέντζαμιν Γκένταν, διευθυντής του προγράμματος για τη Λατινική Αμερική στο Wilson Center της Ουάσιγκτον, επισημαίνει ότι ενώ ο Χαβιέρ Μιλέι συμπεριφέρεται σαν να έχει σαφή εντολή, πολλοί από τους ψηφοφόρους που του έδωσαν τη νίκη απέρριπταν διά της ψήφου τους τον περονισμό και δεν του έδιναν λευκή επιταγή για σκληρή λιτότητα. Θεωρεί ότι η ικανότητά του να διατηρήσει τα ποσοστά δημοτικότητας που τώρα διαθέτει θα δοκιμαστεί, και δοκιμάζεται ήδη, και ότι ο ίδιος έχει δώσει πολλά «όπλα» στους αντιπάλους προχωρώντας τόσο γρήγορα και τόσο μαζικά. Η γενική απεργία της 24ης Ιανουαρίου μπορεί να μην συνιστά «υπαρξιακή απειλή» για τον Μιλέι, αλλά το ερώτημα είναι εάν είναι ένδειξη του τι έπεται.