Σε δεινή θέση η τουρκική οικονομία

Η παραίτηση της επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας και η εκ νέου εκτίναξη του πληθωρισμού στο 65% τον Ιανουάριο, φέρνουν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για μία ακόμα φορά αντιμέτωπο με τη σκληρή πραγματικότητα στην οποία προσπαθεί να προσαρμοστεί την τελευταία πενταετία η τουρκική οικονομία. Μία οικονομία που κάλπαζε για χρόνια με ρυθμούς ανάπτυξης έως και 7% αλλά που η φτωχοποίηση του λαού έχει λάβει δραματικές διαστάσεις, κυρίως μετά το 2018 και την κρίση που είχε ταράξει τότε τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ. 

Σύμφωνα με τους αναλυτές, ο νέος διοικητής της κεντρικής τράπεζας, Φατίχ Καραχάν, πρέπει να αποδείξει από νωρίς ότι μπορεί να καταπολεμήσει το θηρίο που είναι ο πληθωρισμός. Μια οικονομία που έχει δει τις τιμές να αυξάνονται πάνω από 20% τα τελευταία δυόμισι χρόνια και 60% τους τελευταίους πέντε μήνες είναι βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσει μεγάλα προβλήματα: από το 2018 μέχρι σήμερα, η αξιοπιστία του Ερντογάν όσον αφορά τη διαχείριση της οικονομικής πολιτικής είναι μηδενική.

Από την εξαΰλωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της χώρας μέσω των πρακτικών που χρησιμοποιούσε ο γαμπρός του Ερντογάν, μέχρι τις διαδοχικές απολύσεις των διοικητών της κεντρικής τράπεζας, τα όσα έχουν συμβεί στην Τουρκία είναι το λιγότερο άξια προβληματισμού.

Σε λιγότερο από έξι χρόνια, ο Ερντογάν έχει αντικαταστήσει έξι διοικητές κεντρικών τραπεζών. Όλα ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2019 με την αποπομπή του Μουράτ Τσεντίκαγια. Ο Μουράτι Ουισάλ διορίστηκε για να εφαρμόσει μια νομισματική πολιτική που ερχόταν σε αντίθεση με τις ορθόδοξες πολιτικές, αλλά ταυτόχρονα ικανοποιούσε τον Τούρκο πρόεδρο. Αυτό συνέβη επειδή προέβλεπε τη διατήρηση χαμηλών επιτοκίων για την τόνωση της ανάπτυξης, παρά τα χρόνια υπερβολικά υψηλού πληθωρισμού άνω του 20%.

Η απόλυση του Ουισάλ τον Νοέμβριο του 2020, έφερε στην CBRT έναν γνώριμο των αγορών, τον Νάτσι Άγμπαλ, ο οποίος είχε διατελέσει υπουργός Οικονομικών την περίοδο 2015-2018. Επειδή όμως ούτε ο Άγμπαλ συμμορφωνόταν με τις επιταγές του Τούρκου Προέδρου, ήρθε πολύ φυσιολογικά η απόλυσή του στις 20 Μαρτίου 2021 για να τον διαδεχθεί ο Σαχάπ Καβτζίογλου, ο οποίος θεωρείτο υποστηρικτής της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής της… σχολής Ερντογάν. Ο Καβτζίογλου παρέμεινε στο τιμόνι της CBRT έως τις προεδρικές εκλογές του 2023.

Στον απόηχο της εκλογικής του νίκης, ο πρωθυπουργός Ερντογάν υποσχέθηκε οικονομική ανατροπή και τα ονόματα που ανακοίνωσε για την κεντρική τράπεζα και το υπουργείο Οικονομικών έγιναν θερμά δεκτά από την αγορά. Η Χαφιζέ Γκαγιέ Ερκάν διορίστηκε από τον επικεφαλής υπουργό Οικονομικών και Οικονομίας Μεχμέτ Σιμσέκ για να ηγηθεί της CBRT.

Η παραίτηση της Ερκάν καλύπτεται από πέπλο μυστηρίου. Η ίδια επικαλέστηκε προσωπικούς λόγους και ότι ήθελε να προστατέψει την οικογένειά της καθώς δεχόταν επιθέσεις τον τελευταίο καιρό από τουρκικά μέσα που την κατηγορούσαν ότι στην ουσία έκανε ό,τι της έλεγε ο πατέρας της. Ο Ερντογάν έκανε λόγο για αβάσιμες φήμες που υπονομεύουν την οικονομική πρόοδο της Τουρκίας, ωστόσο η καμπάνια εναντίον της συνεχίστηκε. Πολύς λόγος έχει γίνει και για μία δήλωσή, σύμφωνα με την οποία η οικογένειά της μετακόμισε στους γονείς της γιατί δεν άντεχε τα υψηλά ενοίκια της Κωνσταντινούπολης.

Ο Ερντογάν αποφάσισε να επιτρέψει την αύξηση των επιτοκίων με την εκλογική του νίκη, αλλά ίσως είναι ήδη πολύ αργά. Τα επιτόκια αυξήθηκαν στο 45%, η λίρα συνέχισε να πέφτει και σήμερα η κρίση του κόστους ζωής είναι χειρότερη από ποτέ, καθώς τα νοικοκυριά δεν μπορούν πλέον να αντέξουν οικονομικά και η επενδυτική δραστηριότητα αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια. Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το ΑΕΠ της Τουρκίας θα αυξηθεί κατά 2,9% το 2024 και κατά 3,1% το 2025.