Ντράγκι: «Η δημοσιονομική πολιτική θα κληθεί στο μέλλον να παίξει πιο σημαντικό ρόλο από τη νομισματική»

Το να μάχεσαι σε έναν πόλεμο με ακατάλληλα όπλα δεν είναι ό,τι καλύτερο. «Απελευθερωμένος» από τη διάψευση της φημολογίας – φευ και των προσδοκιών πολλών Ευρωπαίων – περί επιστροφής του σε ρόλο-κλειδί στις Βρυξέλλες, ο Μάριο Ντράγκι είπε ευθέως αυτό που πολλοί ψιθύριζαν εδώ και πάνω από ένα χρόνο στους διαδρόμους της Ευρωτράπεζας στη Φραγκφούρτη, αλλά δεν τολμούσαν να το διατυπώσουν ανοικτά φοβούμενοι την μήνιν των μονεταριστών. Φοβούμενοι μην αμφισβητήσουν δηλαδή τις δεσπόζουσες εμμονές πολιτικών και τραπεζιτών.

Μιλώντας σε συνέδριο στην Ουάσιγκτον ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και πρωθυπουργός της Ιταλίας εξήγησε ότι τη λύση στα μελλοντικά οικονομικά προβλήματα της Ευρωζώνης, όπως αυτά διαμορφώνονται και καθορίζονται από τις κατακλυσμιαίες εξελίξεις της τελευταίας πενταετίας, θα δώσουν μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής. Νομισματικά μέτρα, όπως είναι η επιτοκιακή πολιτική και οι παρεμβάσεις στην προσφορά χρήματος, μόνο επικουρικό ρόλο θα έχουν να διαδραματίσουν.

Έρχονται βαθιές αλλαγές στον τρόπο άσκησης οικονομικής πολιτικής

Για τον Μάριο Ντράγκι η αμφισβήτηση της παγκοσμιοποίησης λόγω της αύξησης των ανισοτήτων στις ανεπτυγμένες χώρες, ο γεωπολιτικός κατακερματισμός, η πανδημία της Covid-19 που είχε ήδη αποδιοργανώσει τις αλυσίδες εφοδιασμού προτού ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο πόλεμος που προκάλεσε μια νέα ενεργειακή κρίση και η κλιματική αλλαγή που δημιουργεί έκτακτες και επείγουσες ανάγκες για δαπανηρές παρεμβάσεις στην παραγωγή και στην κατανάλωση, θα επιβάλουν θέλουμε δεν θέλουμε βαθιές αλλαγές στον τρόπο άσκησης της οικονομικής πολιτικής από τις κυβερνήσεις.

Από τη δεκαετία του 1980 μέχρι τις μέρες μας, με την πολιτική κατίσχυση του μονεταρισμού, πρωταρχικό ρόλο στις προσπάθειες των κυβερνώντων να σταθεροποιήσουν τις οικονομίες διαδραμάτιζε η νομισματική πολιτική. Κι αυτό επειδή οι οικονομίες αντιμετώπισαν τις τελευταίες δεκαετίες κυρίως κρίσεις ζήτησης, ιδιαίτερα μετά από χρηματοπιστωτικές κρίσεις που ξεσπούσαν.

Αλλαγή παραδείγματος

Αυτός ο κόσμος δεν υπάρχει πια για τον Μάριο Ντράγκι. Τώρα τα οικονομικά σοκ οφείλονται στην προσφορά. Η πανδημική κρίση και ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησαν τεράστια προβλήματα στον εφοδιασμό, στην προσφορά των αγαθών δηλαδή, όχι στην καταναλωτική ζήτηση.

Ωστόσο «ένας κόσμος ποιυ χαρακτηρίζεται από αλλεπάλληλους κλυδωνισμούς στην προσφορά κάνει τις προσπάθειες σταθεροποίησης μέσω της λήψης νομισματικών μέτρων πολύ πιο δύσκολη. Τα χρονικά πλαίσια αυτής της πολιτικής είναι γενικά πολύ μεγάλα για να περιορίσουν τον πληθωρισμό που προκαλείται από την προσφορά ή για να αντισταθμίσουν την προκύπτουσα οικονομική συρρίκνωση», είπε ο ιταλός πολιτικός και πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ.

«Το είδαμε αυτό με την άνοδο των τιμών της ενέργειας μετά τον πόλεμο το Φεβρουάριο του 2022. Η αύξηση των επιτοκίων ξεκίνησε μόλις το καλοκαίρι και είχε πολύ περιορισμένο αντίκτυπο. Τα δημοσιονομικά μέτρα που έλαβαν οι κυβερνήσεις της ΕΕ για τη στήριξη της αγοραστικής δύναμης των πολιτών και οι οικονομικές ενισχύσεις που χορήγησαν στις επιχειρήσεις είναι τα μέτρα εκείνα που κατάφεραν ουσιαστικά να περιορίσουν τις επιπτώσεις αυτής της κρίσης», εξήγησε ο άνθρωπος που το 2012 με μία μόνο φράση του («whatever it takes») έπεισε τους κερδοσκόπους να πάψουν να ποντάρουν στην κατάρρευση του ευρώ.

Εν ολίγοις, «η δημοσιονομική πολιτική θα κληθεί στο μέλλον να παίξει πιο σημαντικό ρόλο από τη νομισματική στη αντιμετώπιση των κρίσεων, δεδομένου μάλιστα ότι οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να επενδύσουν στην ενεργειακή μετάβαση», συνόψισε ο επονομαζόμενος και «σούπερ Μάριο».

Οι εμμονές της Γερμανίας

Ασφαλώς ο Ντράγκι αναγνωρίζει ότι από τις συντελούμενες αλλαγές θα προκύψουν πολλά προβλήματα. Αλλά η ρεαλιστική προσέγγιση της πραγματικότητας επιβάλλει στους ηγέτες να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα και να μην στρουθοκαμηλίζουν υποκρινόμενοι ότι προβλήματα δεν υπάρχουν. Για κάποιους το «ξεβόλεμα» δεν θα είναι μόνο ιδεολογικό αλλά και πρακτικό. Όμως ειδικά όσοι ομνύουν στον ορθολογισμό και επαίρονται για τη ρεαλιστική προσέγγιση των πραγμάτων (συνήθως όταν αφορά τους άλλους), θα πρέπει να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση (που δυστυχώς εν προκειμένω αφορά και τους ίδιους).

«Τα δημοσιονομικά ελλείμματα των κυβερνήσεων αναμένεται να είναι υψηλότερα στο μέλλον. Η δυνητική ανάπτυξη θα είναι χαμηλότερη λόγω των πολλαπλών κραδασμών που συνδέονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη και τις γεωπολιτικές εντάσεις. Η κατάσταση σε ό,τι αφορά τις τιμές είναι πιθανό να είναι πιο ασταθής. Και σε έναν κατακερματισμένο, εσωστρεφή κόσμο, τα οικονομικά μοντέλα που βασίζονται σε μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα ενδέχεται να μην είναι πλέον πολιτικά βιώσιμα».

Ο ιταλός πολιτικός και τραπεζίτης δεν έκρυψε ότι το ευρωπαϊκό πρόβλημα έχει γερμανική ταυτότητα. Το μοντέλο που βασίζεται στα μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα είναι ασφαλώς γερμανικό (το γερμανικό πλεόνασμα έφθασε ξανά στα 210 δισ. ευρώ).

Ο Ντράγκι έβαλε στο στόχαστρό του και τις δημοσιονομικές προκαταλήψεις του Βερολίνου. Πρώτον επειδή υπό την πίεση της Γερμανίας οι ευρωπαϊκοί δημοσιονομικοί κανόνες παραμένουν μη ρεαλιστικά αυστηροί. Δεύτερον επειδή η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης διατηρεί εμμονικά το «φρένο χρέους» που έχει εξελιχθεί λόγω της παρούσας συγκυρίας σε φρένο για τις επενδύσεις.

Η ΕΚΤ

Η πολιτική της ΕΚΤ δεν ξέφυγε από το στόχαστρο του Μάριο Ντράγκι. «Τα επιτόκια θα πρέπει να βρίσκονται σε αρκετά χαμηλό επίπεδο για να ενισχύουν τις επενδύσεις», είπε. Διότι «αν οι ρυθμοί ανάπτυξης παραμείνουν χαμηλοί και το δημόσιο χρέος εξακολουθήσει να βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, η δυναμική του χρέους θα επηρεαστεί μηχανικά από το υψηλότερο επίπεδο των επιτοκίων», εξήγησε.

«Θα πρέπει επομένως να συντονίσουμε τη νομισματική και τη δημοσιονομική πολιτική στη ζώνη του ευρώ, κάτι που σήμερα είναι αδύνατο», είπε ο Ντράγκι εννοώντας προφανώς ότι είναι αδύνατος ο συντονισμός με το σημερινό συσχετισμό των δυνάμεων και των πολιτικών επιρροών στην Ευρώπη. Όσο για την ΕΚΤ, «θα πρέπει να κάνει τη διάκριση μεταξύ του προσωρινού πληθωρισμού και του μόνιμου πληθωρισμού». Κάτι που «δεν είναι βέβαιο ότι έχει καταφέρει να κάνει εδώ και 18 μήνες», όπως σχολιάζει ο Γκιγιόμ Ντε Καλινιόν στη «Les Echos».

Ο ρεπόρτερ της γαλλικής εφημερίδας σημειώνει ότι «στα 76 χρόνια του ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης έχει σχεδιάσει ένα πραγματικό μακροοικονομικό πρόγραμμα για την Ευρώπη». Από την αμερικανική πρωτεύουσα έδωσε μια πρόγευση για το περιεχόμενο και κυρίως για το πνεύμα του προγράμματος αυτού, το οποίο θα δημοσιοποιήσει έως τα τέλη Ιουνίου υπό τη μορφή μιας «Έκθεσης για την Ανταγωνιστικότητα της ΕΕ».