Η Ευρώπη προετοιμάζεται για τον Τραμπ

Ενας από τους ιδρυτές πατέρες των Ηνωμένων Πολιτειών και πρώτος υπουργός Οικονομικών από το 1789, ο Αλεξάντερ Χάμιλτον, επέβαλε σειρά δασμών σε όσα προϊόντα εισήγε από όλον τον κόσμο το τότε νεοπαγές κράτος της Αμερικής. Και για τους οπαδούς του Ντόναλντ Τραμπ, που βλέπουν με ενθουσιασμό τις νίκες του στις προκριματικές εκλογές, οι δασμοί του Χάμιλτον δεν διέφεραν σε τίποτε από τους δασμούς του τέως και ίσως επόμενου προέδρου των ΗΠΑ για το 2025. Όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, καθώς οι Ρεπουμπλικανοί τείνουν να συσπειρωθούν γύρω από τον πλέον αμφιλεγόμενο πρόεδρο στην ιστορία της υπερδύναμης, τον «άνθρωπο των δασμών» όπως ο ίδιος αρέσκεται να αυτοαποκαλείται, η επιχειρηματολογία υπέρ των δασμών εμφανίζεται όλο και συχνότερα στον αμερικανικό Τύπο.

«Οι δασμοί αποτελούν καθοριστικό πόρο για ένα κράτος, αποτελούν ανάχωμα στις εισαγωγές και ενθαρρύνουν την εγχώρια παραγωγή», επιχειρηματολογούσε προσφάτως η Wall Street Journal, ενώ ως απόδειξη της αναγκαιότητας των δασμών στην εποχή μας επικαλείτο το εμπορικό έλλειμμα της υπερδύναμης που υπολογίζεται ότι το περασμένο έτος έφτασε στο 1 τρισ. δολάρια. Στην Ευρώπη, όμως, η ανησυχία για τις επιπτώσεις που θα έχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην οικονομία της των 16 τρισ. δολάρια μια δεύτερη θητεία Τραμπ είναι διάχυτη και η Ευρωπαϊκή Ενωση αρχίζει να προετοιμάζεται για μια επανάληψη του εμπορικού πολέμου με την Ουάσιγκτον. Αιτίες, αφενός η μεγάλη εξάρτηση των ευρωπαϊκών οικονομιών από το εμπόριο και αφετέρου η ιδιαίτερη βαρύτητα των εμπορικών και οικονομικών δεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την υπερδύναμη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν η υπ’ αριθμόν ένα πηγή άμεσων ξένων επενδύσεων για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ το διμερές εμπόριο έφτασε στο 1,3 τρισ. δολ. το 2022.

Στη διάρκεια της θητείας, κατά ορισμένα αμερικανικά μέσα «της πρώτης θητείας» του Ντόναλντ Τραμπ στο τιμόνι της υπερδύναμης, οι εμπορικές σχέσεις Ευρωπαϊκής Ενωσης και ΗΠΑ μπήκαν σε πορεία κρίσης εξαιτίας των δασμών που επέβαλε στα ευρωπαϊκά προϊόντα χάλυβα και αλουμινίου. Προκάλεσε τότε τα αντίποινα της Ε.Ε. με δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα αξίας 3 δισ. δολαρίων μεταξύ των οποίων οι δημοφιλείς μοτοσικλέτες Harley-Davidson και το ουίσκι. «Ας προετοιμαστούμε για το ενδεχόμενο να μας επιβληθούν δασμοί, για πιθανώς σκληρές αποφάσεις που θα είναι απρόβλεπτες. Ας είμαστε ισχυροί στο εσωτερικό μας». Με αυτά τα λόγια η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, εξέφρασε προ ημερών την ανησυχία της για το τι συνεπάγεται μια δεύτερη θητεία Τραμπ στον Λευκό Οίκο.

Σήμερα και έπειτα από τρία χρόνια στον «πάγκο» της πολιτικής, ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται ακόμη πιο επιθετικός και οι εξαγγελίες του σε ό,τι αφορά την εμπορική πολιτική του ιδιαιτέρως ανησυχητικές. Δηλώνει πως θα επιβάλει ενιαίο δασμό 10% σε όλες ανεξαιρέτως τις εισαγωγές, δηλαδή και στα ευρωπαϊκά προϊόντα, ενώ σχεδιάζει αντίποινα για τους ψηφιακούς φόρους που επέβαλε η Ε.Ε. στους αμερικανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν η υπ’ αριθμόν ένα πηγή άμεσων ξένων επενδύσεων για την Ευρωπαϊκή ενωση.

Οπως αποκάλυψε προσφάτως ο οικονομικός του σύμβουλος Στίβεν Μουρ, ο Τραμπ είναι δυσαρεστημένος που η Ευρώπη δεν έχει συνταχθεί με την Ουάσιγκτον κάθετα εναντίον της Κίνας και «χρησιμοποιεί τους δασμούς ως διαπραγματευτική τακτική για να αναγκάσει τις άλλες χώρες να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των ΗΠΑ».

Ενίσχυση της ενιαίας αγοράς

Εχοντας πικρή πείρα από τις πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ, η κ. Λαγκάρντ μίλησε προ ημερών τόσο σε αμερικανικά μέσα όπως το CNN όσο και σε γαλλικά όπως ο τηλεοπτικός σταθμός France 2. «Αρκεί να δείτε τους δασμούς που επέβαλε, αρκεί να δείτε τις δεσμεύσεις στη βορειοατλαντική συμμαχία, αρκεί να δείτε τη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής», τόνισε η κ. Λαγκάρντ και υπογράμμισε πως στη διάρκεια της θητείας του Τραμπ «σε αυτούς τους τρεις τομείς τα αμερικανικά συμφέροντα δεν συμπορεύονταν με τα συμφέροντα της Ευρώπης».

Παράλληλα, η πρόεδρος της ΕΚΤ εξέφρασε την άποψή της για το ποια πρέπει να είναι η άμυνα της Γηραιάς Ηπείρου, τονίζοντας πως ο καλύτερος τρόπος να θωρακιστεί η Ευρώπη έναντι ενός ακόμη πιο επιθετικού Τραμπ δεν είναι άλλος από την ενίσχυση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς. «Είναι τεράστια τα οφέλη μιας πραγματικά ενιαίας αγοράς», υπογράμμισε και προσέθεσε πως «πρέπει να κινηθούμε προς αυτήν την κατεύθυνση καθώς έτσι κινείται η Ευρώπη και ιδιαιτέρως όταν απειλείται». Υπογράμμισε επίσης πως η Ε.Ε. πρέπει να προωθήσει την ενοποίηση των χρηματαγορών της προκειμένου να διευκολύνει τις μικρές εταιρείες να αντλούν τα απαιτούμενα κεφάλαια, ώστε «να ενθαρρυνθεί η καινοτομία», ενώ πρότεινε να θεσπιστεί κοινό σύστημα ενιαίας αναγνώρισης της επαγγελματικής κατάρτισης σε όλη την Ε.Ε.

Την ίδια στιγμή, άλλοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αντιπροτείνουν μια διπλωματική προσέγγιση με σκοπό να αποφύγει η Ε.Ε. τη μετωπική σύγκρουση με τις ΗΠΑ. Ανάμεσά τους η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ, που έχει ήδη επιχειρήσει να προσεγγίσει τους Ρεπουμπλικανούς και τον Σεπτέμβριο ταξίδεψε στο Τέξας και την Ουάσιγκτον όπου συναντήθηκε με οπαδούς του Τραμπ. Μιλώντας στο Bloomberg προ μηνών δήλωσε πως η Ε.Ε. πρέπει να είναι έτοιμη να συνεργαστεί με τον Τραμπ και πως θα ήταν «αφελές» εκ μέρους της να μην είναι έτοιμη για το διαφαινόμενο αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ.

Είναι, άλλωστε, γεγονός πως σε ό,τι αφορά την εμπορική πολιτική, η διαφορά ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και τον Τζο Μπάιντεν είναι περισσότερο στο ύφος και το στυλ. Ο σημερινός πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ηπιότερος στις εκφράσεις του και μιλάει σε συμφιλιωτικούς τόνους, αλλά έχει διατηρήσει σε ισχύ την πλειονότητα των δασμών του Τραμπ και γενικότερα την προσέγγισή του «πρώτα η Αμερική». Είναι μάλλον πολύ πιο επιζήμιο και επικίνδυνο για την Ευρώπη το λεγόμενο πακέτο Μπάιντεν, το πακέτο των επιδοτήσεων και φοροαπαλλαγών συνολικού ύψους 390 δισ. δολ., που προσφέρει η Ουάσιγκτον σε όσες επιχειρήσεις έχουν σχέδια για την πράσινη μετάβαση, υπό τον όρο όμως ότι θα επενδύσουν εντός ΗΠΑ. Με αυτό η Ουάσιγκτον δελεάζει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και τις προσελκύει στο έδαφος της υπερδύναμης και η Ε.Ε., που δυσκολεύεται να ανταγωνιστεί επί ίσοις όροις, βλέπει τις επιχειρήσεις της να την εγκαταλείπουν και απειλείται με αποβιομηχάνιση.

Σε σκληρή γραμμή οι σύμβουλοι του τέως προέδρου

Ο Ντόναλντ Τραμπ επαναλαμβάνει τη γνωστή ρητορική του, αυτή με την οποία εξελέγη το 2016 και που έχει σε μεγάλο βαθμό αποδειχθεί απατηλή. Επαναλαμβάνοντας τις ηχηρές εξαγγελίες του Τραμπ, ο Στίβεν Τσιουνγκ, επικεφαλής της προεκλογικής του εκστρατείας, έχει τονίσει πως ο τέως πρόεδρος των ΗΠΑ «σκοπεύει να χρησιμοποιήσει όσα όπλα έχει στη διάθεσή του για να υπερασπιστεί τους Αμερικανούς εργαζομένους, είτε απασχολούνται στην αυτοκινητοβιομηχανία είτε στα χαλυβουργεία είτε στην τεχνολογία είτε είναι αγρότες. Δεν θα επιτρέψει σε άλλες χώρες να κλέψουν τις θέσεις εργασίας μας ή να θέσουν τις βιομηχανίες μας στο στόχαστρό τους για να τις καταστρέψουν».

Οταν ο Ντόναλντ Τραμπ βρισκόταν στο τιμόνι της υπερδύναμης, η Ε.Ε. στάθηκε τυχερή και απέφυγε το χειρότερο σενάριο που θα μπορούσε να υπάρξει για τις εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού: έναν πλήρη εμπορικό πόλεμο με αντικείμενο τις αυτοκινητοβιομηχανίες. Το απέφυγε χάρη στην παρέμβαση των επιχειρηματικών λόμπι, αλλά και πολλών Ρεπουμπλικανών, που δεν ήταν με το μέρος του Τραμπ. Μιλώντας στο Bloomberg, όμως, παρατηρητές των πολιτικών εξελίξεων στις ΗΠΑ προειδοποιούν πως ίσως αυτή τη φορά δεν σταθεί τόσο τυχερή η Ευρώπη. Οι επικριτές του Τραμπ στο Καπιτώλιο, εν ολίγοις οι μετριοπαθείς Ρεπουμπλικανοί, έχουν απομακρυνθεί από την κεντρική πολιτική σκηνή.

Ο Ρόμπερτ Λαϊτχάιζερ, που είχε ταχθεί υπέρ της επιβολής δασμών ως εκπρόσωπος Εμπορίου των ΗΠΑ στην κυβέρνηση Τραμπ, εξακολουθεί να τον συμβουλεύει για θέματα εμπορίου. Κι ενώ έχει δηλώσει στους φίλους του ότι δεν θέλει να είναι ξανά εκπρόσωπος Εμπορίου των ΗΠΑ, πολλοί από τους συμμάχους του Τραμπ εκτιμούν πως θα μπορούσε θαυμάσια να είναι ένας πολύ καλός υπεύθυνος προσωπικού στον Λευκό Οίκο. Εκτός από τον Λαϊτχάιζερ, ο Τραμπ έχει επιτελείο από συμβούλους για θέματα εμπορίου και οικονομικών, που τον νουθετούν ευρύτερα πάνω στα θέματα. Ανάμεσά τους ο Λάρι Κάντλοου, πρώην επικεφαλής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου, επίσης ο συντηρητικός οικονομολόγος Αρτ Λάφερ και ο Κέβιν Χάσετ, που ήταν υπεύθυνος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων του Λευκού Οίκου επί Τραμπ. Και παράλληλα διατηρεί στενές επαφές με μια ομάδα παλιών φίλων του, συνήθως επιχειρηματιών, που τον ενημερώνουν και καλλιεργούν το ένστικτό του σε ό,τι αφορά την οικονομία.

Οι απειλές

Ενόψει της ενδεχόμενης επανεκλογής του, ο Ντόναλντ Τραμπ απειλεί την Ε.Ε. με επιβολή ενιαίων δασμών σε όλα τα ευρωπαϊκά προϊόντα και αντίποινα στους ψηφιακούς φόρους. Την έχει, όμως, προειδοποιήσει από την πρώτη του θητεία ότι «πρέπει να συνειδητοποιήσει πως αν η Ευρώπη δεχθεί επίθεση οι ΗΠΑ δεν θα έρθουν ποτέ να τη βοηθήσουν και να την υποστηρίξουν».

1,3 τρισ.

δολ. έφτασε το εμπόριο Ε.Ε. – ΗΠΑ το 2022 και ήταν η μεγαλύτερη διμερής εμπορική και επενδυτική σχέση στον κόσμο.

Ανήσυχη

Σχολιάζοντας τις απειλές του Ντόναλντ Τραμπ και εμφανώς ανήσυχη για το ενδεχόμενο επανεκλογής του απρόβλεπτου τέως προέδρου των ΗΠΑ, η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, τόνισε προ ημερών πως «αν δούμε τι έγινε όταν ήταν πρόεδρος των ΗΠΑ, καταλαβαίνουμε πως θα υπάρξουν απειλές και ζητήματα για τα οποία πρέπει οι Ευρωπαίοι να είμαστε προετοιμασμένοι».

10%

ενιαίο φόρο σε κάθε εισαγόμενο προϊόν απειλεί να επιβάλει ο Τραμπ σε περίπτωση επανεκλογής του και στα κινεζικά προϊόντα ακόμη μεγαλύτερο.

Η πρόβλεψη

Σε εργασία του που δημοσιεύθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, ο πρώην πρωθυπουργός της Σουηδίας, Καρλ Μπιλντ, προέβλεψε βαθύτατες και παγκόσμιες συνέπειες από μια επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και ειδικότερα πως «οι ΗΠΑ θα εγκαταλείψουν την πολιτική για το κλίμα, θα αυξήσουν τις επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα, θα υπάρξει μεγάλη προσέγγιση με Πούτιν και Ορμπαν, ενώ οι εμπορικοί πόλεμοι θα ενταθούν».